nissaba

Herakles' vierde van zijn Twaalf Werken betrof het vangen van de aan jachtgodin Artemis gewijde hinde Kerynitis. Dit godendier had koperen hoeven en een gouden gewei. Een gewei. Een hinde met een gewei? Zeer onwaarschijnlijk. Natuurlijk kunnen we meteen een oorzaak voor dit hert vinden, namelijk de menselijke fantasie. Van alle cervidae dragen alleen de rendiervrouwtjes ook een gewei, en hoewel de Grieken (slimme kerels) deze dieren wel kenden, leefde het eerst volgende rendier toch behoorlijk ver naar't noorden. In Arkadië kwam dit dier alvast niet voor. En, tussen ons, een rendier is best wel mooi maar mist toch de slanke elegantie van edelhert, damhert en ree.
Kerynitis was dus een edel- of waarschijnlijker een damhert. Dat gewei werd erbij gedacht om het dier nog indrukwekkender te maken. Want hinden dragen geen gewei... nee? In een edelhertenkwekerij in nederland is een hinde met gewei te vinden! Ieder jaar krijgt ze een kalfje. Dus een vrouw op en top. Behalve dat gewei dus. Moeder natuur heeft met deze hinde waarschijnlijk wat slordig gewerkt tijdens de genenmixture en zo heeft ze wat te veel van papa's genen, maar net niet genoeg om een hert te worden. Enfin, ben ik geen bioloog hoor, maar 't zal wel zoiets zijn. Misschien kwam dat ook al eens in het Oude Griekenland van 4000 jaar terug voor? En de mensen die dat zagen, waren daarvan zo onder de indruk, dat moest wel wat met de goden te maken hebben. Staan de zwakzinnigen en de anders-geborenen niet onder de hoede van de goden (beetje merkwaardige redenering natuurlijk... waarom zouden mensen en dieren met genetische of medische afwijkingen onder de hoede van de goden staan, die perfect zijn qua uiterlijk en gezondheid? ... geen idee, maar epilepsie werd naast vallende ook ziekte van de goden genoemd. Waarschijnlijk eerder als straf dan als zegening... heb in Latijn niet goed opgelet.)

Dus, wie weet. Waarschijnlijk lag fantasie ten grondslag aan Artemis' hinde, maar eventueel ook een genetische mutatie. Bij het gevleugelde paard pegasos opteer ik spontaan voor het eerste.

Een hinde met een gewei?

Ik ging even op zoek naar een plaatje in een boek over Griekse mythologie, en opmerkelijk genoeg stuitte ik als eerste op de volgende opmerking:

'Volgens Appolodorus was de derd taak die Eurystheus Herakles oplegde hem leven een hinde met gouden hoorns te bezorgen die was gewijd aan Artemis. Een dergelijke seksuele ambiguïteit in dieren is niet ongebruikelijk in Griekse kunst - Io de koe wordt vaak afgebeeld als een stier.'

Jammer dat er maar één voorbeeld wordt gegeven van iets wat kennelijk 'niet ongebruikelijk' is.

Hier is wel een afbeelding:





Ik weet niet of dit een bestaand beest is of zomaar een fantasiehert.

Op deze pagina staat ook een afbeelding:

http://thanasis.com/mjul99.htm

Ik zit me af te vragen wat 'Kerinytisch' betekent, omdat het etymologisch gezien wel wat lijkt op woorden die 'hoorn' betekenen. (Daar hebben we het bij de gehoornde Mozes nog eens uitgebreid over gehad.)

O.E. horn "horn of an animal," also "wind instrument" (originally made from animal horns), from P.Gmc. *khurnaz (cf. Ger. Horn, Du. horen, Goth. haurn), from PIE *ker- "uppermost part of the body, head, horn, top, summit" (cf. Gk. karnon, L. cornu, Skt. srngam "horn").


Volgens mijn etymologisch woordenboek zijn 'hert' en 'rund' ook nog verwant. Hierbij wordt ondermeer gegeven voor hert in het Latijn: cervus, en in het Grieks; keraos. Bij het woord rund staat ook nog dat het letterlijk 'gehoornd dier' betekent. Rendier is volgens mij ook verwant, maar dat staat hier niet echt bij:

reindeer
c.1400, from O.N. hreindyri "reindeer," from dyr "animal" (see deer) + hreinn, the usual name for the animal, from P.Gmc. *khrainaz (cf. O.E. hran "reindeer," Ger. Renn). Probably cognate with Gk. krios "ram," but folk-etymology associates it with rennen "to run."

Het is wel beter zichtbaar dat rendier verwant is met Nederlands 'runderen'.

Dat houdt eigenlijk in dat al deze soorten eigenlijk zijn genoemd naar het gewei of de hoorns, dus automatisch ook de vrouwelijke beesten. Maar ja, dat is wel leuk, maar het lijkt me weer stug dat deze herkomst in een dubbelzinnig mythisch beest bewaard is gebleven.

Van alle cervidae dragen alleen de rendiervrouwtjes ook een gewei,

Nu je het zegt, koeien hebben eigenlijk wel hoorns, al maken ze niet zo'n indruk.

Kerynitis was dus een edel- of waarschijnlijker een damhert.

Omdat ik ook niet beter weet, heb ik damhert ook maar even opgezocht. En grappig, dat woord blijkt te komen van het Latijnse 'damma' of 'dama', wat weer stamt van het Lybische woord '(a)damu', waarmee een gazelle wordt aangeduid. Het beest op de tekening lijkt volgens mij wel wat op een gazelle, maar ik heb er dus ook geen verstand van. Ik ken een damhert nog net, omdat we die vroeger hadden in het hertenpark. Hier alle herten:

http://www.kinderpleinen.nl/showPlein.php?plnId=214#

Een vrouwtjesgazelle:



http://www.fresnochaffeezoo.com/animals ... zelle.html

En een mannetje:



http://library.thinkquest.org/11234/grants.html

Ik weet niet wat ik moet denken. Ik zou wel meer willen weten over die 'seksuele ambituiteit'. Misschien werd Artemis ook wel als ambigu gezien? Een jaagster, een kinderloze maagd... maar ja, dan gaat mijn fantasie ook weer met me op de loop.