Het Griekse ME - Taalvraag

[Balance]

Opvallend veel Griekse godinnen hebben ME in hun naam: Metis, Demeter, Medea, Medusa, Alcmene, Nemesis.....

Dat kan haast geen toeval zijn. Iemand die weet wat dat ME betekent?

[Brunetti]

Dag Balance,

Ik kan het niet laten. Zie ik hier het woordje 'me' staan, en mijn Sumerische knobbel begint zich te roeren.

Mijn beperkte kennis van het Grieks vertelt mij enkel dat 'me' in het Nederlands vertaalt betekent 'met'. Of dit significant is? Wellicht ook het volgende niet... maar nogmaals ik kan het niet laten...

De Sumerische term 'me' is een essentieel concept in de Sumerische religie. De 'me' zijn eigendommen en krachten/machten van de goden, die ervoor zorgen dat beschaving in al zijn glorie kan plaatsvinden. Het is als het ware het zaad, patronen waar duidelijk in staat omschreven wat de onderdelen van die beschaving inhouden, hoe ze kunnen worden bewerkstelligd en hoe ze kunnen worden gehandhaafd.

De 'me' zijn van altijd, eeuwigdurend, heilig en kostbaar.

Meestal zijn zij in het bezit van An, Enki of Enlil, maar ze kunnen ook worden doorgegeven aan mindere godheden om bepaalde zaken te verwezenlijken.

In de voorvloedse tijd werden de 'me' aan de mensen geschonken om alzo beschaving te realiseren. Zo herkennen we 'me': het schrift, graven en onderhouden van dijken en greppels, het koningsschap (welke activiteiten moet een koning vervullen), ... tot zelfs het maken van een tempeltrommel (symbolisch het uitvoeren van rituele muziek).

In slechte tijden zijn de 'me' verstrooid, verspreid, vergeten,...

In het gedicht 'Inanna en Enki', voert Inanna haar vader Enki dronken en wint met het dobbelen al de 'me'. Ze vervoert de 'me' met de boot naar haar stad Uruk, ondanks al de pogingen van Enki om de 'me' terug te winnen.

Of nu deze Sumerische 'me' iets te maken heeft met het taalkundige 'me' in de Griekse godennamen? betwijfel ik... maar 'k moest mijn ei toch even kwijt

groeten

[els]

Zelf denk ik er altijd aan dat deze namen worden doorgegeven in een mondelinge traditie, en in deze regio werden vele talen gesproken, dus over de herkomst kun je niet veel zeggen. Maar er zijn wel een paar verklaringen, dus , nou ja, ik kan het ook niet laten.

Mijn beperkte kennis van het Grieks vertelt mij enkel dat 'me' in het Nederlands vertaalt betekent 'met'. Of dit significant is?

Ik heb het even opgezocht in mijn etymologie. Die gaf inderdaad aan dat het Griekse 'meta' in het Indo-Europese rijtje 'met'-woorden thuishoort, maar verder werd er niet op ingegaan. Misschien past het inderdaad bij sommige namen, maar die moet je dan even stuk voor stuk opzoeken.

Eerst woorden die worden teruggevoerd tot Indo-Europese wortels als 'me' en 'men', zoals woorden als meten, moeder, maan en verwante woorden. Het is ingewikkeld, dus ik heb maar een flink aantal woorden opgezocht. Het bestrijkt Europese talen, Indo-Iraans, Indiaas etc. Natuurlijk heeft het niets met Soemerisch te maken, maar dat wil niet zeggen dat er geen verband bestaat. De Soemerische 'me' kan ik niet echt koppelen aan het Indo-Europees wat betreft de wortel van 'meten', maar de wortel gaf ook aanleiding tot termen als 'medein' (heersen) en 'metis' (wijsheid), wat je ook weer terugvindt bij Medea, Metis en Minerva (ivm wijsheid, beschaving etc).
Wat godennamen betreft worden de grenzen van het Indo-Europees natuurlijk overschreden. Voor wat het waard is, hier dus eerst wat Indo-Europese verwantschap.

