Huiselijk Geweld en O… | Home | Egyptische koningin H… |

De oorlog tegen de eerbaarheid van prostitutie

Donderdag 12 April 2007, 12:00 am - Categorie: beeldvorming Geschreven door Maarten Van Hove

Waar 18e eeuwse Verlichtingsdenkers hadden nagedacht over het vraagstuk of individuele vrijheid gelijk diende te worden verdeeld over mannen en vrouwen, wilde vroeg 19e eeuwse doctrine niks weten van deze gelijkheid. Opkomende nationalistische tendensen hadden hun antwoord op deze vraag in wetten gegoten: een vrije burger was in essentie een man, waar een vrouw enkel bestond in functie van haar man. Een zeer gegenderd systeem van ethiek riep een man op om sterk en autonoom te zijn (en een soldaat voor het Vaderland), waar een vrouw zachtaardig en voedend diende te zijn (en een moeder) (1) Deze dubbele moraal was ook gereflecteerd in 19e eeuwse gedachten over seksualiteit: mannelijke seksualiteit werd gezien als een allesverslindende, machtige kracht, in scherp contrast met de seksualiteit van ‘deftige vrouwen’ – die niet eens werden verondersteld seksuele wezens te zijn. Respectabele vrouwen waren verondersteld om passieve, onderdanige wezens te zijn, wiens seksualiteit enkel kon bloeien doorheen de acties van de man. Mannelijke seksualiteit werd gezien als een gevaarlijke kracht die enkel kon worden getemd binnen een huwelijk met een ‘pure vrouw’. 19e eeuwse doctrine waarschuwde mannen voor de gevaren van seks voor het plezier, wat werd gezien als een bron van fysieke, mentale en sociale degeneratie. Mannen moesten afzien van masturbatie, wat werd gezien als iets wat mannelijke vitaliteit ondermijnde en wat leidde tot destructie en de dood. Zelfs mannelijkheid op zich was verondersteld om bedreigd te worden door masturbatie – wie masturbeerde, zou zijn mannelijke levenskrachten verliezen, en dus worden als een vrouw. (2)

Het bordeel en de staat(3)

Maar hier komt een zeer opvallende kloof bloot te liggen: waar 19e eeuws discours masturbatie en homoseksualiteit zag als wegen naar degeneratie en verwijfdheid, dacht men ook dat het onnatuurlijk, zelfs onmogelijk, was voor een man om zijn seksualiteit te controleren voor het huwelijk, en zeker als hij laat trouwde. Om deze enorme seksualiteit te focussen weg van ‘eerbare vrouwen’, werd prostitutie gezien als een ‘noodzakelijk kwaad’. Hervormers aan het begin van de 19e eeuw – zonder uitzondering mannen – pleitten dan ook om de seksualiteit van ongehuwde mannen te kanaliseren binnen een systeem van bordelen, onder supervisie van de staat en een groeiend medisch apparatus.

Discussies over men prostitutie al dan niet diende te gedogen waren zeer verhit doorheen de ganse 19e eeuw. Stemmen die opriepen voor strikte medische controle over prostituees ontstonden eerst bij militaire adviseurs die vreesden dat geslachtsziektes zoals gonorroe en syfilis, opgedaan in bordelen, de nieuwe volkslegers zouden decimeren. Statistieken uit het midden van de 19e eeuw toonden dat 12% van het Nederlandse leger elk jaar een geslachtsziekte opdeed, een cijfer dat 30% bereikte onder de zeelui van de Nederlandse Oost-Indische vloot. Later, als staten gezonde bevolkingen begonnen zien als een bron voor nationale kracht, moeiden ook civiele actoren zich in de discussie, met de vraag voor een strikte regulering van bordelen via regelmatige medische onderzoeken voor alle prostituees, om de epidemie van geslachtsziektes een halt toe te roepen.

Tot 1880 was er slechts één vrouwelijk karakter betrokken in het debat over prostitutie, namelijk de prostituee zelf. Zij werd enkel opgemerkt voor haar rol als bron van infectie. De vroege ‘hygiënisten’ zagen als oplossing dus de verwijdering van besmette prostituees uit de bordelen. De andere vrouw in het verhaal – de vrouw besmet door de man die terugkeert uit het bordeel – werd verondersteld om een zwak ontwikkelde of makkelijk te controleren seksualiteit te bezitten, dus diende de prostituee te worden afgeschilderd als een duidelijk contrasterend vrouwbeeld. Zij werd gesteld om ‘gevuld te zijn met frivoliteit, ijdelheid, luiheid en een gebrek aan spirituele en morele ontwikkeling’. Effectief werd een systeem van gereguleerde bordelen bedoeld als een buffer tussen ‘deftige vrouwen’ en ‘gedegenereerde prostituees’, zodat ongehuwde mannen hun gerief konden vinden zonder te masturberen, maagden te molesteren, of andere mannen op te zoeken.

