De Hyksos, de Exodus en de joodse identiteit

[els]

De Hyksos, de Exodus en de oorsprong van de joodse identiteit.

Al jaren vraag ik me af hoe het nou zit met het ontstaan van het jodendom, dat erop boogt verschillende millennia in de tijd terug te gaan, maar waar toch geen splinter van een erfenis van te vinden is. Het geschiedenisboek van de joden heeft historisch gezien geen enkele waarde, omdat wat hier wordt verteld een mengeling is van geschiedvervalsing, (mondelinge) overleveringen uit verschillende plaatsen en tijden, verbasterde talen, een aaneenschakeling van propagandistische godsdiensthervormingen, het vermengen van personen met goden en godsdienstige rituelen en ga zo maar door. Het beste wat je ervan kan zeggen is dat er af en toe dingen te lezen zijn die inderdaad een raakvlak vertonen met de werkelijke geschiedenis, die bekend is uit historische bronnen. En juist uit die bronnen en de archeologie blijkt hoe de religieuze geschiedenis de geschiedenis onherkenbaar heeft gemaakt in steeds weer nieuwe aanpassingen aan de religieuze of nationalistische behoefte van het moment.

Het lijkt erop dat de historische eenheid waarop de joodse godsdienst zich beroept helemaal geen eenheid was, maar dat het gaat om lange geschiedenis van verschillende volkeren, die door de geschiedenis heen van samenstelling en van lokatie veranderde.

Het ligt voor de hand dat de meesten de bijbel afwijzen als bron van kennis over de geschiedenis, en dat de verhalen zelfs als pure fictie naar het rijk der mythologie worden verwezen. Maar na het lezen van over de Hyksos in een boek van Josephus Flavius, waarin hij tracht te bewijzen dat de joden een zeer oud volk zijn, heb ik besloten me toch eens in de geschiedenis te gaan verdiepen, om te begrijpen hoe dergelijke verstoethaspelde verhalen tot de geschreven herinnering van een volk zijn gaan behoren.

Ik probeer de werkelijke geschiedenis op een rijtje te zetten, en de teksten van oude schrijvers, om uit te vissen hoe het nou werkelijk zat. Hopelijk zijn er nog anderen die dit ook interessant vinden, en mee willen helpen.

[els]

Josephus schreef in zijn 'Contra Apionem' over wat andere volken over de joden hebben geschreven, om te bewijzen dat hun heilige boek niet volledig uit de joodse duim was gezogen. Hij beschreef wat de Egyptenaren over de joden zeiden aan de hand van de Grieks/Egyptische schrijver Manetho, die zich baseerde op de door de priesters vastgelegde overlevering. Manetho en de Egyptische priesters maken er net zo'n historisch potje van als de bijbel, maar toch werpt hij zijn verhaal een ander licht op de geschiedenis.

Josephus noemt in feite twee verschillende overleveringen van Manetho, waarin de Hyksos, een volk van 'buitenlanders' (verschillende Semitische volken uit het noorden van Syrië) het joodse volk zou zijn dat tijdens de Exodus uit Egypte vertrok naar het heilige land, om daar Jeruzalem te stichten. Manetho beschrijft de verdrijving van de Hyksos uit Egypte, een geschiedenis die inderdaad historisch is vastgelegd, al is het dan anders dan Manetho vertelt. De eerste geschiedenis gaat over een farao Tetmosis, die de Hyksos uit Egypte joeg en ze tot in Syrië achtervolgde. De tweede gaat over een farao Amenophis (Amenhotep), die Egypte zuiverde van lepralijders, die uiteindelijk met hulp van de Hyksos, die uit het inmiddels gestichtte Jeruzalem te hulp schoten, oorlog voerden tegen Egypte; deze keer werden de Hyksos er gelijktijdig met de leprozen uitgekieperd.

Josephus noemt een farao Amenophis (Amenhotep) die Akhnaton zou kunnen zijn geweest. Hij baseert zich op de geschiedschrijver Manetho, die schreef in het Grieks in de derde eeuw v.C.
Manetho beschreef de uittocht tijdens Tutmoses. Na deze farao waren er regeringen gedurende 339 jaar, tot aan de broers Sethos en Hermaeus, ook bekend als Aegyptos en Danaus. Josephus vermeldt dat Manetho vervolgens een volkomen verzonnen farao Amenophis invoegt, die de goden wilde zien, en daarvoor een beroep deed op een ziener die eveneens was getooid met de naam Amenophis, de zoon van Paäpis. Deze zei dat de goden zich zouden manifesteren als de farao Amenhotep het land zou zuiveren van lepralijders. Dat deed Amenhotep door de 80.000 leprozen van Egypte naar steengroeves ten oosten van de Nijl te drijven, waar ze tewerk werden gesteld. Na enige tijd liet hij ze vrij en liet ze wonen in de Avaris, de inmiddels verlaten oude hoofdstad van de al door Tutmoses verdreven Hyksos.

Hier stelden zij zich een leider aan, een priester uit Heliopolis met de naam Osarsiph. Dit was een priester van Osiris, die later de naam Mozes zou krijgen. Deze priester stelde wetten in als: het verbod de Egyptische goden te aanbidden; het vlees te eten en offeren van in Egypte als heilig beschouwde dieren; de verplichting alleen om te gaan met mensen die dezelfde eed hadden afgelegd als zijzelf. Vervolgens stuurde hij aan op een oorlog tegen Amenhotep. Hiertoe haalde hij er hulp bij uit Jeruzalem, de hoofdstad die de Hyksos hadden opgericht nadat zij uit Egypte waren verdreven, in het land waar zij zich vervolgens vestigden.

Amenhotep intussen durfde zich niet goed te verdedigen, omdat hij van mening was dat het een gevolg was van de voorspelling die zijn visionaire naamgenoot had uitgesproken, en dientengevolge de wil van de goden. Hij trok dus met Apisstier en al naar de zuidelijke hoofdstad Memphis, en vervolgens naar Ethiopië. Intussen hielden de Jeruzalemmers samen met de leprozen in het noorden op een ontheiligende manier huis.

Na een ballingschap van dertien jaar kwam Amenhotep terug, met zijn zoon Ramses of Sethos en een paar legers. Ze achtervolgden de opstandelingen tot aan Syrië. Een tweede verdrijving, dus. Een samenvatting van de eerste verdrijving, onder leiding van Toetmoses (volgens Josephus, dan) volgt straks.

[els]

Even een stukje echte geschiedenis tussendoor, bijeengeplukt uit diverse boeken en artikelen.

De oudste vermelding van de Hyksos dateert uit de 12e dynastie, uit de tijd van Chnoemhotep II en Sesostris II, ca. 1880 v.o.j. In die tijd kwamen er steeds meer handeldrijvende Aziatische volken naar Egypte, die zich hier begonnen te vestigen. 'Hyksos' komt van het Egyptisch Heka-Chaset: 'Heersers uit vreemde landen'. Hyksos is een verzamelnaam, waarmee werd verwezen naar vooral Semitische volken uit ondermeer het land dat nu Palestina heet en het noorden van Syrië.

De Hyksos drongen steeds verder door tot de hoogste regionen van de macht, en stichtten ten slotte een eigen farao-dynastie, in het noordelijke deel van Egypte. Ze verlieten de hoofdstad Memphis en stichtten een eigen hoofdstad in de Nijl-delta, de stad Avaris. De farao's hadden dubbele Semitisch-Egyptische koningsnamen.
De Hyksos-dynastieën dateren van de Tweede Tussenperiode. Zij verdreven de Egyptische dynastieën vanaf de dertiende dynastie. Vooral de vijftiende dynastie wordt met de Hyksos geassocieerd. Parallel hieraan heersten de Hyksos-vazallen van de 16e en de farao's van de 17e dynastie in Thebe.

De Thebanen in het zuiden begonnen zich uiteindelijk te verzetten tegen de 'Vreemde Heersers' in de tijd van Kamose, rond het einde van de 17e dynastie. De Hyksos-koningen probeerden de strijd tegen Thebe op twee fronten te voeren samen met Nubië in het zuiden, maar deze alliantie mislukte.

De farao die vooral met het verjagen van de Hyksos werd gecrediteerd was Ahmose, de grondlegger van de 18e dynastie en het Nieuwe Rijk.
De Hyksos trokken zich terug in de plaats Sjaroehen in Zuid-Palestina, dat behoorde tot de regio waar ze oorspronkelijk vandaan kwamen.

Ahmose nam Avaris in en liet de stad versieren met Minoïsche fresco's. De Minoïsche beschaving op Kreta liep op dat moment op zijn laatste benen na de grote vulkaanuitbarsting waarbij het vulkaaneiland Thera (Santorini) verdween; deze tijd, ca. 1550 v.o.j., was een overgangstijd naar de Myceense periode.

Na Ahmose regeerde Amenhotep I. Amenhotep was de naam van de farao die door Josephus met ketterij werd geassocieerd. Tijdens de 18e dynastie regeerden vier Amenhoteps, waarvan de vierde beter bekend is als Achnaton.
Ook de naam Toetmoses, die Manetho/Josephus noemt als de farao die de Hyksos zou hebben verjaagd, komt vier maal voor; Toetmoses I volgde Amenhotep de eerste op.
Toetanchamon, ook een legendarische farao die behoorde tot deze dynastie, was de zoon van Achnaton. De farao's Seti en Ramses, die Josephus noemde als zoon van de farao in ballinschap, behoorden tot de 19e dynastie. Ramses II werd opgevolgd door Merenptah (1213 - 1203), de farao die bekend is vanwege zijn overwinningsstèle op vooral de Lybiërs, maar waarop ook kort zijn zege op het volk en de steden van Israël wordt genoemd.

De naam Achnaton werd echter na zijn dood uit de Egyptische geschiedenis gewist, en de oude godsdienst (met name de verering van Amun) werd weer in ere hersteld.
Achnaton regeerde van 1351 - 1334, dus zo'n 200 jaar nadat Ahmose de Hyksos uit Egypte had verjaagd.

Het lijkt er een beetje op dat er twee turbulente gebeurtenissen in de geschiedenis die Manetho overleverde door elkaar zijn gaan lopen. Maar als de bijbelse Exodus inderdaad een reflectie is van de verdrijving van de Hyksos, dan kan van de bijbelse geschiedenis precies hetzelfde worden gezegd.

Na het verdrijven van de Hyksos hadden de Egyptenaren ook te kampen met het oplappen van de oude tempels, die door de Hyksos waren verwaarloosd. Ahmose-Nefertari, de echtgenote van Ahmose I, stichtte als priesteres van de god Amon een opleidingsinstituut voor Amon-priesteressen. Hun zoon die Ahmose moest opvolgen kreeg de naam Amenhotep, 'geliefd door Amon'; de eerste farao met deze naam.
Maar de verering van Amon raakte weer op de achtergrond, en Amenhotep IV maakte aan zijn verering zelfs officieel een einde, en riep de zonneschijf Aton uit tot belangrijkste god, van wie hijzelf de vertegenwoordiger was. Na de dood van Achnaton en Nefertiti/Semenkare werd de verering van Amon opnieuw ingesteld, en Toetankhaton, Achnatons vermoedelijke zoon en opvolger, werd omgedoopt tot Toetankhamon. Tweemaal tijdens één dynastie abrupte gebeurtenissen gekoppeld aan godsdiensthervormingen, dus, die waarschijnlijk werden opgevat als 'herstelperiodes', maar die natuurlijk hun eigen dynamiek volgden.

[els]

Ik had het over het door elkaar gooien van verschillende gebeurtenissen, maar nu denk ik dat het hele Exodus-verhaal een korte en flink gealtereerde samenvatting is van een geschiedenis die zich over een tijdperk van eeuwen heeft afgespeeld. Het is op zich natuurlijk duidelijk dat het verhaal in deze vorm pas eeuwen later is opgeschreven. Het zou interessant zijn te weten hoe en via welke bronnen de geschiedenis is overgeleverd tot het moment dat de ons bekende versie werd genoteerd. In de Hebreeuwse versie wordt de geschiedenis volledig verteld alsof het over joden en het joodse volk zou gaan, maar als je naar de werkelijkheid kijkt, blijkt Egypte veel meer invloed te hebben. Als je dat beseft, zie je het bijbelverhaal met hele andere ogen.

De bijbel vertelt bijvoorbeeld dat de joden uit Egypte werden weggejaagd, en achtervolgd werden door het Egyptische leger, dat vervolgens werd verzwolgen door het water van de 'Rietzee' of 'Schelfzee'. De werkelijkheid is dat de Egyptenaren helemaal niet zijn verzwolgen, maar een eeuwenlange strijd tegen de Aziaten hebben gevoerd, waarvan de verdrijving van de Hyksos en het stichten van de 18e dynastie het startpunt was. Al snel werd het Egyptische rijk uitgebreid tot voorbij Syrië, en Egypte had dus heel veel invloed in het gebied waar de Hyksos / Hebreeën de stad Jeruzalem stichtten. Het is een wensdroom te denken dat Judea zich ontwikkelde los van Egypte nadat de Hyksos daar hun macht waren kwijtgeraakt.

De 'vreemdelingen' in het noorden bestonden niet alleen uit Syrische volken, maar ook leefden er veel mensen uit het Egeïsch gebied en de Minoïsche cultuur. In deze periode van de geschiedenis vond de beruchte vulkaanuitbarsting van Thera plaats. Met behulp van dendrolochie is het jaar van de grote uitbarsting gedateerd op 1628 v.o.j., maar ten eerste zijn de jaartallen nog altijd controversieel, en ten tweede hebben er vele uitbarstingen plaatsgevonden gedurende lange tijd, misschien meerdere eeuwen, die steeds meer onrust zoals tsunami's veroorzaakten, omdat het eiland steeds instabieler werd, tot het ten slotte helemaal in de zee wegzakte.

Er is natuurlijk gewezen op de overeenkomst tussen deze vulkaanuitbarsting en de gebeurtenissen tijdens de Exodus, zoals het splijten van de Rietzee en de wolk en de vuurkolom die het joodse volk respectievelijk gedurende de dag en de nacht door de woestijn leidde. Het lijkt mij dat als deze natuurramp inderdaad op deze manier in de joodse geschiedenis is verwerkt, dat het dan niet de Rode Zee was die zich terugtrok om de joden door te laten, maar de Middellandse Zee.