measure (v.)
c.1300, from O.Fr. mesurer, from L.L. mensurare "to measure," from L. mensura "a measuring, a thing to measure by," from mensus, pp. of metiri "to measure," [color=red]from PIE *ma-/*me- "measure" (see meter (2)). Replaced O.E. cognate mæð "measure."

meter (1)
"poetic measure," O.E. meter, from L. metrum, from Gk. metron "meter, measure," from PIE base *me- "measure" (see meter (2)).

meter (2)
"unit of length," 1797, from Fr. mètre, from Gk. metron "measure," from PIE base *me- "measure" (cf. Gk. metra "lot, portion," Skt. mati "measures," matra "measure," Avestan, O.Pers. ma-, L. metri "to measure").

mode (1)
"manner," c.1374, "kind of musical scale," from L. modus "measure, rhythm, song, manner" (in L.L. also "mood" in grammar and logic), from PIE base *med-/*met- "to measure, limit, consider, advise, take appropriate measures" (cf. L. meditari "to think or reflect upon, consider," mederi "to look after, heal, cure;" O.E. metan "to measure out," Gk. medein "to rule"). Meaning "manner in which a thing is done" first recorded 1667.

meal (1)
"food, time for eating," O.E. mæl "fixed time, a measure, meal," from P.Gmc. *mæla- (cf. Du. maal "time, meal," O.N. mal "measure, time, meal," Ger. Mal "time," Goth. mel "time, hour"), from PIE base *me- "to measure" (see meter (2)). Probably related to O.E. mæð "measure." Original sense of "time" is preserved in piecemeal; once a more common suffix, e.g. O.E. styccemælum "bit by bit," gearmælum "year by year."

meditation
c.1225, "discourse on a subject," from L. meditationem (nom. meditatio), from meditatus, pp. of meditari "to meditate, to think over, consider," from PIE base *med- "to measure, limit, consider, advise" (cf. Gk. medesthai "think about," medon "ruler," L. modus "measure, manner," modestus "moderate," modernus "modern," mederi "to heal," medicus "physician," Skt. midiur "I judge, estimate," Welsh meddwl "mind, thinking," Goth. miton, O.E. metan "to measure").

Medea
famous sorceress, daughter of the king of Colchis, from Gk. Medeia, lit. "cunning," related to medos "counsel, plan, device, cunning," median "to protect, rule over," from PIE *med- "to measure, limit, consider," from base *med- "to measure."

medusa
"jellyfish," 1758, as genus name, from the name of one of the three Gorgons with snakes for hair, whose glance turned to stone him who looked upon it (attested in Eng. from 1390). Her name is from Gk. Medousa, lit. "guardian," fem. prp. of the verb medein "to protect, rule over"(see Medea). The zoological name was chosen by Linnæus, suggested by the creature's long tentacles.

Metis
first wife of Zeus, from Gk. Metis, lit. "wisdom, skill, craft," from PIE base *me- "to measure."

Minerva
ancient Roman goddess of wisdom (later identified with Gk. Athene), 1375, mynerfe, from L. Minerva, from O.L. Menerva, from *menes-wa, from PIE base *men- "mind, understanding, reason"(see mind (n.)). Cf. Skt. Manasvini, name of the mother of the Moon, manasvin "full of mind or sense."

dimension
1413, from L. dimensionem (nom. dimensio), from stem of dimetri "to measure out," from dis- + metri "to measure."

Nemesis
1576, "Gk. goddess of vengeance," from nemesis "just indignation, jealousy, vengeance," lit. "distribution," related to nemein "distribute, allot, apportion one's due," from PIE base *nem- "to divide, distribute, allot, to take" (cf. O.E., Goth. niman "to take," Ger. nehmen).

(Nemesis wordt dus niet van de wortel 'me' of 'me(n)sis' afgeleid, maar van 'nem'. )
(vgl: number
1297, "sum, aggregate of a collection," from Anglo-Fr. noumbre, from O.Fr. nombre, from L. numerus "a number, quantity," from PIE base *nem- "to divide, distribute, allot" (related to Gk. nemein "to deal out;" see nemesis).)