Een groeiende paraplu aan activisten verzette zich steeds scherper tegen prostitutie rond het einde van de 19e eeuw, elk op basis van eigen argumenten. Hygiënisten merkten op dat medische supervisie niet effectief was om geslachtsziekten tegen te houden, socialisten vielen het feit aan dat prostituees steeds de dochters waren van de armste klassen in de samenleving, christelijke groeperingen noemden het ganse systeem – inclusief de prostituee – zondig, en feministen hamerden op de dubbele moraal die aan de ene kant vrouwen opriep zichzelf te controleren, en aan de andere kant mannelijke promiscuïteit institutionaliseerde.





Tegen het einde van de 19e eeuw gebeurde er een dramatische landverschuiving in de beeldvorming over prostitutie, in de vorm van ‘het onschuldige slachtoffer’ – niets vermoedende huisvrouwen en hun ongeboren kinderen, geïnfecteerd door hun mannen. Omdat gonorroe de vrouw steriel kan maken, werd de vrees voor de zelfmoord van het ras een krachtig argument. Daarnaast bewees een onderzoek van het stadsbestuur van Amsterdam van 1895 dat de meeste klanten van bordelen niet de jonge, ongetrouwde mannen waren voor wie geregulariseerde prostitutie was bedoeld, maar eerder getrouwde, goed voorziene mannen van middelbare leeftijd, waarvan velen een ‘duidelijke voorkeur hadden voor perverse vormen van seksuele genoegens’. De verdedigers van het gangbare systeem van prostitutie vochten duidelijk een hopeloze strijd.

Rondom de eeuwwisseling verlegde de focus van het debat zich op mannelijk seksueel gedrag en verschillende genderrollen. In 1906 verdedigde W.H. Mansholt dat “[...]het een feit is dat mannen enkel de piek van hun mentale krachten, hun capaciteit tot werken, en de limieten van hun mogelijkheden tot groei bereikte, doorheen de voldoening van hun seksuele functies. Waar een vrouw maar een ganse vrouw wordt zodra ze moeder is, wordt een man pas volledig man in cohabitatie.”

Maar steeds meer kwam dit idee van een oncontroleerbare mannelijke seksuele drang onder vuur te liggen van vroege feministes, die eisten dat mannen, net zoals vrouwen, seksuele zelfcontrole konden aanleren. In de woorden van de Nederlandse feministe Annette Versluys-Poelman “is seksuele drang misschien groter in mannen dan in vrouwen, al is dit nooit bewezen. Maar het is een zekerheid dat de seksuele wensen van mannen artificieel worden gecultiveerd, waar die van vrouwen artificieel worden onderdrukt.”

Britse feministes tegen prostitutie

In het Britse Rijk in de tweede helft van de 19e eeuw werd de eis van vrouwen voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen steeds groter. De ‘Reform Act’ van 1832 had Britse vrouwen ontdaan van hun stemrecht. Enkele mannen in het parlement, zoals de Britse liberale filosoof John Stuart Mill, ondersteunden de feministische eis om de onderschikking van vrouwen te stoppen en om hen gelijke politieke rechten te geven. Maar dit wetsvoorstel werd afgewezen door het Britse parlement in 1866. In reactie vonden feministes hun eigen stem in de ‘National Union of Women’s Suffrage Societies’, de NUWSS, dat werd opgericht in 1872. Tot de Eerste Wereldoorlog groeide deze beweging uit tot een enorme en radicale politieke kracht, wiens eisen voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen steeds moeilijker viel te negeren, omdat enkele van de meest radicale feministes niet terugdeinsden van hongerstakingen of de vernietiging van bezit om hun doeleinden dichterbij te brengen. (4)

Eén van deze radicale activistes was Christabel Pankhurst. Gefrustreerd door het gebrek aan succes van de NUWSS, stichtte ze samen met haar zus en haar moeder de ‘Women’s Social and Political Union’, de WSPU. Vanwege haar geslacht was haar niet toegestaan advocaat te worden, zelfs nadat ze in 1907 een diploma in rechten had behaald. Daarom besloot ze naar Londen te gaan om een meer verregaande campagne voor gendergelijkheid te promoten. (5)