Ook wat de tijdspanne betreft is het moeilijk te plaatsen in de bijbelgeschiedenis. Het is natuurlijk mogelijk dat de archeologie, dendrologie en genealogie van de farao's niet precies kloppen, maar zoals de bijbel het voorstelt vond de ramp plaats nadat de Hyksos werden verdreven (vanaf ca 1550 v.o.j.), terwijl het er meer op lijkt dat de uitbarsting(en) al eerder hadden plaatsgevonden. In ieder geval moeten er uitbarstingen zijn geweest tijdens de heerschappij van de Hyksos.
Je zou je een beetje kunnen voorstellen dat deze ellende aanleiding had gegeven voor het verhaal van de 'tien plagen van Egypte'. (?)

Al vanaf de 11e en 12e dynastie waren er tekenen van de Minoïsche cultuur in het noorden van Egypte te bespeuren. Misschien zijn er veel mensen van de eilanden naar Egypte gekomen vanwege het gerommel in de regio en de catastrofe die zich vervolgens afspeelde, en heeft hun persoonlijke verhaal zich vermengd met dat van de Hyksos, waardoor het deel van hun geschiedenis is geworden.

Okee, de samenvattingen laten nog even op zich wachten, maar ik wou toch even een reflectie geven van wat zich op dit moment door mijn hoofd afspeelt. Anders vergeet ik alles weer.

[els]

Verder met Josephus' verslag van wat Manetho vertelde. Nu de eerste geschiedenis. In de tijd van de koning Tutimaeus had Egypte te kampen met voortdurende invallen uit het oosten. Het land werd bruut veroverd, en er vonden slachtingen, slavernij en tempelverbrandingen plaats.
De invallers maakten Salitis tot hun koning (farao). Hij regeerde in Memphis. (Memphis was traditioneel de hoofdstad van het noordelijk deel van Egypte. Thebe was de hoofdstad van het zuiden. )Ten oosten van de rivier Bubastis, in het district Sethroitis, vernieuwden ze de strategisch gelegen plaats Avaris. De naam Avaris was afkomstig van een oude religieuze traditie. De invallers maakten hiervan een vesting, waar 240.000 soldaten werden gelegerd. De stad was de zomerresidentie van de koning. Hij trainde hier het leger om de omgevende volken schrik aan te jagen. Egypte moest hem belastingen betalen.
De volgende Hyksos-koningen waren: Bnon, Apachnas, Apophis, Jannas en Assis.

Als groep werden deze mensen Hyksos genoemd. Manetho, geciteerd door Josephus, geeft aan dat 'Hyksos' in de taal van de hiëroglyfen 'koningen-herders' betekent. Hyk zou hiëroglyfisch zijn voor 'koning', sos voor herder. Sommigen beweerden echter dat de Hyksos Arabieren waren. Hier voegt Josephus in: 'dit laatste lijkt mij geloofwaardiger, en ook verder sluit ik me aan bij wat we van de oude geschiedenis weten.' De 'herders' en hun nakomelingen zouden 500 jaar hebben geregeerd.

Het citaat van Manetho vervolgend: de koningen van Thebe kwamen uiteindelijk in opstand, en onder koning Misphragmuthosis leden de herders een nederlaag, en werden vrijwel overal uit Egypte verdreven. Ze werden opgesloten in Avaris, en ze ommuurden hun gebied om alles wat ze hadden geroofd veilig te stellen.

Vervolgens trachtte Thummosis, de zoon van Misphragmuthosis, het gebied in handen te krijgen, maar het milsuke, en hij beëindigde zijn beleg met een vrijgeleide. De Hyksos mochten gaan waar ze maar wilden, als ze Egypte maar verlieten. toen trokken hele families met al hun bezittingen de Syrische woestijn in. Uit angst voor de Assyriërs trokken ze naar een gebied dat nu Judea heet, waar ze Jeruzalem stichtten.

Na de aftocht van de herders naar Jeruzalem regeerde de koning Thetmosis nog 25 jaar. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Chebron. Hierna kwam Amenophis, na hem zijn zuster Amesses, daarna haar zoon Mephres, diens zoon Mephramuthosis, diens zoon Thmosis, diens zoon Amenophis. Dan diens zoon Orus, diens dochter Akencheres, haar broer Rathotis; zijn zoon Akencheres, weer een zoon Akencheres en dan Harmais, dan Ramesses, dan Harmesses Miamun. Dan weer een Amenophis; zijn zoon Sethos (ook Ramesses geheten). Diens broer Harmaïs werd waarnemend koning. Sethos/Ramesses trok op tegen Cyprus, de Feniciërs, de Assyriërs en de Meden, die hij allen onderwierp. Onderwijl legde Harmaïs het in Egypte aan met de vrouw van Sethos en leidde een opstand tegen zijn broer. Dat bracht Sethos terug naar Egypte. Hij nam zijn koninkrijk weer in, en noemde het naar hem. Hij werd namelijk ook Aegyptos genoemd; zijn broer Harmaïs werd ook Danaus genoemd.

Dat was de geschiedenis zoals Josephus Manetho's boeken weergaf. Josephus ziet hierin twee bewijzen van de waarheid van de joodse geschiedenis: ten eerste dat zij van elders naar Egypte kwamen, en ten tweede dat ze er weer weggingen zo'n 1000 jaar voor de Trojaanse oorlog plaats vond.

Wie zelf de chronologie van de Egyptische dynastieën en de farao's wil bekijken, kan dat hier doen:




Daar worden de farao's ook met hun andere namen genoemd. Grote afwezigen op beide websites zijn vrouwen, maar ja, ik kan zo gauw niets anders vinden.

Gedurende de 11e, 12e en 13e dynastie trokken Syrische volken naar Egypte, waarschijnlijk om handel te drijven en misschien ook met militaire doelstellingen, maar ook omdat de toestand in hun eigen leefgebied onrustig werd vanwege de invallen en veroveringen van de Hittieten. Ook zijn sporen van bewoning gevonden van mensen afkomstig van eilanden in de Middellandse Zee, zoals Kreta en Cyprus.
Hyksos betekent niet 'herders-koningen' maar 'vreemde heersers'. Heka betekent heerser (dat klopt ongeveer met wat Manetho zei); het tweede deel van het woord komt van Chasut, wat 'vreemde landen' betekent. Met de term werden alle vreemde volken aangeduid, zowel die van het noorden als de zuidelijk Nubiërs.

De 15e dynastie is een dynastie van Hyksos-heersers in het noorden. De 16e dynastie worden Hyksos-vazallen genoemd; onder hen zijn ook Semitische namen te herkennen. De 17e dynastie zijn de koningen van Thebe, parallel regerend aan de Hyksos. De laatste koningen van de 17e dynastie begonnen met de opstand tegen de Hyksos; uiteindelijk werden zij definitief verjaagd in de 18e dynastie. De eerste koningen van de 18e dynastie was Ahmose, wiens naam zoals elders vermeld dus 'Iah (de maan) is geboren' betekent. In deze tijd werden de Hyksos definitief Egypte uitgezet, en werd Egypte hervormd. De god Amon werd bijvoorbeeld de staatsgod. Zijn tempels werden hersteld, iets wat vooral is beschreven door de koningin Hatsjepsoet.

Nog een indicatie voor het tijdsframe: de koningin Amesses die door Manetho wordt genoemd, is de moeder van Hatsjepsoet. Amesses was de vrouw van Tutmoses I en de dochter van Amenhotep I. Ik heb zo gauw geen broer Amenhotep van Hatsjepsoet kunnen vinden, zoals Manetho vermeldt, maar ik zal er later nog eens naar kijken. Familierelaties is nooit mijn sterkste punt geweest, en die farao's deden ook nog eens aan incest, zodat de verwarring voor mij grenzeloos is.

Wat de oude religieuze plaats Avaris betreft, waar de Hyksos hun vesting bouden: misschien is dit dezelfde plaats als waar de koning Amenemhet III (later meer over de betrokken koningin) van de 12e dynastie de laatste pyramide bouwde, een enorm, legendarisch groot complex dat bekend staat als het Labyrint.

[els]

Twee dingen wou ik nu ophelderen: ten eerste wat de overeenkomsten zijn van de verslagen van Josephus met de geschiedenis zoals die in de bijbel wordt verteld, en in andere joodse overleveringen, ten tweede wat de overeenkomst is met de werkelijke geschiedenis.

Uit wat ik tot nu toe heb gelezen is het mij wel duidelijk dat deze turbulente tijd in de bijbel is neergeslagen als de Exodus. Ik begrijp niet goed waarom mensen op zoek zijn naar 'de' farao die de joden uit Egypte verdreef. Ten eerste klopt dit niet met de werkelijkheid doordat de latere 'joodse' identiteit met terugwerkende kracht op de gemengde volken in Egypte werd geprojecteerd. Dat wil zeggen op allerlei Syrische, Arabische en Semitisch volken die uit Azië naar Egypte trokken, en daarbij mensen die van de eilanden kwamen. Ten tweede omdat het duidelijk niet één farao betreft, maar om een langdurige geschiedenis gaat.

Ook begrijp ik niet goed dat er mensen zijn die zeggen dat er geen snipper bewijs is dat er joden zouden zijn verjaagd uit Egypte, bijvoorbeeld in de tijd van Ramses II. Ze vinden dat bewijs niet omdat ze een hypothetische bijbelse chronologie proberen aan te houden, die in de bijbel zelf niet eens te vinden is. Velen zoeken constant op de plaats waar het kwartje niet ligt, maar de plaats waar het wel ligt, wordt gewoon genegeerd. Men zegt: dat zal wel een ander kwartje zijn, da's niet het mijne. Maar het lijkt mij zo evident dat het deze Hyksos-geschiedenis is die in de bijbel als Exodus terecht is gekomen, dat het zinloos is te zeggen dat zoiets nooit is gebeurd.

Het punt is: het wel degelijk gebeurd, alleen laat de werkelijke geschiedenis zien dat de joodse geschiedenis in werkelijkheid geen joodse geschiedenis is, zoals Josephus betoogt. De joodse geschiedenis is een achterafinterpretatie van het verleden, die het jodendom een soort eenheid verleent die ver teruggaat in het verleden. Het is niet helemaal onwaar, maar de vraag wat er onwaar is, is wel een hele belangrijke, en het antwoord kan alleen maar leiden tot de constatering dat de bijbel een stuk propagandistische verdraaiing van de geschiedenis is, die het zicht op de werkelijkheid lang heeft vertroebeld. Waarschijnlijk wil niet iedereen het antwoord weten.

[els]

Een paar dingen in het verhaal van Josephus die mij opvielen wat betreft overeenkomsten met de bijbelse Exodus. Ten eerste wordt hierin beschreven dat de Hyksos schatten van de Egyptenaren roofden, en die veiligstelden in hun ommuurde hoofdstad Avaris. Ook in de bijbel komen deze motieven voor. In de bijbel speelt het zich af na de tien plagen, die door de Hebreeuwse god waren veroorzaakt. Exodus 12:

31 Die nacht nog ontbood de farao Mozes en Aäron. ‘Ga onmiddellijk bij mijn volk weg,’ zei hij, ‘u en alle Israëlieten! Ga de HEER maar vereren, zoals u hebt gevraagd. 32 Neem uw schapen, geiten en runderen mee, zoals u gevraagd hebt, en verdwijn! Maar bid dan ook voor mij om zegen.’ 33 De Egyptenaren drongen er bij het volk op aan zo snel mogelijk uit hun land weg te gaan. ‘Anders sterven we allemaal nog!’ zeiden ze. 34 Toen pakten de Israëlieten hun baktroggen, met daarin het nog ongedesemde deeg, wikkelden die in kleren en namen ze op de schouders. 35 Ze hadden gedaan wat Mozes had opgedragen en de Egyptenaren om zilveren en gouden sieraden en om kleren gevraagd. 36 En de HEER had ervoor gezorgd dat de Egyptenaren hun goedgezind waren, zodat ze op hun verzoek ingingen. Zo beroofden ze de Egyptenaren.

En ook Exodus 3:

Daarom zal ik met krachtige hand ingrijpen en Egypte straffen, ik zal er wonderbaarlijke daden verrichten, en dan zal hij jullie laten gaan. 21 Ik zal ervoor zorgen dat de Egyptenaren jullie goedgezind zijn: mijn volk zal niet met lege handen vertrekken. 22 Alle vrouwen moeten aan hun buurvrouw en aan de vrouwen die bij hen in huis wonen, zilveren en gouden sieraden en ook kleren vragen. Die moeten jullie je zonen en dochters laten dragen. Zo zullen jullie de Egyptenaren beroven.’

Vervolgens trokken de Hyksos de Syrische woestijn in, zoals ook de bijbel vermeldt. Na deze episode stichtten ze de stad Jeruzalem in Judea. In de bijbel betreft dit een uitgebreide tijdspanne. Mozes, Mirjam en Aaron zijn dan al dood. Manetho legt het verband met de Hyksos direct, en Josephus spreekt hem niet tegen, maar voert hem daarentegen op als bewijs.

Dan de steengroeven, waar Amenhotep de Israëliërs tewerk stelde nadat een ziener die eveneens Amenhotep heette had gezegd dat de farao het land moest zuiveren van leprozen. Inderdaad werden joden volgens de bijbel tewerk gesteld, weliswaar niet in steengroeven, maar ze moesten bakstenen maken om de steden Pitom en Ramses (Piramesse) bouwen. Het is Mozes die hier een einde aan wilde maken.

Exodus 1:
Er kwam in Egypte een nieuwe koning aan de macht, die Jozef niet gekend had. 9 Hij zei tegen zijn volk: ‘De Israëlieten zijn te sterk voor ons en te talrijk. 10 Laten we verstandig handelen en voorkomen dat dit volk nog groter wordt. Want stel dat er oorlog uitbreekt en zij zich aansluiten bij onze vijanden, de strijd tegen ons aanbinden en uit het land wegtrekken!’ 11 Er werden slavendrijvers aangesteld die de Israëlieten tot zware arbeid dwongen. Ze moesten voor de farao de voorraadsteden Pitom en Raämses bouwen. 12 Maar hoe meer de Israëlieten onderdrukt werden, des te talrijker werden ze. Ze breidden zich zo sterk uit dat de Egyptenaren een afkeer van hen kregen. 13-14 Daarom beulden ze hen af en maakten ze hun het leven ondraaglijk met zwaar werk: ze moesten stenen maken van klei en op het land werken, en ze werden voortdurend mishandeld.

