door els » za 27 jul , 2002 20:42
Hallo Moira,
Ik vond je vraag erg interessant. Ik hoop niet dat je het erg vind dat ik een hele lap tekst in elkaar heb gedraaid. Ik was zelf ook erg geïnteresseerd in het begrip drie-eenheid, omdat in de literatuur te pas en te onpas wordt gesproken over triades. Ik begreep niet waar het vandaan kwam, en besloot alles op een rijtje te zetten. Ik moet zeggen, het is me nog steeds niet helder, en ik ben nog niet klaar, maar ik heb wel over een aantal dingen nagedacht.
Ik zal proberen een paar van mijn gedachten op een rijtje te zetten.
In Rome werd een drie-eenheid vereerd op het Capitool, bestaande uit Minerva, Juno en Juventas (de jeugd). Juventas werd later vervangen door Juventus, een jongen, en vervolgens door Jupiter.
De oude vrouwelijke triade is misschien vergelijken met de Matres in de Keltische landen: hier zie je soms twee oude vrouwen met in hun midden een jong meisje. Ze zijn ook wel te vergelijken met de drie Parcen of Moiren. Ook de Nornen zijn vaak met z'n drieën.
Je zegt dat je niet zo geïnteresseerd bent in de Christelijke drie-eenheid. Ik vind deze toch wel interessant, omdat de Roomse kerk een voortzetting is van de Romeinse godsdienst en keizertijd.
De Christenen kennen de vader, de zoon en de heilige geest: deze laatste heeft kenmerken van Juno.
De priester van Jupiter (flamen dialis) moest getrouwd zijn, die van de RK-kerk mag dat echter niet: de heilige geest is een soort lucht geworden. De vrouw van de priester was de flamenica dialis, de priesteres van Juno: bij de Katholieken werden vrouwen echter geweerd. De katholieke kerk was min of meer een voortzetting van de Romeinse godsdienst en de apotheoses van de keizers.
De keizer was god op aarde, de paus is de afgezant van Petrus, of Petrus zelf; dit is Jupiter, dus ook god. Dan moet zijn vrouw wel de godin (Juno) zijn, en die willen ze nu juist niet. Geen godin, en geen vrouwen met macht. Maar aspecten van Juno zijn te vinden in Maria en de Heilige Geest, zoals aspecten van Jupiter zijn te vinden in de voorstelling van god en Petrus in het Vaticaan.
Aanvankelijk mochten Katholieke geestelijken trouwens wel gehuwd zijn, en vrouwen mochten functies bekleden. Dat is pas vrij laat afgeschaft. Ik kan helaas niet veel vinden van voor die tijd.
De Capitolinische trias had trouwens weer geen zoon.
In Egypte bestaat veel drie-eenheden van de stad uit moeder, vader en zoon.
In Karnak: Moet, Amon en Chons.
Volgens Walker is de drie-eenheid Ma-at, Hathor en Nekhbet de drievoudige vorm van Moet, maar helaas kan ik hier niet goed vinden op welke informatie zij zich baseert, of wat haar argumentatie is.
Moets hiëglyf bestaat uit drie ketels, wat ook op drievoudigheid wijst.
Heel bekend zijn natuurlijk Isis, Osiris en Horus, waarbij wel heel duidelijk is dat de vader reïncarneert in de zoon. De moeder is hierbij een soort katalysator, die deze continuïteit mogelijk maakt.
In Egypte is de identificatie van de farao en zijn vrouw met een god en godin heel duidelijk.
De drie identiteiten zijn vaak aspecten van een godin of godheid, of ze hebben kalenderbetekenis. Er zijn bijvoorbeeld twee seizoenen, ook drie of vier. Elk seizoen wordt beheerst door een godheid of een dier. De horen gaan bijvoorbeeld over de seizoenen: dit kunnen er twee zijn, maar ook drie of vier, al naar gelang het klimaat.
De hesperiden zijn alle drie aspecten van de zonsondergang. Ze hebben nogal dichterlijke namen. Bij dit soort namen krijg ik altijd het gevoel dat het om een obligate opsplitsing gaat: godheden horen nu eenmaal met z'n drieën. Elk aspect van de avondhemel wordt gepersonifieerd.
Er zijn ook eenheden van vier (tetrades). Uitsplitsing van drievoudig kan wel negenvoudig opleveren, wat onder andere bij de muzen gebeurde. Elk aspect krijgt een eigen naam en eigen attributen. Aanvankelijk was er maar één muze, en het is maar de vraag in hoeverre de eerste 'muze' een antropomorfe gestalte was.
De Ierse Morrigan wordt in drieën gedeeld: haar functies verwijzen zowel naar de geboorte als naar de dood. Je hebt geloof ik Morrigan, Nemhain en Badhbh, maar ook Ana, Badb en Macha vormen een eenheid.
Ook Brigid komt voor als de 'drie Brigids'. Hier is het wel duidelijk dat het om drie aspecten gaat van dezelfde godin. Deze aspecten staan naast elkaar (respectievelijk beschermster van de dichtkunst, van de smeedkunst en de weefkunst).
Van bijvoorbeeld Ana en Macha zou je kunnen zeggen dat ze de uiterste polen vormen van onlosmakelijk bij elkaar horende tegenstellingen, zoals leven - dood, of jong - oud.
Zoiets zie je ook in een triade als bijvoorbeeld Kore, Demeter en Hekate; dat is een voorstelling van de stadia die een persoon gedurende het leven aflegt, bijv. van jong meisje naar moeder naar oude vrouw. Elk stadium heeft zijn eigen karakter en functies. Die stadia zijn vaak weer metaforen voor andere cycli, zoals de seizoenen (lente is dan vaak het jonge meisje, de zomer is de moeder en de winter is de oude vrouw), of de agrarische cyclus, waarin het karakter doodgaat en opnieuw wordt geboren, net als het graan.
En niet te vergeten de drie fasen van de maan. Wij herkennen trouwens vier fasen, maar ik geloof niet dat ik een viervoudige maangodin ken.
Goden met twee (of een ander aantal) hoofden stellen ook vaak de tijd voor: ze kijken naar het oude of nieuwe jaar. De driehoofdige Hekate wordt ook wel met de indeling van het jaar in verband gebracht.
Er zijn verschillende achtergronden om een godheid in drieën te verdelen. Vaak hoeft het niet per se in drieën, maar een andere aantal kan net zo goed, omdat het gaat om het verklaren van natuurlijke fenomenen. Maar hierin zit vaak een cultureel bepaalde manier van observeren, het is niet alleen een natuurlijke eigenschap waar je niet omheen kan.
Er bestaan bijvoorbeeld ook hele sterke dualistische manieren van denken, die geneigd zijn om alles in tweeën te zien, zowel tegengesteld als complementair. Iets is yin of yang, man of vrouw, zwart of wit. Zo zie je hoe zo'n manier van denken invloed heeft op je perceptie van de wereld.
Nou, het is een ratjetoe, maar goed, om te beginnen. Sorry voor de hoeveelheid.
Groet van Els.