In 1913 gebruikte Christabel Pankhurst haar sterke talent in retoriek om het discours van geïnstitutionaliseerde prostitutie aan te vallen in haar befaamde handschrift “The Great Scourge and How To End It”. In het centrum van haar argumentatie stond dat tot 80% van de mannen in haar tijd voor hun huwelijk gonorroe of syfilis had opgedaan, wat direct het ras bedreigde doorheen de infectie van vrouwen en kinderen. Al duidde Pankhurst deze enorme cijfers niet met een bronvermelding, toch was haar argument zeer krachtig. Ze had dan ook weinig geduld met de heersende gedachte dat een gans andere moraal promootte voor mannen dan voor vrouwen, en ze viel prostitutie aan als niet meer dan een gevaarlijke zonde. Tegen het klassieke argument dat het tegen de menselijke natuur was dat mannen hun seksualiteit controleerden, bracht ze in: “het is ook menselijke natuur om te stelen of te doden. Kannibalisme ligt ook in de natuur van sommige menselijke wezens. Maar stelen, doodslag en kannibalisme zijn echter allemaal verboden, en de mensen die zich toelaten om hun ‘menselijke natuur’ doorheen deze wegen te uiten, zijn eerder beperkt in aantal.” In Pankhurst’s beeld maakte het androcentrische ethische systeem een immorele vrouw tot ‘gevallen vrouw’, ongepast in een respectabele samenleving, en een immorele man iemand die enkel zijn menselijke natuur volgde. Volgens Pankhurst was er zelfs een ‘samenzwering van stilte’ die besmette vrouwen voorloog dat ze appendicitis hadden, in plaats van een geslachtsziekte. Dus ze draaide het argument om: in plaats van geïnstitutionaliseerde prostitutie, dienden dokter beter mannen te helpen wiens wilskracht hen in de steek liet, om het ras en onschuldige vrouwen te beschermen tegen de promiscuïteit van hun mannen. Beter dan moderne geneeskunde om te beschermen tegen geslachtsziektes, was dat mannen leerden om dezelfde codes van kuisheid op te volgen die vrouwen van zeer jonge leeftijd kregen aangeleerd. En als zelfcontrole dan toch nog faalde, had ‘de menselijke natuur’ mannen een onschuldige manier tot verlossing geboden – masturbatie. (6)

Tot augustus 1914, wanneer het Britse Rijk de oorlog verklaarde aan Duitsland, was de campagne van de Britse feministes fel en succesvol geweest. Tijdens de Eerste Wereldoorlog namen Britse vrouwen de jobs over van mannen die waren uitgestuurd om te vechten in België en Frankrijk. Maar omdat het oorlog was, stopten de NUWSS en de WSPU hun meer radicale activiteiten. Na de Eerste Wereldoorlog, toen getraumatiseerde soldaten terugkeerden naar hun thuisland, om te leren dat vrouwen hun vooroorlogse jobs in hadden genomen en weinig zin hadden om deze los te laten, trok het Britse feminisme zich terug van hun streven voor gelijkwaardigheid, om in de plaats binnen een meer traditionele genderorde specifieke eisen voor vrouwen te verdedigen, als geboortecontrole, abortus en bescherming voor vrouwen en moeders binnen het huwelijk. Deze genderorde zou niet meer ernstig worden bedreigd tot in de jaren ’60 van de twintigste eeuw. (7)

BRONNEN

(1) Maarten Van Hove, “Gesluierde Verlichting”, op http://www.nissaba.nl/nisphp/viewtopic.php?p=6485#6485
(2) Carroll Smith-Rosenberg, “Sex as Symbol in Victorian Purity”, Culture and Society: Contemporary Debates, Cambridge University Press, 1990, pagina's 160-170
(3) Annet Mooij, “Prostitution and Venereal Disease 1850-1911”, in “Out of Otherness: Characters and Narrators in the Dutch Venereal Disease Debates 1850-1990”, Amsterdam and Atlanta, 1998, pagina's 19-78
(4) http://en.wikipedia.org/wiki/Women's_suffrage_in_the_United_Kingdom
(5) http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/WpankhurstC.htm
(6) Christabel Pankhurst, “The Great Scourge and How To End It”, London, 1913, pagina's 1-62
(7) Suzanne Kingsley Kent, "The politics of Sexual Difference: World War I and the Demise of British Feminism", Journal of British Studies 3/27, The University of Chicago Press, 1988, pagina's 232-253

| | Auteur: maarten-van-hove

Dit artikel is keer gelezen.

Geen reacties

Naam

E-mail (optioneel veld)

URL (optioneel veld)

Reactie

Verplicht: vul hier dit blauwe woord in:

Persoonlijke info onthouden?
Ja, onthoud mij met een cookie.

Kleine lettertjes: Alle HTML-tags behalve <b> en <i> zullen uit je reactie worden verwijderd. Je maakt links door gewoon een URL of e-mailadres in te typen.

Woensdag 09 September 2009 at 11:33 pm