Mozes vluchtte wegens een moord die hij had gepleegd naar Midian. Hier werd op de hoogte gesteld van het lot van zijn volk op de berg Horeb, waar hij voor het eerst Jahweh ontmoette, in het brandende braambos. Deze ontving jammerklachten van het Hebreeuwse volk, en zond Mozes erheen met de opdracht het volk naar het 'land van melk en honing' te brengen, waar de Kanaänieten, de Hethieten, Amorieten, Perizzieten, Chiwwieten en Jebusieten wonen.

Dat is dus geen heel nieuw land voor de Hyksos! Het is in feite het land waar ze oorspronkelijk vandaan kwamen, en met een aantal van de genoemde volkeren zullen ze verwant zijn geweest. Yahweh maakt zich dan ook bekend als de god van zijn voorouders. Een god met de naam Yah (maan) werd ook al door de Hyksos en de Egyptenaren vereerd.

Josephus vermeldt dat de leprozen in de steengroeven hulp kregen van de al eerder verjaagde Hyksos in Jeruzalem. Ook de steenarbeiders uit de bijbel krijgen hulp van buitenaf. God zal Mozes helpen door het sturen van plagen, en hij vraagt de Egyptenaren met hulp van de vrouwen van hun sieraden te beroven. Op zijn weg naar Egypte ontmoette Mozes Aäron, die hem tegemoet kwam en door Mozes werd ingelicht. Samen overtuigden zij het Hebreeuwse volk in Egypte dat ze moesten doen wat Yahweh wilde.

In het geval van Manetho moest de hulp uit Israël komen, en waren de dwangarbeiders leprozen. De bijbel noemt geen lepralijders onder de Hebreeërs in deze fase van de verdrijving. Wel breekt er lepra uit tijdens de tocht door de woestijn. Met name Mirjam wordt genoemd als het slachtoffer van deze ziekte. In Numeri 12 wordt verhaald hoe Mirjam en Aäron klagen over de Nubische vrouw die Mozes neemt. Yahweh komt tevoorschijn in zijn gestalte van de wolkkolom, is furieus, en Mirjams huid werd op slag aangevreten door de ziekte (melaatsheid of lepra). Na zeven dagen isolatie is ze genezen, en trekt het volk verder. Het is summier, zeker vergeleken bij de betekenis die de lepralijders volgens Manetho hebben. Maar in de bijbel wordt het motief van lepra misschien vervangen door de tien plagen.

De farao bij Manetho wil het land zuiveren van lepralijders, en brengt deze daarom naar de steengroeven in Avaris, de oude Hyksos-hoofdstad; in de bijbel willen de farao's van de joden af vanwege de plagen, die de joodse god op Egypte afzond. In beide gevallen is er sprake van een ellendig situatie, die wordt geweten aan de Hyksos of joden.

Deze beschuldiging komt niet alleen van de Egyptenaren, de joden zeggen het zelf ook; zij beweren beide dat de miserabele toestand die over Egypte kwam werd veroorzaakt door de Semieten. Volgens de joden straft Yahweh de Egyptenaren omdat zij als dwangarbeider moesten werken; volgens de Egyptenaren moesten de Hyksos dwangarbeid verrichten juist omdat zij de bron waren van een plaag.

Dan voert Manetho een Osiris-priester uit Heliopolis op met de naam Osarsiph, die later Mozes zou gaan heten. Deze had de eerste hand in de godsdiensthervormingen van de Hyksos, die zich afzetten tegen de Egyptische godsdienst. Hij noemt dingen als het verbod de Egyptische goden te aanbidden; het vlees te eten en offeren van in Egypte als heilig beschouwde dieren; de verplichting alleen om te gaan met mensen die dezelfde eed hadden afgelegd als zijzelf. Inderdaad wordt de Exodus direct gekoppeld aan nieuwe wetgeving, die volgens de bijbel via Mozes op de berg Sinaï in de woestijn aan het joodse volk werd gegeven. Mozes introduceert de godsdiensthervorming al vroeg in het verhaal. Met Aäron gaat hij na zijn terugkeer uit Midian en zijn gesprek met Yahweh op de Horeb naar de farao, en in Exodus 5 is het volgende gesprek te lezen:

Hierna gingen Mozes en Aäron naar de farao, en ze zeiden tegen hem: ‘Dit zegt de HEER, de God van Israël: Laat mijn volk gaan, om in de woestijn ter ere van mij een feest te vieren.’ 2 ‘Wie is die HEER, dat ik hem zou gehoorzamen?’ vroeg de farao. ‘Waarom zou ik de Israëlieten laten gaan? Ik ken de HEER niet en de Israëlieten laat ik niet gaan.’ 3 Ze zeiden: ‘De God van de Hebreeën is naar ons toe gekomen. Sta ons toe drie dagreizen ver de woestijn in te trekken om de HEER, onze God, daar offers te brengen. Anders treft hij ons met de pest of met het zwaard.’ 4 Maar de koning van Egypte zei: ‘Mozes en Aäron, hoe durft u het volk van zijn werk af te houden? Vooruit, aan het werk!’ 5 En hij voegde eraan toe: ‘Dat volk is nu al veel te talrijk, en dan wilt u ook nog dat ze ophouden met werken!’

Hieruit blijkt een frictie tussen de godsdiensten. Josephus noemt inderdaad deze godsdienstgeschillen als belangrijkste oorzaak van de problemen tussen Hyksos en Egyptenaren. Als oorzaken van de 'kwaadsprekerij, haat en afgunst' van de Egyptenaren noemt hij naast het feit dat zijn voorouders de Egyptenaren overheersten ook de religieuze verschillen. Hij noemt de Egyptenaren 'idiote leeghoofden' die dieren als goden vereerden, en die 'absoluut niet in staat waren een voorbeeld te nemen aan ozne verheven ideeën over god en ze zagen met afgunst dat wij veel aanhangers hadden'. Dit is natuurlijk een duidelijk voorbeeld van de intolerante opvattingen over andersdenkenden buiten het jodendom, maar het zegt niet veel over de Hyksos of de Egyptaren tijdens de 17e dynastie, meer over hoe de joden de geschiedenis door hun eigen bril bekeken.

Het is niet helemaal duidelijk hoe groot de rol was van de godsdienstgeschillen. De Hyksos waren erg versmolten met de Egyptenaren en namen goden van hun over, maar hadden ook eigen goden behouden, die vaak ook weer opgingen in de Egyptische goden. Anderzijds vonden er in Egypte na de Hyksos-tijd grote godsdiensthervormingen plaats, vooral de verering van Amon werd centraal gesteld, en er werd op gewezen dat de Hyksos dit hadden nagelaten en dat ze de oude tempels hadden verwaarloosd. Opgravingen laten ook zien dat de Hyksos enerzijds opgingen in Egypte, anderzijds zich los van de Egyptenaren bewogen en een geïsoleerde gemeenschap vormden. Tegenstrijdige berichten naar mijn smaak, maar het is natuurlijk mogelijk dat beide kloppen, en dat dan op een moment van spanningen de verschillen een rol gaan spelen in het uitvechten van het conflict.

Hoe dan ook, in de bijbel speelt het godsdienstconflict een centrale rol, ook voor Josephus was het zeer belangrijk, en Manetho noemt de godsdiensthervormingen van Osarsiph/Mozes, die zich scherp afzetten tegen de Egyptische godsdienst en de Egyptische gemeenschap. De hervormingen van Osarsiph doen wel denken aan de geboden van Mozes, maar nergens uit Manetho blijkt dat de joden overgingen naar monotheïsme, hooguit werd de godsdienst nationalistischer.

[els]

Tacitus schreef in zijn Historiae ook over de geschiedenis van de joden. Ook uit zijn relaas blijkt de verwarring over deze geschiedenis. Een vertaling staat bij Livius.org onder het kopje 'antisemitisme'. De geschiedenis draait kennelijk in kringetjes rond.



De Joden zouden vluchtelingen zijn van het eiland Kreta. Zij vestigden zich in de verste uithoek van Libië in de tijd dat volgens de verhalen Saturnus van zijn troon was verdreven door de agressie van Jupiter. Dit is afgeleid van de naam 'Judaei', met welke naam ze bekend werden; het woord wordt beschouwd als een barbaarse verlenging van 'Idaei', de naam van de mensen die woonden rond de beroemde berg Ida op Kreta. Een paar autoriteiten zijn van mening dat tijdens de regering van Isis de overtollige populatie van Egypte evacueerde naar de buurlanden, onder het leiderschap van Hiërosolymus en Judas. Velen verzekeren dat de Joden afstammen van een groep Ethiopiërs, die door vrees en haat uit hun land waren gedreven, waar Cepheus koning was. Anderen zeggen dat een bonte verzameling van landloze Assyriërs een deel van Egypte bezetten, en vervolgens eigen steden bouwden, woonden in het land van van de Hebreeërs en de nabijgelegen delen van Syrië. Weer anderen zien een beroemd voorouderschap van de Joden in de Solymi, die met respect worden genoemd in de epi van Homerus; deze stam zou Jeruzalem hebben gesticht en naar henzelf hebben genoemd. (Latijn: Hiërosolyma).

3) De meeste autoriteiten houden zich echter aan het volgende verhaal. Heel Egypte werd ooit geplaagd door een verwoestende ziekte, die lichamelijke mismaaktheid veroorzaakte. Daarom ging de farao Bocchoris (c. 721-715 v.o.j., 24th Dynastie; deze datum is veel te laat) naar het orakel van Hammon om om genezing te vragen, en hem werd verteld zijn koninkrijk te zuiveren door de slachtoffers naar andere landen te verdrijven, omdat zij waren geslagen door een goddelijke vloek. Dus een groot aantal getroffenen werden bijeengedreven en verlaten in de wildernis. Hier berustten de bannelingen in tranen in hun lot. Maar een van hen, die de naam Mozes droeg, drong er bij zijn gezelschap op aan niet passief te wachten op de hulp van god of mens, want beiden hadden hen verlaten; zij moesten hun eigen initiatief vertrouwen en alles wat hen te hulp kwam om zichzelf uit de hopeloze situatie te bevrijden. Ze stemden hiermee in, en trokken op goed geluk naar het onbekende. Maar ze raakten uitgeput, vooral door gebrek aan water, en de vlakte was al bezaaid met de lichamen van hen die waren ingestort en hun laatste krachten gebruikten, toen een kudde wilde ezels hun weiland verlieten en schaduw zochtten bij een beboste rots. Mozes volgde hen, en ontdekte een aantal verlaten waterkanalen, die hij vond dankzij een grassig stuk grond. Hiermee konden ze hun dorst lessen. Ze reisden zes dagen zonder rust verder, en op de zevende dag verdreven ze de vorige bewoners van Kanaän, namen hun land over en bouwden hier een heilige stad en een tempel.

4) Om de trouw van zijn mensen voor de toekomst zeker te stellen schreef Mozes hen een nieuwe godsdienst voor, die sterk verschilde van die van de rest van de mensen. De Joden beschouwen alles als godslasterlijk wat voor ons heilig is; aan de andere kant staan zij alles toe wat wij immoreel vinden. In het inwendige van de tempel wijdden ze een beeld van een dier dat hen had bevrijd van hun zwerftochten en dorst; ze kozen een ram als offerdier, om, zo lijkt het, hun minachting voor Hammon te tonen. Ook een stier wordt geofferd, omdat de Egyptenaren deze als Apis vereren. Ze vermijden het eten van varkensvlees als herinnering aan hun beproevingen, omdat zij zelf ooit waren besmet met de ziekte waarin dit dier lijdt. [melaatsheid] Ze vasten nog altijd vaak, als erkenning van de honger waaraan ze ooit zo lang leden, en als symbool van hun gejaagde maal eten de joden ongerezen brood. Ons werd verteld dat de zevende dag werd gereserveerd als rustdag, omdat deze het einde markeerde van hun inspanningen. In de loop van de tijd brachten de verleidingen der ijdelheid hen er ook toe elk zevende jaar aan de traagheid te wijden. Anderen zeggen dat dit een teken is van respect voor Saturnus, omdat zij hun basisprincipes danken aan de religie van de Idaei, die, zoals ze zeiden, waren verdreven in het gezelschap van Saturnus en de stichters werden van het Joodse ras, of omdat van de zeven sterren die over de mens heersen degene die de hoogste baan bezet en de grootste invloed uitoefent Saturnus is. Nog een argument is dat de meeste hemelse lichamen hun weg en omwenteling afleggen in veelvouden van zeven.

5) Wat ook de oorsprong is, deze voorschriften zijn geheiligd door hun oudheid. De andere praktijken der joden zijn sinister en weerzinwekkend, en zij verschansten zichzelf achter hun laagheid.
Zelfs de meest verlaten ellendigen, die niets hadden aan de godsdienst van hun vaders, droegen bij aan verplichte en vrijwillige giften die de Joodse schatkist deden zwellen; en andere redenen waardoor hun rijkdom toenam kunnen worden gevonden in de koppige loyaliteit en bereidwillige giften aan hun Joodse broeders. Maar de rest van de wereld treden ze tegemoet met de haat die is gereserveerd voor vijanden. Leken zullen ze niet te eten geven, of ze zullen er niet mee trouwen. Hoewel de Joden zeer wellustig zijn, vermijden ze sexuele gemeenschap met vrouwen van een ander ras. Onderling bestaan er geen barrières. Ze hebben de praktijk van de besnijdenis ingevoerd, om te tonen dat ze verschillen van anderen. Bekeerlingen tot het jodendom nemen dezelfde praktijken over, en de eerste les die ze leren is de goden te verachten, alle gevoelens van patriotisme opzij te zetten, en ouders, kinderen en broers te beschouwen als iets waar je makkelijk afstand van doet.

