Bedankt voor de uitleg, System. Beetje laat, maar toch.
System schreef:Het teruggaan naar de ware (goddelijke) kennis, diep in onszelf, dat is het opzet van de gnostische bedoening.
Misschien is dat ook wel de achtergrond van het woord religie. Dat komt van 'religare', wat 'herverbinden' betekent. Je kan het opvatten als 'herverbinden' van de mens met zijn oorspronkelijke herkomst, het goddelijke dus, waarvan hij is losgeraakt door zijn verblijf in de materiële wereld.
Dat was niet alleen een idee van de gnostiek, maar het was populair in het hele Middellandsezeegebied, en ook verder weg, tot in India toe. In het Mediterrane gebied was het essentieel in de vele mysteriecultussen, waar mensen aan konden deelnemen om te worden 'gereinigd', en na hun reiniging konden 'vrij van zonden' ze hun herverbinding met god tegemoet zien, bijvoorbeeld in de vorm van een plaatsje in de hemel na hun dood.
De reiniging vond bijvoorbeeld plaats door offeren en bidden, maar ook door het leven van een god 'na te doen' tijdens de rituelen. Daarmee werden ze als het ware één met die godheid.
De precieze invulling was heel gevarieerd. Er wordt bijvoorbeeld vaak gezegd dat het boeddhisme geen godsdienst is, omdat er geen god in voorkomt, maar in werkelijkheid is het precies zo'n soort mysteriegodsdienst, waar je door een ascetische levensstijl in navolging van een rolmodel uiteindelijk kan losbreken uit de keten van materiële levens, tot je weer terugkeert tot de eeuwigheid (bij de boeddhisten het nirwana) waar je ooit uit los werd gemaakt.
Ik heb er verder het volgende uit gedestilleerd. Gnostiek is kennis, in feite 'geheime kennis voor ingewijden'. Niet-ingewijden zijn in dat geval de mensen die alleen de verhalen van de mythen kennen. Maar de verhalen zijn symbolisch voor een soort hogere kennis, die ertoe leidt dat je één kan worden met het goddelijke. Wij vinden de mythen al historisch onwaarschijnlijk, maar in de gnostische geschriften gaat het vaak om verklaringen die voor ons totaal zinloze abacadabra zijn.
De inwijdingsrituelen van de mysteriegodsdiensten waren een goede manier van zaken doen. Ze waren vaak gelokaliseerd in tempels, die al dan niet door de staat werden gerund. Dit leverde een enorme berg geld en schatten (offers) op. Maar wat ervoor werd geleverd was in feite een belofte die pas na de dood werd ingelost. In modern Nederlands noem je dat toch echt wel 'bedrog'. Het bedrog kende grenzen, en de cultussen boden enorm tegen elkaar op om maar de meeste bedevaartgangers te trekken. Vandaar dat het leven na de dood steeds aantrekkelijker werd.
Er zijn heel wat overeenkomsten met de gnostiek, maar met gnostiek worden eigenlijk de joods-christelijke mysteriën bedoeld. Toch staan de gnostische geschriften bol van Griekse godenverhalen.
Indien de mens deze kennis terugvindt behoort hij tot de pneumatici. Hij heeft dan geen leringen of kerk meer nodig en deze laatste werd zo overbodig. Zo’n inzicht was dan ook het gevaar voor de traditionele kerk van Irenaeus en Origines en consoorten. Daarom werden deze gnostische inzichten verbeten bevochten door de gevestigde kerk.
Interessant. Van de mysteriecultussen is wel duidelijk wie eraan verdienden, want ze waren verbonden aan vaste tempels en plaatsen. Maar van de gnostiek heb ik eigenlijk geen idee. Misschien kwam de gnostiek ook voor in dit soort elkaar beconcurrerende cultussen, waar mensen tegen betaling konden worden verlost. De informatie die ik vind is altijd 'religieus-inhoudelijk', maar het gaat eigenlijk nooit over de economische betekenis ervan.
Door zich het alleenrecht toe te eigenen het bieden van verlossing werd de kerk in elk geval 'alleenheerser' met grote financiële macht. In de islamitische wereld is dit principe ook heel strikt doorgevoerd. Daar is elke moslim verplicht een keer naar Mekka te gaan, met als gevolg dat Saoedi-Arabië een enorm rijke centrale macht is. Het is verboden om tegenbiedingen te doen, dus er is geen gevaar voor concurrentie.
Tegenwoordig zie je weer hoe de kerk zich bezighoudt met het demoniseren van de New Age, waar ze hun macht aan verliezen. De kerk is niet gebaat bij individualisering en zelfbeschikking.