Verder zijn misschien nog Indogermaanse wortels van 'mede' (Engels mead) en 'meadow' (Nl weide) van belang.

Nog een paar uit mijn Nederlandse etymologieboek, samengevat, want ik heb even geen zin alle afkortingen van alle talen uit te zoeken.
Maan: mane, mona, mani, mena, vgl latijns mensis en grieks men (maand). Litouwen menu. Af te leiden van de indogermaanse wortel 'me' meten; de maan is dan de tijdmeter, wat zij inderdaad van de vroegste tijd geweest is; de Germanen berekenden de tijd naar nachten, zegt reeds Tacitus.[/color]

[els]

En ook nog wat woorden die verwant zijn met 'moeder', 'matrix' etc.

matrix
1373, from O.Fr. matrice, from L. matrix (gen. matricis) "pregnant animal," in L.L. "womb," also "source, origin," from mater (gen. matris) "mother."

matriculate (v.)
1577, "to admit a student to a college by enrolling his name on the register," from M.L. *matriculare "to register," from L.L. matricula "public register," dim. of L. matrix (gen. matricis) "list, roll," also "sources, womb" (see matrix). The connection of senses in the L. word seems to be via confusion of Gk. metra "womb" (from meter "mother") and an identical Gk. word meaning "register, lot." Evidently L. matrix was used to translate both, though it originally only shared meaning with one.

mete (v.)
O.E. metan "to measure" (class V strong verb; past tense mæt, pp. meten), from P.Gmc. *metanan (cf. O.Fris., O.N. meta, Du. meten, Ger. messen, Goth. mitan "to measure"), probably ultimately from the same PIE base as meter. Only used now with out.

mother
O.E. modor, from P.Gmc. *mothær (cf. O.S. modar, Dan. moder, Du. moeder, Ger. Mutter), from PIE *mater- (cf. L. mater, O.Ir. mathir, Lith. mote, Skt. matar-, Gk. meter, O.C.S. mati). Spelling with -th- dates from early 16c., though that pronunciation is probably older.

moon (n.)
O.E. mona, from P.Gmc. *mænon- (cf. O.S., O.H.G. mano, O.Fris. mona, O.N. mani, Du. maan, Ger. Mond, Goth. mena "moon"), from PIE *me(n)ses- "moon, month" (cf. Skt. masah "moon, month;" Avestan ma, Pers. mah, Arm. mis "month;" Gk. mene "moon," men "month;" L. mensis "month;" O.C.S. meseci, Lith. menesis "moon, month;" O.Ir. mi, Welsh mis, Bret. miz "month"), probably from base *me- "to measure," in ref. to the moon's phases as the measure of time. In Gk., Italic, Celtic, Armenian the cognate words now mean only "month."

((month
O.E. monað, from P.Gmc. *mænoth- (O.N. manaðr, M.Du. manet, Du. maand, O.H.G. manod, Ger. Monat, Goth. menoþs "month"), related to *mænon- "moon" (see moon). ))

((menses
"monthly discharge of blood from the uterus," 1597, from L. menses, pl. of mensis "month," from PIE *menes- "moon, month." ))

metropolitan
1432, as a noun, "bishop having oversight of other bishops," from L.L. metropolitanus, from Gk. metropolis "mother city" (from which others have been colonized), from meter "mother" + polis "city" (see policy (1)). In Gk., "parent state of a colony;" later, "see of a metropolitan bishop." In the West, the position now roughly corresponds to archbishop, but in the Gk. church it ranks above it.

Tot zover het Indo-Europees. Ik zal zo kijken of ik nog iets over Alkmene kan vinden.

Demeter wordt altijd (vaag) verklaard als 'de' (gerst of aarde) en 'meter' (moeder). Maar Barbara Walker legde een verband met 'Tiamat'. Ik vind dat vergezocht, maar ik ben het er wel mee eens dat je niet altijd de namen uit het Grieks hoeft te verklaren.