De Joden zien er echter op toe dat hun aantallen toenemen. Het is een doodzonde om een geboren of ongeboren kind te doden, en ze denken dat eeuwig leven wordt verleend aan hen die sterven in de strijd of door executie - vandaar dat ze zo graag kinderen willen hebben, en vandaar ook hun doodsverachting. Liever dan hun doden te cremeren begraven ze hen, naar de gewoonte van de Egyptenaren, en ze hebben dezelfde belangstelling en ideeën voor de onderwereld. Maar hun conceptie van de hemel is heel anders. De Egyptenaren aanbidden een variëteit van dieren en wezens in de gedaante van half mens, half dier, terwijl de Joodse religie een puur spiritueel monotheïsme is. Ze vinden het goddeloos om beelden van vergankelijk materiaal te maken naar het evenbeeld van een mens. Voor hen kan de Hoogste en Eeuwige niet door mensenhand worden geportretteerd, en zal nooit ophouden te bestaan. Om deze reden richten ze geen beelden op in hun steden, en nog minder in hun tempel. De koningen worden niet zo gevleid, de Romeinse keizers niet zo geëerd. Hun priesters echter plachten hun gezangen uit te voeren onder begeleiding van fluit en trommels, gekroond met klimop, en een gouden druivenstok was in de tempel gevonden. Dit heeft sommigen tot de veronderstelling geleid dat hun god Prins Liber was, de veroveraar van het Oosten. Maar deze twee godsdiensten staan diametraal tegenover elkaar. Liber was de stichter van een feestelijke en gelukkige religie; de joodse religie is paradoxaal en ontaard.

[els]

Dit is afgeleid van de naam 'Judaei', met welke naam ze bekend werden; het woord wordt beschouwd als een barbaarse verlenging van 'Idaei', de naam van de mensen die woonden rond de beroemde berg Ida op Kreta.

Tacitus legt inderdaad een verband tussen de joden en de bevolking van Kreta, en leidt de naam van Juda zelfs af van de berg Ida van Kreta. Ze zouden afstammen van vluchtelingen van Kreta, maar de precieze reden is nogal vaag: uit de tijd dat Saturnus door de agressie van Jupiter van zijn troon werd gestoten. [?]

Ons werd verteld dat de zevende dag werd gereserveerd als rustdag, omdat deze het einde markeerde van hun inspanningen. In de loop van de tijd brachten de verleidingen der ijdelheid hen er ook toe elk zevende jaar aan de traagheid te wijden. Anderen zeggen dat dit een teken is van respect voor Saturnus, omdat zij hun basisprincipes danken aan de religie van de Idaei, die, zoals ze zeiden, waren verdreven in het gezelschap van Saturnus en de stichters werden van het Joodse ras, of omdat van de zeven sterren die over de mens heersen degene die de hoogste baan bezet en de grootste invloed uitoefent Saturnus is.

De zevende dag is natuurlijk de sabbath, die bij ons inderdaad naar saturnus is genoemd (zaterdag). En inderdaad zijn onze dagen naar de planeten genoemd.

Wie Saturnus is volgens de Egyptenaren of de bewoners van Kreta, ik zou het niet weten. Uit deze oude vermeldingen zou je kunnen afleiden dat Amon gelijk is aan Saturnus, maar de gelijkstelling kan overal op berusten, en kan ook per ongeluk zijn, dus veel zekerheid verschaft het niet. In elk geval heeft Tacitus het duidelijk over zijn functie als planeet. De joden vereerden inderdaad de zon, de maan en de planeten.
Op Kreta werd een stier vereerd, de Egyptenaren vereerden de Apisstier.

Wat betreft Saturnus: in een andere thread werd ook al verwezen naar Maimonides, die zei dat Abraham zijn zoon zou offeren aan Saturnus. Deze stond op het laatste moment toe dat het offer werd vervangen door een ram. De Grieken vertellen deze geschiedenis over Phryxos en Helle, de kinderen van de wolkgodin Nephele, die op het laatste moment gered werden door Hera of door Hermes, die de planeet Mercurius was; ook hier werd een ram naar voren geschoven, die de kinderen eerst naar Kolchis, waar de zon Helios woonde, waar hij vervolgens werd geofferd, en zijn huid werd als het Gulden Vlies in een boom in een heilig bos gehangen - juist zoals de ram van Abraham uit een bosje tevoorschijn kwam.

De ram was in Egypte inderdaad, zoals Tacitus ook opmerkte, gewijd aan Amon (Hammon). Dat was de orakelgod die zijn nam gaf aan vele farao's in de periode na het vertrek van de Hyksos.

Volgens Tacitus vroeg een farao Bocchoris raad bij het orakel van Amon wat hij moest doen om het land te zuiveren van de lepralijders. Manetho zegt misschien hetzelfde: hij laat Amenhotep om raad vragen aan een ziener die ook Amenhotep heet. Dit zou goed een priester van het orakel van Amon geweest kunnen zijn.

En nu moet ik stoppen, al was ik nog niet klaar. Volgende keer verder.

[els]

Even wat geschiedenis tussendoor. Iets over de relatie met de Minoïsche cultuur en de west-Semitische bronstijd.

De laatste farao van de 12e dynastie, Sobekneferoe (Nefroesobek) (ca. 1798 - 1793), een vrouw, volgde haar broer Amenemhat IV toen die overleed. Na haar overlijden begonnen de farao's elkaar steeds sneller op te volgen, en de wisseling van meer dan 50 farao's in iets meer dan een eeuw zorgden voor een instabiele situatie, waarin uiteindelijk de macht werd overgenomen door de Semitische landverhuizers. Sobekneferoe voltooide het werk van haar vader Amenemhat III, de bouw van een nieuw piramidencomplex bij Hawara, dat zo grootschalig en ingewikkeld was, dat het van de Grieken de bijnaam 'Labyrint' kreeg. Deze naam zou een verbastering zijn van de kroonnaam van Amenemhat III, Nimaatra. De piramade had vele doodlopende gangen en verborgen kamers, een poging om grafroof te voorkomen.

Opgravingen sinds de jaren zestig lieten zien dat de noordelijke delta tijdens de Tweede Tussenperiode werd bewoond door niet-Egyptische volken. Manfred Bietak, een Oostenrijkse archeoloog, vond tijdens opgravingen in Tell el-Dab'a voorwerpen afkomstig uit noord-Syrië en Palestina. Dit bracht hem tot de conclusie dat het Avaris, de hoofdstad van de Hyksos zou betreffen. Het gaat om artefacten van west-Semitische volkeren uit de bronstijd, waaronder veel vernieuwende soorten wapens.
Ook werd veel gevonden dat naar nauwe contacten met Kreta en de Minoïsche cultuur verwees. Deze contacten of bewoning dateerden al van voor de komst van de Hyksos.

Mensen van verschillende bevolkingsgroepen uit de regionen van Syrië trokken gedurende een lange periode massaal naar Egypte na de tijd van het Middenrijk, toen noord-Egypte steeds instabieler werd. In die tijd werden Syrië en Mesopotamië onder de voet gelopen door de Hoerrieten van Mittani, de Kassieten en de Hittieten, die hier een militaire aristocratie stichtten en voor veel onrust zorgden. De strijders uit Mitanni, de maryannu, trokken op met hun militaire door paarden getrokken strijdwagens, een nieuwigheid die hen praktisch onoverwinnelijk maakten.

Tijdens de Hyksos-tijd bestonden er veel handelscontacten met Syrië en het Egeïsche gebied. De opgravingen brachten ook een bloeiend contact met de Minoïsche beschaving van Kreta aan het licht. Een complete Minoïsche nederzetting werd uitgegraven met fresco's van mensen die over stieren sprongen, en de kenmerkende bloemen- en dierenmotieven.
Het is me nog niet helemaal duidelijk of de Minoïsch geïnspireerde kunst dateertvan voor de Hyksos, uit de Hyksos-tijd of uit de vroege 18e dynastie van Ahmose. Misschien komt dit omdat de datering nog een beetje problematisch is, of doordat ik hier tegenstrijdige informatie tegenkwam. Hopelijk kan ik dit later beter in kaart brengen. Maar de handelscontacten en culturele uitwisseling bestonden ook al tijdens de 12e dynastie.

Er is wel verband gelegd tussen het Labyrint van Amenemhet en de paleizen van Knossos. Het bekende labyrint met de 'Minotaurus' werd in elk geval ook in Avaris gevonden.



David Rohl probeerde de naam van de Hyksos-hoofdstad Avaris in verband te brengen met de naam Hawara, waar Amenenhet zijn labyrintische piramide had laten bouwen. De belangrijkste god van de west-Semitische Syriërs was de stiergod El. Over deze god is in tegenstelling tot Baal, Astarte en Anat minder bekend in Egypte, maar de naam van de god, thoru ilu ('stier El') is verwant aan de naam 'minotauros' en ons eigen woord 'stier', in het Spaans zelfs 'el toro'. Terzijde, in Samaria was de god 'egel-Yah' ('stierkalf Yah') bekend, wat suggereert dat Yahweh zelf als 'gouden kalf' werd vereerd. Ook Anat en Ashera, godinnen waarmee El werd geassocieerd, hadden een koeienherkomst. Deze verwante mythologie komt in de Griekse mythologie voor in verhalen over de minotauros en Pasiphae, en natuurlijk over de ontvoering door Zeus (El) in de gedaante van een stier van Europa.
Maar ook zijn er aanwijzingen voor een relatie met Semitische volken op Kreta. De taal waarin de tekst op de schijf van Phaistos is geschreven, het zgn. lineair A, is een Semitische taal, die verwant is aan o.a. het Ugaritisch.

Verder waren er relaties met Cyprus, zoals bleek uit de aanwezigheid van Cyprisch aardewerk in het deltagebied.

De Hyksos namen hun eigen goden mee naar Egypte, waarvan Astarte, Anat en Baal de bekendste zijn. Ook namen ze Egyptische goden over, of de goden vermengden en werden aan elkaar gelijkgesteld. Een belangrijke god van de Hyksos was Apopis, de slang waartegen de zon het iedere nacht moest opnemen tijdens zijn reis door de onderwereld, en die werd overwonnen door Seth. Ook Seth had betekenis bij de Hyksos; deze werd min of meer gelijkgesteld aan Baal, die in een mytische strijd de zeegod Yam overwon.

[calimero_a]

hoi hoi,

hierbij een paar dingen die ik tegenkwam....

Volgens Velikovsky is er een verband tussen Oedipus en Echnaton. David Rohl heeft in een lezing over Echnaton gezegd dat hij het daarmee eens is. Er is waarschijnlijk ook een verband tussen Mozes en Echnaton. Zou er dan misschien ook een verband zijn tussen Mozes en Oedipus? Wie de levensverhalen van Oedipus en Mozes met elkaar vergelijkt, ziet al gauw dat er veel overeenkomsten zijn:

OEDIPUS MOZES
Oedipus wordt als baby te vondeling gelegd, maar hij wordt gered door een herder. Mozes wordt als baby te vondeling gelegd, maar hij wordt gered door een prinses.
O. wordt als een prins opgevoed door een koning die zijn echte vader niet is. M. wordt door de farao geadopteerd en als een prins opgevoed.
O. verlaat zijn vermeende vaderland en vermoordt zijn vader, zonder het te weten. M. vermoordt een Egyptenaar en vlucht naar het buitenland, naar Midian.
O. komt terug in Thebe, zijn echte vaderstad, en bevrijdt de Thebanen van de terreur van de sfinx. M. komt terug in Egypte en bevrijdt zijn volk uit de slavernij.
Er ontstaan een pestepidemie of andere ramp doordat er een vloek rust op O. M. veroorzaakt de Tien Plagen over Egypte.
O. wordt verbannen en zwerft rond door de wereld in gezelschap van zijn dochter Antigone. M. verlaat zijn land en zwerft veertig jaar door de woestijn in gezelschap van zin broer Aäron en zijn zuster Mirjam.

Flavius Josephus schreef in de Romeinse tijd Tegen Apion, waarin hij zich afzet tegen verschillende versies van het Mozesverhaal die in zijn tijd in omloop waren en die duidelijk niet ontleend zijn aan de bijbel. (Meer versies zijn te vinden in de Historiën van Tacitus, uit dezelfde tijd.) Als je die versies vergelijkt, wordt het al snel duidelijk dat ze betrekking hebben op de Amarnaperiode, de tijd van Amenhotep III of IV (Echnaton dus). Zelf had Josephus een andere theorie: dat de verdrijving van de Hyksos door farao Ahmose de exodus was. Hij kon toen nog niet weten dat daar archeologische argumenten voor waren: Jericho is toen verwoest. Daar is dus best iets voor te zeggen. Maar voor de plaatsing van de Exodus in de Amarnaperiode ook. Wat moeten ze nu kiezen?

Of zijn de theorieën soms allebei juist? Stel nu eens dat Mozes en Aäron helemaal geen broers waren, maar dat Mozes (Hebreeuws Mosje, Arabisch Nabi Moesa) eigenlijk farao Ahmose was, veranderd in een bevrijder van het volk van Israël? Ahmose werd hoog vereerd door de Egyptenaren en de joden hebben zijn verhaal misschien aangepast. De naam 'Aäron' (in het Arabisch Haroen) lijkt een beetje op 'Echnaton'. Diens naam wordt door Josephus, Sextus Julius en Eusebius (die Manetho citeren) weergegeven als 'Akencheres', 'Acheres' en 'Achencherses'. Dan kan 'Aäron' best een andere variant zijn.

Maar Echnaton had ook een oom die 'Aänen' heette en dat lijkt nog veel meer op 'Aäron'! Hij was priester in On (Heliopolis) en dat is interessant, omdat Manetho zegt dat Mozes een priester uit Heliopolis was. Helaas is er maar weinig over hem bekend. Jozef werd volgens de bijbel ook naar Heliopolis gebracht. Volgens het verhaal in de bijbel en de versie van Manetho was noch Mozes, noch Aäron een farao. De kleine Toetanchaton is ook geen waarschijnlijke kandidaat voor de rol van de wrede farao. Manetho schrijft dat de farao Amenophis heette en dat kan alleen maar Amenhotep IV of Echnaton zijn, zoals Nicholas Reeves opmerkt in zijn nieuwe boek Achnaton, valse profeet en gewelddadig farao (Tirion, Baarn 2002, p. 90). Reeves oppert dat Aanen Echnaton zijn religieuze ideeën bijgebracht zou kunnen hebben. In het boek wordt Mozes overigens nergens genoemd. Manetho schrijft dat Mozes eerst 'Osarsiph' heette, naar Osiris; dat kan misschien 'uitverkoren door Osiris' betekenen (vgl. 'Setepen-amon'=Uitverkoren door Amon). Een naam die daar op lijkt kan ik niet vinden.

De naam 'Mirjam' (Ex. 15:20, Num. 12:10) zou best een afkorting kunnen zijn van 'Meri(t)amon', de naam die prinses Meritaten waarschijnlijk aannam toen de Atondienst werd afgeschaft (Toetanchaton werd Toetanchamon enz.). De t in het midden is een vrouwelijke uitgang die niet werd uitgesproken. De naam 'Jethro' zou kunnen overeenstemmen met 'Yahtiri', de naam van de gouverneur van Gaza en Joppe die een van de Amarnabrieven heeft verstuurd. Gaza en Joppe liggen niet in Midian, maar iemand die uit Egypte vlucht komt waarschijnlijk wel in Gaza terecht.

In Amarna woonde een priester (zijn huis is teruggevonden in de deftige zuidelijke wijk) die Panehsi heette en die best de Pinehas van Exodus 6:24 kan zijn, zoals Ahmed Osman al eerder heeft geopperd. In dezelfde zuidelijke wijk woonde een generaal die Ramose heette. Wat de naam betreft zou hij Mozes kunnen zijn. De naam van Ramses II werd afgekort als 'Mose' of 'Mes' en dat is vrijwel identiek aan 'Mosje' (het Hebreeuws voor 'Mozes') behalve dat de S een scherpe S en geen SJ is, maar die twee essen wisselden wel eens (denk b.v. aan 'sibbolet/sjibbolet'). Dat de naam 'Mozes' is afgeleid van het Egyptische 'Mose' is algemeen aanvaard. Het is niet onlogisch dat een generaal de leiding krijgt van een operatie als de exodus. In dat geval kunnen Mozes en Aäron toch in zelfde tijd geleefd hebben. In Numeri 12:1 staat merkwaardig genoeg dat Mozes een Ethiopische vrouw genomen had. Ramose was vizier van het zuiden onder Amenhotep III en een bloedverwant van Amenhotep, zoon van Hapoe (Reeves p. 99). Hij liet bij Thebe een graftombe bouwen die prachtig versierd is maar niet is voltooid, kennelijk omdat hij naar Amarna verhuisde. Op de wanden is hij afgebeeld met Echnaton en Nefertiti. Zijn graf in Amarna is ook onvoltooid gebleven. Hij leefde te vroeg om identiek te zijn aan de latere farao Ramses I, hoewel die al heel oud was toen hij farao werd en ook officier was. Hij heette eerst Paramessoe. Er was ook een Ahmose.

Ahmed Osman denkt ook dat Joeja Jozef was. Het is inderdaad mogelijk dat Joeja van buitenlandse afkomst was (zoals David Rohl ook denkt), omdat zijn naam op veel verschillende manieren wordt gespeld, maar hij woonde waarschijnlijk al in Egypte, in Achmim. Dat Mozes het gebeente van Jozef meenam zou dan ook niet kloppen, omdat het graf en de mummie van Joeja zijn gevonden in Egypte.

Het tegenwoordige Amarna is genoemd naar een dorp vasn de bedoeïenenstam Beni Amran. Dat kan 'Zonen van Amram' betekenen. Amram was de vader van Mozes en Aäron (Exodus 6:20). Het dorp heette el-Till el-Amarna (Till van de Amran-stam). Het zou merkwaardig zijn als de moderne naam toch iets te maken heeft met de oude geschiedenis.

Velikovsky schrijft in zijn essay The "Great and Terrible Wilderness" dat de Arabieren een legende hebben die kennelijk een andere versie is van het verhaal van Mozes. De held daarvan is Amr, de zoon van Amir, de zoon van Thalabah (Amenhotep IV, de zoon van Amenhotep III, de zoon van Thoetmozes IV?), bijgenaamd Mozaikiya. Hij had een broer genaamd Amran (Aäron). Dat is dus dezelfde naam als die van die stam.

Osman merkt ook op dat tegenover Amarna, aan de overkant van de Nijl, een dorp ligt dat 'Mallawi' heet, wat hij vertaalt als 'Stad van de Levieten'. De Levieten waren een soort joodse priesters, die beweerden afstammelingen van Aäron te zijn. Volgens Osman waren ze familieleden van Echnaton en Joeja die priesters waren in de Atontempels. Volgens Osman laten de Amarnabrieven (b.v. brief EA 256 van Moetbaäl) zien dat Echnaton niet onverschillig stond tegenover het geweld in Azië, maar dat hij de opstandelingen persoonlijk kende en aan hun kant stond.

Echnaton spreekt herhaaldelijk van 'Aton, mijn vader'. Reeves schrijft dat de naam 'Aton' werd uitgesproken als 'Yati', wat lijkt op 'yata', wat 'vader' betekent (p. 101). Er is al eerder door anderen gewezen op de overeenkomst tussen 'Aton' en 'Adonai' (de Heer), de naam die de joden gebruiken voor Jehova of Jahweh. 'Yati' lijkt op 'Jahweh' of 'Ya'. Zou dat misschien ook 'Vader' betekenen? 'Onze Vader die in de hemelen zijt...' In veel talen lijkt het woord voor 'vader' op 'papa' of 'dada' (daddy). Aton werd eerst afgebeeld als een god met een valkenkop en een zonneschijf met een slang op zijn hoofd. Echnaton maakte daar een schijf met stralen van.

In feite is het helemaal niet nodig om te veronderstellen dat Echnaton na zijn val werd verbannen. Het zou best kunnen dat het verhaal van de Exodus is geïnspireerd op de uittocht naar Amarna. Tenslotte lag Amarna ook in de woestijn. Wat deed Mozes? Hij maakte ruzie met de regerende farao en kreeg tenslotte toestemming om weg te trekken uit de hoofdstad naar een barre woestijn. Hij hakte de Stenen Tafelen uit met zijn voorschriften en stichtte een tempel (het Tabernakel). Het volk jammerde omdat het was weggegaan van 'de vleespotten van Egypte' en nu in een barre woestijn een nieuw bestaan moest opbouwen. Onder leiding van Aäron werd het Goude Kalf vereerd, maar dat werd later door Mozes verboden.

Wat deed Echnaton? Het is heel waarschijnlijk dat hij eindeloze ruzies gehad heeft met de oudste farao (Amenhotep III) voordat hij eindelijk toestemming kreeg om met een grote groep volgelingen naar een plek in de woestijn te trekken. Daar liet hij de bekende grensstèles uithakken in de bergen rond de stad om te verkondigen wat zijn god hem had opgedragen (vgl. de Stenen Stafelen). Hij stichtte een grote tempel (vgl. het Tabernakel). Misschien had zijn oom Aänen uit Heliopolis de heilige Mnevisstier meegenomen en liet hij die vereren (vgl. het Gouden Kalf), totdat Echnaton ook dat verbood. Ongetwijfeld zullen veel bewoners van Achet-Aton geklaagd hebben over de barre omstandigheden in de nieuwe stad, vooral in het begin, toen de huizen nog gebouwd moesten worden en ze in tenten moesten wonen. Ze zullen wel terugverlangd hebben naar de 'vleespotten van Thebe'.

Het blijft onduidelijk wat nu precies de aanleiding was voor de stichting van Achet-Aton. Op een van de grensstèles staat: 'Wat de ... in Achet-Aton betreft: dat was erger dan de dingen die ik in het vierde regeringsjaar hoorde'. Dat wordt herhaald (in het derde, tweede, eerste jaar enz.) maar er wordt niet gezegd wat er mis was. Nicholas Reeves denkt dat het een politieke intrige was en trekt een vergelijking met het Japan van de 8ste eeuw na Chr., waarin de hoofdstad ook werd verplaatst (p. 104). Dat is mogelijk maar onbewezen.

Omdat er in de verhalen over Mozes en Oedipus telkens sprake is van epidemieën en er in de Amarnatijd inderdaad epidemieën uitbraken, is het waarschijnlijker dat het om een epidemie ging, zoals Graham Phillips veronderstelt. Waarschijnlijk niet ten gevolge van de uitbarsting van Thera, ook omdat Thebe daar te ver vanaf ligt. Als Amenhotep III alle zieken in quarantaine bracht door ze in steengroeven te laten werken, verklaart dat het verhaal van de slavernij, ook al zegt de bijbel dat de slaven tichelstenen moesten maken. Amarna is overigens voor het grootste deel gebouwd met tichelstenen. In de omgeving zijn albastgroeven. Het gebruik van speciale kleine stenen (talatat) kan gebeurd zijn om ze eenvoudiger hanteerbaar te maken voor amateurs, die niet met de gebruikelijke grote stenen overweg konden. Achet-Aten heeft inderdaad iets van een ouderwets sanatorium, waarin lijders aan tuberculose werden blootgesteld aan zo veel mogelijk frisse lucht omdat men in die tijd nog niet wist hoe die ziekte anders genezen kon worden. Men dacht misschien dat zonnestralen de ziekte konden genezen.

Later werd dit verhaal waarschijnlijk samengesmolten met het oudere verhaal van de verdrijving van de Hyksos.

Bellerophon en het brandende braambos

Iedereen neemt aan dat Midian in Arabië lag, ten oosten van de Golf van Akaba. De berg Horeb of Sinaï lag ten westen van Midian (Ex. 18:27, Num. 10:29,30). Omdat niemand er werkelijk in is geslaagd die berg te vinden, vroeg ik me af of Midian misschien het rijk Mitanni kon zijn, dat erg belangrijk was in de Amarnaperiode, maar dat korte tijd later is opgeslokt door de Hittieten en de Assyriërs. In de tijd toen de bijbel geschreven werd, was iedereen het rijk waarschijnlijk al vergeten.

Toch speelt het gebied van Mitanni een grote rol in het boek Genesis. Abraham kwam waarschijnlijk uit Urfa in oostelijk Turkije, niet uit de grote stad Ur in het zuiden. De Hof van Eden wordt hier gesitueerd en de Ark van Noach zou geland zijn in 'de bergen van Ararat' d.w.z. Oerartoe, het rijk dat in de plaats kwam van Mitanni. David Rohl veronderstelt dat Mozes de oude verhalen uit dit gebied leerde in de woestijntent van Jethro. Het is veel waarschijnlijker dat hij die verhalen leerde als hij in Mitanni verbleef.

Stel nu eens dat Mitanni Midian was en dat de heilige berg, waarop Mozes en brandende braambos zag en door God werd toegesproken (Ex. 3), ten westen daarvan lag? Ik had weinig hoop dat ik één of andere bijzondere berg zou vinden, maar voor de aardigheid bladerde ik door een reisgids van Turkije. Wat bleek? Op de Turkse zuidkust is een plek waar zelfs nu nog vlammen uit de grond opstijgen, waarschijnlijk door aardgas. Zou dat niet het brandende braambos kunnen zijn? In de Sinaï heeft nooit iemand zoiets gevonden. Bij de Dode Zee schijnt ook aardgas in de grond te zitten, maar als daar een plek was waar eeuwige vlammen branden, zou vast en zeker iemand die plek al hebben ontdekt.

De berg ligt bij Antalya en Finike. Hij is verbonden met de mythe van Bellerophon, die het vuurspugende monster de Chimaera versloeg. De mythe van Bellerophon heeft veel overeenkomsten met die van Oedipus en dat is vast geen toeval. Het voornaamste verschil is dat Bellerophon op het vliegende paard Pegasus reed. Dat is waarschijnlijk een plaatselijk toevoeging, want dit was een echt paardenland. De echte Bellerophon was waarschijnlijk een snelle ruiter, die tragisch ten val kwam. Als de kinderen Israël werkelijk veertig jaar door de woestijn zwierven, moet de berg Sinaï of Horeb die ze daarbij tegenkwamen, een andere zijn.

God zegt tegen Mozes, als die zijn naam wil weten, 'Ik ben die ik ben' en dat hij moet zeggen dat 'hij die is' hem heeft gestuurd. In het Hebreeuws is dat eerste 'Eya asjer eya' en dat kan ook betekenen 'Ik ben degene die Eya is'. Eya of Ya was een Semitische godheid. Mozes moest dus zeggen dat 'hij die Eya is' hem had gestuurd. Natuurlijk lijkt de naam van Eje, de farao die Toetanchamon opvolgde, ook erg op 'Eya'.

Als Mozes Echnaton of een tijdgenoot van hem is, dan is het niet moeilijk om een kandidaat te vinden voor de post van Jozua, de aanvoerder die Mozes opvolgde. Echnaton stierf volgens de conventionele chronologie in 1335. In 1306 kwam Seti I, de vader van Ramses II, aan de macht en begon hij meteen aan een grote veldtocht in Azië. Dat klopt dus wel ongeveer met de 'veertig jaar' vertraging, ook al zwierf Seti dan niet door de woestijn. Het getal 'veertig' werd kennelijk vaak gebruikt voor een zeker aantal jaren, ook b.v. op de stèle van koning Mesja. Seti I was heel beroemd in Palestina. Zijn cartouche en die van Thoetmozes III werden vaak gekopieerd op latere zegels, ongetwijfeld van overwinningsstèles, misschien zonder precies te weten wat de hiërogliefen betekenden. De naam 'Jozua' schijnt 'Jahweh is verlossing' te betekenen. De naam 'Seti' komt van de god Seth die als enige god werd vereerd door de Hyksos en voor wie Ramses II een speciale voorliefde had. Wat de letter -i (geschreven met twee veren) betekent weet ik niet. De naam 'Eje' wordt geschreven met drie veren. Jozua werd tot aanvoerder gekozen nadat hij de Amalekieten had verslagen (Ex. 17). Wie de Amalekieten precies waren is onduidelijk; het schijnt dat ze nergens genoemd worden in de Egyptische teksten. Het was kennelijk een Aziatisch volk en Velikovsky identificeert hen met de Hyksos.

Een andere mogelijkheid is Jisjoeja, die genoemd wordt in Amarnabrief EA 256. Die heeft in feite dezelfde naam als Jozua. Volgens David Rohl is dat Jesse of Isaï, de vader van David. Dat opent merkwaardige perspectieven: zou Jozua in feite dezelfde figuur kunnen zijn als de vader van David? Volgens de theorie van de BGA (Stichting Bijbel, Geschiedenis en Archeologie) vond de Verovering plaats in de Amarnaperiode. Als deze theorie juist is, dan moet Jisjoeja van EA 256 Jozua zijn.

De chronologie

Dat lijkt absurd. Toch zou het best kunnen dat David en Mozes of Aäron eigenlijk tijdgenoten waren en dat de verdrijving van de Hyksos en de verbannig van Echnaton later tot één verhaal zijn samengevoegd. Vanuit een pacifistisch gezichtpunt zou dat juist een mooi argument kunnen zijn om de uiterst gruwelijke verhalen over oorlog en massamoorden in de boeken van Mozes en Jozua te scheiden van de puur religieuze verhalen over Echnaton, die kennelijk een vreedzaam man was (of niet?). Maar iemand die 'de bijbel wil bewijzen' zal daarmee geen genoegen nemen. Hij wil bewijzen dat alles precies zo gebeurd is als de bijbel het beschrijft. Zo iemand zal toch wel weinig voelen voor mijn theorie.

Het eind van de Amarnaperiode scheelt ongeveer een eeuw met de tijd van Ramses II, waarin de exodus meestal geplaatst wordt. Ahmose leefde 200 jaar eerder. David Rohl heeft er al op gewezen dat de traditionele chronologie de periode van de Richteren 200 jaar te kort maakt. Voor wie conventioneel is ingesteld, is de Amarnaperiode misschien de beste keus. Het zou natuurlijk kunnen dat er toen werkelijk een Mozes en een Aäron en een Mirjam leefden die misschien aanhangers van het atonisme waren. Het is niet onmogelijk dat de figuur van Jozef is geïnspireerd op Amenhotep zoon van Hapoe, die in de Amarnaperiode leefde. De enige andere beroemde wijze man in het oude Egypte is Imhotep, maar die leefde veel te vroeg, in het Oude Rijk.

Okay, het is een beetje een wazig geheel geworden, maar toch...

Cali

[els]

Bedankt voor het stuk. Ik heb een gedeelte gelezen, maar moet er nu vandoor, lees vanavond de rest. Een reden dat ik nu wel eens al die geschiedenis op een rijtje wou zetten, is het 'Amarna-probleem'. Er is al zovaak geopperd dat de Exodus en de joodse godsdienst voortkomen uit de Amarna-periode. Maar omdat er domweg geen exodus had plaatsgevonden in deze tijd, komt niemand ver met die theorieën. Toen ik het Hyksos-verhaal bij Josephus las, kreeg ik het idee dat het niet om een bepaalde gebeurtenis ging, maar om een comlete historische periode, die al heel wat keren historisch en propagandistisch door de molen is gegaan voor de verhalen eindelijk een plekje kregen in de geschiedenis en identiteit van de joden.

Wel leuk om artikelen te lezen waar mensen ook bezig zijn met de herkomst van personen en gebeurtenissen te vinden. Wat de naam Mozes betreft kun je wel zeggen dat het gedurende de hele periode dat het contact tussen Egypte en Syrië sterk was een prominente naam was. De naam of titel Meritamon komt ook wel vaker voor, ik vind het ook voor de hand liggen hem met Mirjam in verband te brengen. Nog interessanter: in India bestaat een godin met de naam Maryamman, die wordt beschouwd als de veroorzaakster en genezeres van lepra, nog iets waar Mirjam ook mee in verband werd gebracht.

Wat Amram betreft, de vader van Mozes: ik vroeg me eigenlijk of dat geen verbastering kon zijn van Amon-Ra. De moeder, Jochebed, kan ik helemaal niks mee, hoewel ik aan Opet of Ipet heb gedacht, en het Opet-festival. Dit speelt een rol in de rituelen van Karnak, waarin Amon, Moet (Opet) en hun kind, de maan Chons (Iah, dus, zoals we nu weten is dat het woord voor maan), een rol spelen. Een vaartochtje over de Nijl speelt hierin ook een rol, net als in het geboorteverhaal van Mozes. Het is ook heel interessant om dit geboorteverhaal eens te vergelijken met de rituelen van Karnak. Ten tijde van Amarna was dit natuurlijk verboden.

En nu de computer uit, even naar het Waterlooplein.

[els]

Interessant stukje, Cali. Het valt me op hoeveel van dit soort speculatief ogende stukjes er geschreven zijn, en ik begin het merkwaardig te vinden. Want zou dit geen onderdeel te horen zijn van gewoon wetenschappelijk onderzoek? Het is idioot dat zoveel mensen bezig zijn met onderzoek naar de werkelijke geschiedenis die schuilgaat achter de bijbelverhalen, maar dat de vorming van de joodse identiteit en godsdienst niet in de mainstream wetenschap terug is te vinden. Je zou bijvoorbeeld verwachten dat het een belangrijke basis zou zijn bij theologie. Maar naar wat ik hoor van mensen die vol enthousiasme bijvakcolleges volgen bij godsdienstwetenschap, leren ze daar vooral wat de bijbel schreef. Dat kan toch niet anno 2005?

Een centrale onderzoeksvraag zou moeten zijn hoe de werkelijke geschiedenis is gemanipuleerd net zolang tot het bijbelverhaal eruit tevoorschijn is gekomen. Wanneer, door wie, met welke bedoeling of door welke oorzaak? Wie bewaarde de geschiedenis en gaf hem door, wie herschreef hem, op welke geschiedenis baseerden latere volken zich, hoe vaak is de geschiedenis herschreven voor er een joods volk met een monotheïstische godsdienst ontstond dat met terugwerkende kracht de geschiedenis ging beheersen?

Ook met betrekking tot het christendom en de islam moeten deze vragen worden beantwoord. Dit zijn beide afsplitsingen van het jodendom, of misschien zou je moeten zeggen, van het jodendom in wording. De manipulatie van de geschiedenis door de islam is ook erg interessant. De islam baseert zich eigenlijk op het construct dat door het jodendom is opgebouwd, zegt vervolgens dat dit niet klopt, maar dat god eigenlijk Allah was, en projecteert diezelfde Allah naar het mythische joodse verleden. Hoe dit in zijn werk is gegaan is een interessante vraag, die we niet uit de weg moeten gaan vanwege religieuze gevoeligheden.

[calimero_a]

Ik denk dat je de 'echte' geschiedenis niet meer kunt achterhalen. Er is zoveel veranderd binnen de desbetreffende godsdiensten (jodendom, islam en christendom) naar hoe het de leiders op dat moment uitkwam dat het moeilijk is om echte feiten boven tafel te krijgen.

Ik weet dat het voor veel christenen en joden zo is dat de bijbel de waarheid is, en dat dat dus ook de geschiedenis is. Dat je er wetenschappelijk niks van kunt brouwen is en blijft een taboe. Dit taboe kan niet zomaar worden doorbroken, kijk maar naar hoe de joden met hun geloof omgaan in Israel. (god zegt: ...!) En ook hoe er, ook al in Nederland, christelijke waarden uit de bijbel door worden gedrukt in wetgevingen (vooral sterk te zien in de VS). In dat milieu is er geen ruimte voor wetenschappers om de 'echte' geschiedenis boven tafel te halen. De meerderheid van de mensen en in ieder geval de machthebbenden willen de waarheid niet weten.

Daarbij nog, dat er door oa de katholieke kerk heel veel is veranderd in de bijbel (het oorspronkelijke verhaal is heel anders, is wel te vinden, maar volgens christenen is de 'moderne' bijbel echter dan de oorspronkelijke geschriften... raar, maar ik heb het ze horen zeggen), en ik denk dat dat binnen de islam ook wel is gebeurd. Maar als mensen de modernere versies als 'echter' beschouwen dan de oude originele geschriften dan kom je als wetenschapper niet ver met je feiten.

De koran is overigens veel minder gewijzigd dan de bijbel. De bijbel is door de katholieke kerk telkens aangepast aan het politieke klimaat zodat de kerk aan de macht bleef. Binnen de islam is dit minder gebeurd, dus als je op zoek gaat naar oorsprong binnen de verhalen je beter kunt uitgaan van de koran dan van de bijbel.

Ook de thorah is weinig gewijzigd. Ik weet van een paar aanpassingen maar die zijn voor zover ik weet alleen taalkundig van aard. (daar kun je ook nuances mee kwijtraken uiteraard) Het voordeel is wel, dat de joden het boek in de oorspronkelijke taal lezen, het oude testament/thorah is immers geschreven in het hebreeuws. In vertalingen raak je vaak toch ook al veel nuances kwijt van een verhaal. En dan zit je al met interpretatie van interpretatie etc... Maar het nadeel van hebreeuws is dan weer dat je de taal schrijft met alleen medeklinkers (even kort door de bocht ik weet het) en dat sommige woorden dus twee heel verschillende betekenissen kunnen hebben. En dan ben je alweer bij je interpretatie. Iemand die hebreeuws kent zal de twee betekenissen zien, maar als je dus een vertaling leest zal je er altijd maar eentje zien, en dat is degeen die de vertaler als 'juist' beschouwde.

Het nieuwe testament is ook lastig. Het is pas geschreven vele honderden jaren na dato. De originele taal is het grieks. Dus dan vraag je je af hoeveel van de griekse mythologie erin is geslopen.

Ik heb een poging gedaan om de evangelies in het grieks te lezen, maar ben erachter dat mijn kennis niet genoeg is. Ik mis de nuances en daar ging het me juist om. Dus dan blijft het zoeken naar de 'beste' vertaling en kom je altijd uit op interpretaties.

Daarom probeer ik ook altijd oude geschriften in de oorspronkelijke taal te lezen... Latijn lukt, grieks een beetje en ben momenteel bezig om oud-arabisch en hebreeuws te leren. (valt erg tegen, vind het mooie, maar moeilijke talen)

Maar goed, ik wouwel weer over vanalles en nog wat... Ik zal mijn mond houden...

Cali

[els]

Ik denk dat je de 'echte' geschiedenis niet meer kunt achterhalen.

Misschien ben ik inmiddels een beetje overenthousiast geworden, maar zoals ik het nu zie, is het eigenlijk best makkelijk. Je kan misschien niet precies zeggen wie zich met de voortdurende hervormingen (of vervormingen) bezig heeft gehouden, maar je kan redelijk de werkelijke geschiedenis achterhalen, deze naast de bijbel leggen en naast de geschiedenis van het 'joodse' of 'palestijnse' land, en dan komen er vanzelf dingen naar voren.

Er ontstaan ook wel meer vragen, maar dat wil niet zeggen dat de bijbel een mysterie blijft waarvan niemand kan zeggen hoe dit boek ontstond.

Merkwaardig is bijvoorbeeld dat Josephus nogal minachtend over de Grieken praatte omdat zij nooit hun eigen geschiedenis hebben geschreven. Zijn 'volk' daarentegen had dat altijd wel gedaan. Nu is er geen snipper van een papier of een tabletje in de oudheid te vinden van een joods volk dat zijn geschiedenis bijhield. Wel zijn er vele koningslijsten en andere teksten van allerlei volken die leefden in het middenoosten, zowel van Semitische als niet-Semitische. Het is duidelijk dat veel van die verhalen in de joodse geschiedenis terecht zijn gekomen, dus je zou bijna zeggen dat Josephus hiernaar verwees. Maar die oude teksten zijn niet erg letterlijk overgenomen, de verhalen zijn verstoethaspeld, de chronologie is mistig, de geschiedenis is moedwillig vervalst om Jehova een langere traditie te geven, en ga maar door.

Het nieuwe testament is ook lastig. Het is pas geschreven vele honderden jaren na dato. De originele taal is het grieks. Dus dan vraag je je af hoeveel van de griekse mythologie erin is geslopen.

Helemaal waar. Dat is dus eigenlijk weer een volgend vormingsstadium van het jodendom, het christendom, waar het zich aanpaste aan de Grieken en Romeinen. Heel interessant vind ik bijvoorbeeld uitspraken van Jezus waarin hij zich keert tegen 'schriftgeleerden', maar dan een visie heeft waaraan het verschil tussen jodendom en Grieken/Romeinen zichtbaar worden. Bijvoorbeeld: zijn uitspraak tegen steniging of tegen besnijdenis. Frappant.

Ook in het Oude Testament herken je trouwens constant Griekse mythen, ik wou binnenkort eens een topic openen over Sarah en Hera.

Daarbij nog, dat er door oa de katholieke kerk heel veel is veranderd in de bijbel (het oorspronkelijke verhaal is heel anders, is wel te vinden, maar volgens christenen is de 'moderne' bijbel echter dan de oorspronkelijke geschriften... raar, maar ik heb het ze horen zeggen), en ik denk dat dat binnen de islam ook wel is gebeurd.

Voor mij is dit eigenlijk geen probleem. Ik zie het gewoon als een neerslag van de diverse stromingen die binnen het christendom ontstonden, over langere tijd. Er bestaat geen 'ware' bijbel, die langzaam aan steeds meer is vervalst door slechte gelovigen. Alle teksten zijn gewoon alternatieve ideeën die leefden. De mondelinge traditie was nog veel diverser.

De koran is overigens veel minder gewijzigd dan de bijbel. De bijbel is door de katholieke kerk telkens aangepast aan het politieke klimaat zodat de kerk aan de macht bleef. Binnen de islam is dit minder gebeurd, dus als je op zoek gaat naar oorsprong binnen de verhalen je beter kunt uitgaan van de koran dan van de bijbel.

De reden dat we veel meer weten over wijzigingen en veranderingen in het katholicisme is te danken aan anderhalve eeuw bijbelkritiek en vrijheid van meningsuiting. Als je iets wil onderzoeken wat de 'goddelijke herkomst' van de koran in twijfel trekt, word je op alle manieren gedwarsboomd, als je tenminste niet rechtstreeks wordt bedreigd of vermoord. Denk bijvoorbeeld aan dat 'papiergraf' dat in Yemen is gevonden, waarin vele fragmenten van vroege korans zijn gevonden. De (Duitse) onderzoeker die zich hiermee bezighield, mag zijn onderzoek niet langer uitvoeren.

De islam vindt trouwens zijn oorsprong in het jodendom en het christendom. In de islam wordt eigenlijk ook geprobeerd al die schisma's en de eruit voortkomende ruzies weer onder één dak te brengen. Ik vind het een totaal fascinerende periode. Je ziet eigenlijk hoe islam en christendom ontstaan vanuit de ontelbare strominkjes die er ontstonden, tot uiteindelijk de meest intolerante en gewelddadige de overhand kregen en het pleit beslechtten. Dit is trouwens ook stof voor een nieuw topic, zoals je ziet ben je niet de enige die zich laat meeslepen door haar eigen gebabbel.

Ik moet nu onder de douche springen, want de verf in mijn haar begint een gevaarlijke kleur aan te nemen.

[els]

Hier is nog even een link naar dat Yemenitische papiergraf, daar staat precies hoe het zit.

[els]

Ik kwam net nog een oude tekst tegen waarin de episode van de Exodus wordt beschreven. Het is geschreven door een Egyptische, Christelijke kroniekschrijver uit de zevende eeuw, Johannes van Nikiu.



Hier is de hele passage.

Chapter XXX. 1. En in de dagen van de wetgever Mozes, die dienaar van god die de exodus van de kinderen uit Egypte leidde in de dagen van Petissonius, dat is de farao Amosius, koning van Egypte, die regeerde met hulp van het bloed van de tovenaars Jannes en Jambres, die schaamteloze dingen uitdachten tegenover de machtige Mozes, die sprak met god - om deze reden, zeggen ze, wilden ze de kinderen van Israel niet laten gaan na de tekenen en wonderen die hij verrichte met zijn staf. Petissonius nu ging naar de waarzeggers, die in Memphis waren, en naar het gevierde orakel, en offerde hier. 3. En toen een van de Hebreeërs aan de waarzegger Taninus vroeg: : Wie is de eerste onder u?", antwoorde hij: "Hij die in de hemel is, de onsterfelijke, de eerste: voor wie de hemelen schudden, en die evenzo de aarde en alle zeeën vrezen, en de satans zijn bang, en slechts een paar engelen houden zich staand; want hij is de schepper van de krachten en maten." 4. En Petissonius noteerde dit orakel op een tablet en plaatste het in de tempel van de goden bij de watermaat waar ze leren over het volume van de Nijl. 5. We zouden moeten vertellen dat toen de tempel al vernietigd was, dit het enige tablet in Egypte was dat nog onbeschadigd was toen de funderingen van de afgodentempels omver waren geworpen, en het was niet langer mogelijk om een van de tempels van Memphis te onderhouden.
6. Het was door de kracht van onze heer Jezus Christus dat alle tempels waren vernietigd. 7. Nu was deze krankzinnige Petissonius, dat wil zeggen de farao Amosius, verzwolgen in de Rode Zee, samen met zijn paarden en ruiters. 8. En toen hij nadat de kinderen van Israël waren vertrokken uit Egypte vernam dat ze de rijkdommen van de Egyptenaren mee hadden genomen - iets wat ze deden met toestemming van god en in overeenstemming met zijn wet; want de kinderen van Israël hadden de rijkdommen van de Egyptenaren meegenomen als compensatie voor het zware werk waaraan ze zonder ophouden waren blootgesteld.
De farao was zeer verontwaardigd. Hij ging achter ze aan met zijn leger. En hij was overwelmd door de zee met zijn volgelingen, en niemand was gespaard. 10. En de kinderen van Israël marcheerden door de zee als over droog land, en ze kwamen op de plaats waar god het wilde. Hij is de veroveraar van alle geschapen elementen, glorie zij hem. 11. En nadat de Egyptenaren waren vernietigd, vereerden de overblijvende demonen en ze zworen god af. Deze ongelukkigen vernietigden zichzelf en werden als de engelen die rebelleerden tegen god, en ze aanbaden het werk van hun eigen handen. 12. Sommigen aanbaden de koe, anderen de os, sommigen de hond en ook de muilezel. En sommigen de ezel, en sommigen de leeuw; en sommigen de vis, en sommigen de krokodil; en sommigen het (look?) en vele andere dingen. 13 En ze noemden hun Egyptische steden naar hun god. En ze vereerden de gebouwen van Busir en Manuf en Samnud en Sahraisht en Esna en van de boom en de krokodil. [?] En ze gaven de gebouwen van vele steden goddelijke eer, evenals de storm.

CHAPTER XXXI. 1. En in de tijd van hem die als eerste over de Egyptenaren regeerden, toen ze beelden dienden en wezens die al genoemd zijn, en met betrekking tot de geëerde stad Absai of Nakius, en de naam van de koning was Prosopis, een naam die kan worden vertaald als 'Liefhebber van de goden met drie gezichten', woonde nu op de westelijke over van de rivier, en hij was voortdurend in oorlog met de barbaren die Mauritaniërs werden genoemd, die uit de vijf landen kwamen. 2. En toen zij vertoornd verschenen, bevochten de bewoners hen energiek, en ze doden velen van hen. 3. En als gevolg van deze gelukkige overwinning kwamen de barbaren lange tijd niet meer tegen de stad, dankzij de genade van god die door het machtige gezag van zijn goddelijkheid alles had gemaakt uit niets. 4. En de grote rivier van Egypte heette Chrysorroas met de Griekse naam, maar in het door god geïnspireerde boek heette hij Gihon. 5. Deze rivier nu vloeide (van oudsher) naar het oosten van de stad, maar zijn loop wijzigde van het oosten naar het westen van de stad, en de stad werd zo een soort eiland in het midden van de rivier, als een aanplant van bomen met de naam Akrejas, de mirteboom.

Johannes van Nikiu noemt dus de farao Ahmose (Amosius) als degene die achter de Hebreeërs aanging. De naam Petissonius is misschien een vergrieksing van diens troonnaam Neb-pehty-re. Hij vertelt dat deze farao werd verzolgen door de Rode Zee. In werkelijkheid reikte Ahmoses macht tot voorbij Syrië, en de invloed van Egypte, ook in religieus opzicht, deed zich nog een aantal dynastieën in Palestina en verderweg gelden.

De farao's die begonnen met het verdrijven van de Hyksos waren de laatste farao's van de 17e dynastie. Ahmoses broer Kahmose had het belangrijkste aandeel hierin. Het begin van de wrijving wordt vaak gemarkeerd bij hun vader, Seqenenre Taa II, die ten dode zou zijn verwond door 'Hyksos', de 'heersers uit vreemde landen'. Ook de moeder van Ahmose, Ahhotep, speelde een rol in het herbestendigen van de Egyptische macht. Zij sloeg een opstand neer terwijl Ahmose het Egyptische rijk uitbreidde tot voorbij het tweede cataract, en Nubië bij Egypte voegde. Hier vestigde hij een nieuwe regering, met aan het hoofd de onderkoning Djehuty.
Hierna trok Ahmose weer met zijn leger naar Palestina, en bereikte uiteindelijk zelfs de Eufraat, zoals vermeld op een stele van Thutmoses I (Djehutymes: 'Thot is geboren', of 'zoon van Thot'), een latere farao die een sterke heerschappij in dit gebied vestigde, en heerste tot aan de Eufraat. Toetmozes is de farao die bij Josephus (Manetho) als Tetmosis de Hyksos verdreef.

Opvallend is ook dat Johannes van Nikiu een weergave van de geschiedenis geeft die zo sterk afwijkt van wat de bijbel vertelt, verweven met allerlei namen uit de Griekse mythologie, maar dat hij hier en daar nauwkeuriger iets zegt over de werkelijke geschiedenis dan de bijbel. De bijbel is duidelijk een nationalistisch propagandaverhaal dat op een laat tijdstip in elkaar is gesleuteld om van het joodse volk een eenheid te maken met een eigen geschiedenis en een eigen god, misschien om hun zelfbewustzijn te vergroten tegenover de Griekse en Romeinse heersers. Maar net zo min als bij Josephus is hier kritiek of twijfel te lezen over de afwijking. Johannes zegt niets, Josephus beschouwt de alternatieve bronnen zelfs als bewijs voor de waarheid van de bijbel.

[willy]

OEDIPUS MOZES
Oedipus wordt als baby te vondeling gelegd, maar hij wordt gered door een herder. Mozes wordt als baby te vondeling gelegd, maar hij wordt gered door een prinses.
O. wordt als een prins opgevoed door een koning die zijn echte vader niet is. M. wordt door de farao geadopteerd en als een prins opgevoed.
O. verlaat zijn vermeende vaderland en vermoordt zijn vader, zonder het te weten. M. vermoordt een Egyptenaar en vlucht naar het buitenland, naar Midian.
O. komt terug in Thebe, zijn echte vaderstad, en bevrijdt de Thebanen van de terreur van de sfinx. M. komt terug in Egypte en bevrijdt zijn volk uit de slavernij.
Er ontstaan een pestepidemie of andere ramp doordat er een vloek rust op O. M. veroorzaakt de Tien Plagen over Egypte.
O. wordt verbannen en zwerft rond door de wereld in gezelschap van zijn dochter Antigone. M. verlaat zijn land en zwerft veertig jaar door de woestijn in gezelschap van zin broer Aäron en zijn zuster Mirjam.

Calimero_a : Geplaatst: Sat 03 Sep , 2005 11:43

Een kindje uit de stam van Levi ontsnapt, doordat zijn moeder het in een biezen mandje in de Nijl laat wegdrijven. De dochter van de farao neemt het mandje uit het water en noemt het kindje Mozes (Mosheh, van het Hebreeuwse werkwoord mashah : uitnemen). Volgens sommige deskundigen gaat het om een Egyptische naam die zoveel betekent als “Kind door God gegeven”. Als Mozes echt heeft bestaan - want ook van hem wordt verondersteld dat zijn naam slechts die van een stammenbond was - zou hij moeten hebben geleefd rond 1250 v.C. Dat is dus een eeuw na farao Achnaton, de stichter van het monotheïsme. We zeggen wel degelijk als hij heeft geleefd, want van het verhaal van het mandje weten we dat het wel degelijk alweer plagiaat van vreemde herkomst is.

Ik vertel u het originele verhaal : “Mijn eenvoudige moeder ontving en baarde mij in het geheim; zij plaatste mij in een biezen mandje, afgedicht met asfalt, in de rivier die mij niet liet ondergaan in haar stroming. De rivier nam mij mee op haar golven en voerde mij mee naar Akku, die mij uit de rivier haalde, mij opvoedde als zijn zoon en mij tuinman liet worden en terwijl ik tuinman was hield de godin Ishtar van me. Daarna bestuurde ik het koninkrijk...“

Dit verhaal werd geschreven elf eeuwen voor Mozes zou hebben geleefd en vertelt de jeugd van koning Sargon I van Akkad. Het enige verschil is, dat de redder hier een man is. Zowel Sargon als Mozes verkeren na hun redding uit de rivier in hogere kringen.

Uit : De Baalcyclus

[els]

Terwijl ik vanochtend wakker werd van de hoofdpijn en bovendien zo weg moet, zodat ik eigenlijk niet in staat ben helder na te denken, doemde ergens in mijn bonzende hoofd opeens een 'antwoord' op.

Ik ga dit hier nu toch even plaatsen. Ik heb geen tijd om dit idee uit te werken met voorbeelden, maar ik ben bang dat ik het anders vergeet.

Het begon door een regeltje in het boek 'De mysterieuze Jezus' van Timothy Freke en Peter Gandy dat ik zit te lezen. Ik kan het nu niet terugvinden, maar ik noteer even de strekking.

De joodse godsdienst was sterk sektarisch, en het was de joden niet toegestaan uit hun godsdienst te treden. Het was bovendien helemaal ondenkbaar dat een jood de joodse godsdienst zou bekritiseren of zou aanpassen aan de moderne tijd. Toch werden de joden verregaand beïnvloed door de Hellenistische cultuur om hen heen. In plaats van dit normaal te laten gebeuren en mee te gaan in de 'vaart der volkeren', bedienden de joden zich van een strategie om de mysteriën tot de hunne te maken. Ze konden alleen aan de mysteriediensten deelnemen als deze specifiek joods waren. Dus creëerden ze hun eigen mysteriën, maar vooral ontwikkelden ze de opvatting dat de oorsprong van mysteriegodsdiensten joods waren, en dat de andere volken deze van Mozes en Abraham etc. hadden overgenomen, verbasterd en onbegrijpelijk gemaakt. De joden hadden dus de oorspronkelijke, enige ware mysteriën, en de rest van de wereld had ze van de joodse mysteries afgekeken.

De andere mysteriën waren overigens voor iedereen openbaar, maar de joden mochten vanwege hun sektarisme alleen aan hun eigen mysteries deelnemen. Natuurlijk gebeurde dit niet, en deze 'afvalligheid' was ondermeer reden voor het ontstaan van het christendom, maar dit was wel een achterliggende gedachte.

Hierdoor besefte ik opeens dat dit mechanisme geldt voor de hele joodse geschiedenis, en dat dit principe tot vandaag de dag nog wordt doorgevoerd door moslims, degenen die de joodse godsdienst voortzetten onder een nieuwe naam.

Het belangrijkste voorbeeld is natuurlijk de geschiedenis van deze thread: de Egyptenaren sloegen de Hyksos uit hun rijk, en verdreven ze naar Syrië en Palestina, veroverden het hele gebied tot aan de Euphraat en tot de Hittieten (die dit gebied overigens al eerder onder de voet hadden gelopen, wat leidde tot de volksverhuizingen die de Syriërs eerders naar Egypte hadden verdreven).

Vervolgens hielden de Egyptenaren het gebied gedurende enige eeuwen in hun greep, en legden actief en doelbewust hun cultuur en godsdienst op aan de hier levende Semitische volken.

Een belangrijk volk verjoeg de volken die in het Heilige Land leefden, zij veroverden Kanaän en gaven het volk een godsdienst - dat waren niet de joden, het waren de Egyptenaren!!!

Maar de strategie van de joden was de geschiedenis zo te verdraaien dat zij de veroveraars waren! Het oogmerk was hun eigen godsdienst oorspronkelijkheidswaarde te geven, en een veel langere geschiedenis eraan te koppelen dan hij eigenlijk had. De joden eigenden zich de geschiedenis toe als de hunne, zodat ze de grootheidswaan van hun sekte in stand konden houden, omwille van hun eigen belang en het aanschijn van de grootheid van hun god.

Dit is dus de reden dat er niets in de geschiedenis te vinden is van dit grote en belangrijke joodse volk dat rijken veroverde en onderhandelde met koningen. Het is ook de reden dat er hier een daar wat 'historische waarheid' te vinden is: de geschiedenis werd gewoon gebruikt en in dienst gesteld van het jodendom.

En deze strategie werkt nog steeds op volle toeren bij de moslims. Er is nog altijd geen denken aan dat moslims willen verwestersen, net zomin als de joden dat 2000 jaar geleden wilden. Er is maar één mogelijkheid voor moslims om zich aan te passen aan het leven hier; door te doen alsof onze cultuur eigenlijk de hunne is!!! Daardoor hoor je nu stellingen als 'Mohammed gaf de vrouwen 1400 jaar geleden recht op scholing', de ogen sluitend voor het feit dat moslimvrouwen massaal als analfabeet hun intrede deden in onze cultuur. Of 'De islam stond open voor wetenschap, en de begintijd van de islam was een tijd van wetenschappelijke bloei', de ogen sluitend voor het feit dat de wetenschappelijke aanleg wegebde naarmate de islam meer grip kreeg op de cultuur. Of 'de islam gaf vrouwen 1400 jaar geleden al rechten', alsof onze mensenrechten iets te maken hebben met het 'recht van het aanrecht' dat voor de moslimvrouw was overgebleven.

De aanhangers van deze sektes zijn pas in staat mee te gaan met de ontwikkelingen van hun omgeving als ze kunnen zeggen dat de kenmerken die een andere samenleving dan de hunne interessant maakt oorspronkelijk de hunne waren. Daarom horen we voortdurend vanuit islamitische hoek: 'de islam had dit of dat allang, en de westerse beschaving heeft zelfs uiteindelijk haar bloei te danken aan de islamitische beschaving'. In plaats van deel te nemen aan de beschaving, wordt gewoon de geschiedenis herschreven, zodat de islam en het jodendom de basis werden van de beschaving van anderen!!

Het islamitisch historisch revisionisme van dit moment komt overeen met de sektarische grootspraak van het 'grote machtige joodse volk dat de Egyptenaren te vlug af was en met de hulp van god Kanaan veroverde'. De hoogste tijd om deze manier van denken te doorbreken, als we tenminste enig belang hechten aan de verworvenheden van onze eigen cultuur. Tolerantie, relativering en bescheidenheid zijn uitstekend, maar het zwichten voor leugens en grootheidswaanzin uit misplaatste bescheidenheid is dom, zeker als dit ten koste gaat van onze eigen ideologie, waarbij wij wel proberen te streven naar het vergroten van onze historische en wetenschappelijke kennis, waarde hechten aan de gelijke rechten van het individu en racisme en onderdrukking proberen uit te bannen, maar proberen onze cultuur niet door grootheidswaanzin te verheffen boven anderen.

Ongetwijfeld is het erg makkelijk om vele fouten van onze cultuur aan te wijzen, maar ik wou dus even duidelijk maken dat we niet uit misplaatste bescheidenheid respect hoeven te hebben voor de religieuze leugens van volken die de geschiedenis vervalsen omdat ze alleen maar kunnen denken vanuit de superieure en unieke grootheid van het drogbeeld dat ze in hun macht heeft.

Later de uitwerking van deze gedachte.

[els]

Ik kwam een tekst tegen die denk ik de moeite waard is om te lezen, al kom ik er nu even niet aan toe.



Hier is ook een toelichting van de vertaler.



Ik link maar even voor ik het weer vergeet, al weet ik nog niet precies wat het voor tekst is.

[BlueHue]

BESTE, Els,


WIE waren de HYKSOS?
De Naam betekend -helemaal niet-"vreemde heersers: Hyksos komt van "Groot-Koningen" namelijk:"RAS-SHAKSHAS" de traditionele titel van de Sultans van zuid-Jemen.
Dat waren de Amorieten eigenlijk Proto-Grieken,[/color][/size] die na hun verdrijving uit Egypte naar Griekenland gingen en daar pas bekend stonden als griekse"Pelgasken"dus de oudste griekse stammen der: io-niërs.( van: IO-Chebed en:" Ah-Hoteb.")


Zoek niet langer, de"Hyksos"waren volksverhuizers tijdens Sargon-1, zijn zij uit de Indiase"Hindu-kush / Karakorum-vallei, via ziud=Arabië naar Egypte geëmigreerd en vormden daar 3 Dynasten de 15e 16e en 17e Dynastie. Sargon 1 noemde zich de"Heer-der-4-Hoeken-der-Wereld"en laat nu Zuid-Arabië,"heten:"Land -van-de-4-Hoeken-der-Wereld" in het Grieks: ELysion in het Latijn: "Catra-Motita"


Het is bekend dat generaal KAMOSE een oorlogsophitsertje was een Megalo-maniacale man die totaal zonder noodzaak de bestaande Hyksos-orde wilde omverwerpen, en zichzelf als een "Zoon"van de God Ammon-Re(=Yahweh".)God voorstelde. bij zijn verovering van Egypte vocht hij, zelfs, tegen zijn eigen broer Amose die ook vazal-Faraoh van de Hyksos Salitis in Avaris was.


Deze AHmose heette ook wel"TETMOSE en hij vervolgde inderdaad Mozes, onder de naam" Sihon"(= Kikones", de Amoriet bij de Berg TABOR ( met het TANA-Meer, overviel hem echter de jaarlijkse vloed van de Blauwe Nijl.)


Je Kamose is Mozes, je raad wellicht dat hij in de Bijbel bekend is als die"Zachtmoedige"MOZES, die zijn zus "Mirjam"(= Amose Neferti-Meria-Amun.)helemaal wit zag worden alsof ze melaats was.
Deze( Tropische)ziekte komt in indonesië voor en heet "Framboesia-of-Vertillio."het zijn ongevaarlijke bactrieën die de huid wit kleuren. ( Zie voor de Bijbelversie:"Nummeri(=MudBar.)12-vers 1.


Mozes geeft Mirjam gelijk en zegt als je inderdaad "zeggenschap" wil hebben als hoge priesteres der vrouwen( infeite 2e Profete van Ammon.) dan ga je maar in india op een zeepkist staan, je mag met mijn soldaten,die Medjay of Meshwesch (= Massaïï.)genoemd worden, India veroveren en je dochter mag Arabië ( Felix.)veroveren, dan ga ik wel even langs Jericho.en Gilead-in-de"-Shefela in Somalië.


Zo komt het, dat Mirjam/ Mery-Amun in "India"bekend is als de"Witte-TARA( of als "CHAMUNDA"de ( White-)Olifanten Godin, met de witte Huid.


en Dochter Sita-Kamose als "Groene-TARA" later wil Aaron/Amose met dochter Sita-Kamose trouwen en wordt Mozes/Kamose boos en haalt haar terug uit Zuid-Arabië, dit noemt men het"Helena-van-Troje-Motief" maar in de Bijbel heet het"Mozes-Éxodus"en de Hindoes maakten er de:"Rama-Yana"van.


Sorry, ik kan wel verdergaan, maar dan sticht ik nog meer verwarring. HOOGACHTEND, "Blue-Hue"

[els]

Dat Mozes en andere spilfiguren die een rol spelen in de Exodus Egyptenaren zijn is natuurlijk geen nieuws. Maar hoe kunnen zij zijn geïdentificeerd met de joden?
Het wil in elk geval zeggen dat de joden op een zeker moment in de geschiedenis waarin zij hun identiteit bepaalden zichzelf gingen identificeren met de Egyptenaren. Dit was het volk dat hun voorouders uit Egypte verjaagde, terug naar Syrie en Fenicië waar ze ooit vandaan kwamen, en dat vervolgens het hele gebied tot aan de Eufraat annexeerde, de godsdienst (dus cultuur) hervormde en mede hiermee de Semitische volken in hun macht kregen.

Lees je de Exodus door, dan valt op hoe merkwaardig deze verschuiving is. In het eerste hoofdstuk identificeren de joden of Hebreeërs zich met de volken die naar Egypte trokken. Degenen die vanuit het oosten naar Egypte trokken waren in elk geval Semieten, maar ook in dit geval eigenen de joden zich de identiteit toe van een volk dat veel breder was samengesteld.

Vervolgens 'kwam er een nieuwe koning aan de macht, die Jozef niet gekend had.' Die dwong, volgens de bijbel, de joden tot slavernij om te voorkomen dat het volk van Israel, dat steeds talrijker werd, te machtig zou worden. Dit komt deels met de werkelijkheid overeen. De Hyksos/Semieten waren in werkelijkheid allang zo machtig geworden dat ze het tot een eigen faraodynastie in het noorden hadden gebracht. Maar het klopt wel dat de zuidelijke, Thebaanse dynastie de macht in het noorden weer terug wilde. (Eenheid brengen, heet dit in politiek-religieuze termen.)

Maar in de volgende fase van het Exodus-verhaal wordt de identiteit die de joden zich in een latere tijd met terugwerkende kracht toebedelen omgekeerd. Mozes is iemand uit het geslacht van Levi; de echte Mozes is ter herleiden tot een of meerdere Egyptische farao's.

De werkelijke geschiedenis in het kort: de laatste farao's van de 17e Thebaanse dynastie beginnen een strijd met de noordelijke Hyksos van de 15e dynastie (die tegelijk regeren). Sekenenre Tao II en zijn zoon Kamose binden de strijd aan met de Hyksos-farao Apopi, waarbij zij het onderspit delven.

De broer van Kamose, Ahmose, neemt de strijd over, gesteund door zijn grootmoeder Tetisheri en zijn moeder Ahhotpe. Maar doet nog meer: hij sticht de 18e dynastie (en zelfs het Nieuwe Rijk) en hervormt de godsdienst ingrijpend. Hij voert, terugverwijzend naar het verleden, weer de glansrijke verering van Amon in; het gaat in feite om een hervorming. Hierbij speelt ook de moeder van Ahmose en Kamose een rol, Ahhotpe, de 'goddelijke gemalin van Amon'.

In deze gebeurtenissen ligt het begin besloten van het mythologiseren van Mozes, de belangrijke wetgever voor de joden. Zoals eerder gezegd is de geschiedenis van het Exodusverhaal in feite een compilatie van de gebeurtenissen die zich gedurende de volgende twee dynastieën, de 18e en de 19e, afspelen. De gebeurtenissen van enige eeuwen worden gecompileerd in een beperkt aantal personen. Maar Ahmose vormt een belangrijk herkenningspunt. Hij is de stichter van een nieuwe dynastie, hij hervormt de godsdienst, hij voert nieuwe wetten in, maakt Egypte tot een eenheid door de 'vijand' te verjagen. Hij is dus in vele opzichten met Mozes te vergelijken. Ahmose jaagt de Hyksos Egypte uit, Mozes 'leidt' zijn volk Egypte uit.

De naam van zijn moeder Ahhotpe of Ahhotep (Ah wordt uitgesproken als Jah, zoals bekend de maangod) kan in de bijbel zijn verbasterd tot Jochebed. Ahhotep had als functie 'goddelijke gemalin van Amon'; deze was als Amram (Amon-Ra) de vader van Mozes. De episode met het mandje over de Nijl herinnert aan de jaarlijkse opvoering van het heilig huwelijk van Amon met Moet en hun maankind Chons, zoals dat in Karnak werd gevierd. In het noorden werd een soortgelijk feest gevierd. (Ah of Iah betekent 'maan'; er is ook wel op gewezen dat de god van de Sinai 'Sin' was, een Semitisch woord voor 'maan').

De identificatie van de joden met Mozes als hun wetgever is dus een verschuiving van de noordelijke Hyksosdynastie, in de bijbel Hebreeërs genoemd, naar de zuidelijke Egyptische dynastie die de Hyksos het land uit verdreef en vervolgens de macht greep in zowel heel Egypte als in Syrie, tot aan de Eufraat!

Ahmose verjoeg de Hyksos naar Syrie, en vermoedelijk werd in deze periode Jeruzalem gesticht. Hij kwam tot aan de grensomgeving van Palestina, en ging zich in zijn latere gevechten bezighouden met Nubië aan de zuidelijke grens. Misschien is dat wel de achtergrond van het gegeven dat Mozes volgens de bijbel het beloofde land zelf niet heeft gezien?

Latere farao's zetten zijn imperialisme echter voort, en handhaafden de macht met harde hand. Vooral Thoetmoses III drukte waarschijnlijk ook zijn stempel op het Exodusverhaal, vanwege zijn legendarische imperialisme, dat in de bijbel is terug te vinden als het verjagen van het oorspronkelijke volk van Kanaan, zodat het uitverkoren volk zijn intrede kan doen in het 'beloofde land'. In zekere zin zou je kunnen zeggen dat de Egyptenaren het mogelijk maakten dat grote hoeveelheid vluchtelingen hier konden worden opgenomen. Niet god dus, maar Egypte leidde het volk door de woestijn naar het beloofde land.

In dit verband even god aan het woord tegen Jozua, vlak na de dood van Mozes, en net voordat Jozua met zijn volk de Jordaan zal oversteken zoals het eerder door de Rode Zee was getrokken:

Jozua 1:2-4

‘Nu mijn dienaar Mozes is gestorven, moet jij je gereedmaken om met heel dit volk de Jordaan over te trekken. Ga naar het land dat ik het volk van Israël zal geven. 3 Elk stuk grond dat jullie zullen betreden geef ik jullie, zoals ik Mozes heb beloofd. 4 Jullie gebied zal zich uitstrekken van de woestijn tot aan de Libanon, en van de grote rivier, de Eufraat, met het land van de Hethieten, tot aan de Grote Zee in het westen.

Zo ver dus als de Egyptenaren maar konden komen. Maar intussen geen woord over de Egyptenaren. :-

Egypte drukte zwaar hun religieuze stempel op de nieuwe kolonie. Zij deden dit zelfs onder andere door kinderen van de Syriers/joden/palestijnen naar Egypte over te brengen en ze daar de Egyptische godsdienst te leren.

De besnijdenis, zoals bekend een erfstuk uit Egypte, was ongetwijfeld geen verbond met god, maar een verbond met de Egyptenaren, als teken van hun onderwerping aan deze heersers.

De godsdiensthervorming en de onderwerping van de joden aan god lijkt niet veel meer te zijn dan een godsdiensthervorming door de Egyptenaren, met als doel het overheerste volk aan zich te onderwerpen.

De joden identificeren zich tegelijk met de door de voortdurende oorlogen op drift geraakte Semitische volken en de machtige Egyptische overheerser die zowel de politieke als de religieuze macht in handen heeft, en er de inhoud van bepaalt, die is gericht op het handhaven van de macht.

Resumerend:

De joden identificeren zich zowel met het binnentrekkende volk (in het algemeen west-Semieten, Syriërs), met de verjaagden, met de verjagers en met de Israelische heersers.
De 'wetgever' identificeren ze met hun god, degene die de 'hervormingen' doorvoert met een soort redder of verlosser van het joodse volk, die door god hiertoe is uitverkoren.

In werkelijkheid gaat het om een veel bredere cultuur die vanuit het oosten Egypte binnentrok: niet Hebreeërs, Israelieten of Joden, maar om grote aantallen Semieten uit het hele gebied voorbij de Sinai.

Mijn vraag: wanneer gebeurde dit? Wanneer werd deze geschiedenis als 'groots verleden' deel van de identiteit van het joodse volk?
Deden de joden dit eigenhandig, of was zo'n verdraaiing van de werkelijkheid al wijd verspreid onder de Semitische volken die door de Egyptenaren werden overheerst?