De parabel van Imo
Vrijdag 11 April 2008, 12:37 am - Categorie: beeldvormingWie weegt de woorden, / wie IJkt het gewicht, waarnaar het wegen / Van die schaal wordt afgericht? - (citaat: Elly de Waard, 1983)
Dat genialiteit bij vrouwen en domheid bij mannen stelselmatig verdoezeld wordt, kan na tientallen jaren genderstudies wel worden vastgesteld. En zo, door die verdoezeling, kunnen teveel mensen blijven geloven dat er nauwelijks of geen grote vrouwelijke denkers of kunstenaars bestaan of hebben bestaan. Ze kunnen blijven geloven dat mannelijke polici per definitie beter zijn dan vrouwelijke, dat de mannelijke kletskousen in amusementsprogramma's als Pauwenwitteman interessanter zijn dan de vrouwelijke - of, sterker nog, dat er geen interessante vrouwen te vinden zijn. Welk geloof rampzalig is - niet alleen voor het zelfvertrouwen van vrouwen maar vooral voor de zelfoverschatting van mannen.
Imo (1) was een hoogintelligent jong vrouwtje in een Japanse makakenkolonie op de Koshima Eilanden, die door een groep wetenschappers onder leiding van Kinji Imanishi bestudeerd werd in de jaren 1950 en '60.
"De wetenschappers gaven de apen zoete aardappelen en Imo verzon hoe ze daar het zand van moest afwassen; ze gaven ze graankorrels vermengd met zand en terwijl de andere apen omslachtig zaten te pikken, hield Imo het voedsel in het water waar de korrels bleven drijven en het zand zonk. Maar nou komt het: wat Imo kon, leerden de andere jonge apen van haar, en hun moeders weer van hen, en de kindertjes weer van die moeders. Alleen de volwassen mannetjes leerden het nooit. Want mannetjes leren niet van vrouwtjes."(2)
Makaken met jong
Naar aanleiding van het boek De aap en de sushi-meester, waarin de etholoog Frans de Waal de vloer aanveegt met de kunstmatige tegenstelling cultuur/natuur (waarin de man Cultuur als domein toegewezen krijgt en de vrouw Natuur, waarbij.. zoals intelligente lezertjes v/m al aan hun water voelen, Natuur door Cultuur moet worden bedwongen), is er een hernieuwde belangstelling voor de studies van de Japanse Kinji Imanishi, de etholoog en primatoloog die in de jaren 1950-60 de Japanse 'Red Face' makaken op de Koshima Eilanden bestudeerde. Imanishi onderzocht (lang voordat Jane Goodall naar Gombe Stream in Tanzania vertrok) de verwantschapsrelaties en het bijbehorende gedrag van primaten, waaronder deze makaken.
Opvallend is nu, dat in veel internetverwijzingen (ook serieuze, professionele of wetenschappelijk getinte websites) naar Imanishi's nauwgezette onderzoek, het geslacht van Imo niet duidelijk vermeld wordt. Dit is mede mogelijk door de misleidende grammaticale sekseneutraliteit in veel Westerse talen. Met name het Engels heeft een erg omslachtige manier om een vrouwelijk subject aan te duiden: she-wolf, she-ape, she-bear. (De Latijnse naam van het sterrenbeeld 'Ursa maior' wordt in het Engels domweg vertaald als Great Bear waar het Great She-bear moet zijn. Het Nederlands volgt dit gebruik braaf met Grote beer ipv Grote Berin.)
Door deze gemakzucht in taal nemen de merendeels onwetende internetbezoekers als 'vanzelfsprekend' aan dat Imo een mannetje is. Want de taalafspraak luidt: als het geslacht niet vermeld wordt, is het subject neutraal OF mannelijk. Maar aangezien er in werkelijkheid geen ongeslachtelijke individuen bestaan (hoogstens dubbelgeslachtelijk of gynandros/androgyn) wordt neutraal als mannelijk opgevat - door de grammaticaal mannelijk/neutrale vorm. Een voorrecht dat in de hele viricentrische* cultuur het mannelijke voor zich opeist - vanaf de filosofie als strategische bakermat van het denken tot aan het dagelijks spraakgebruik.
Groep Makaken
Veel sites vermelden zoiets ongedifferentieerds als dit:a colony of primates living on a small island in southern Japan. In the early 1950s, Japanese scientists journeyed to the island to study them, and they found that one young monkey named Imo, when given potatoes, would wash them before eating. (onderstreping van mij - fvb)In feite is dit taalkundig incorrect. Want wanneer er sprake is van een enkel vrouwelijk individu, dan is het neutrale begrip 'monkey' taalkundig niet juist. Er zou 'she-monkey' moeten staan, of een constructie als in de volgende citaten:- The most venerable and well-known [...] of course, is Koshima Island in Japan, home to the famous (female) Imo (a Galileo among monkeys), and for years the longest-running primate field research site in the world.Keurig-keurig tot zover. Maar als het jonge vrouwtje Imo en haar leeftijdsgenoten en de moeders al de eer krijgen die hen toekomt, dan is de samenvatting van het verdere leerproces binnen de hele groep zo neutraliserend gesteld dat het niet-leren van nu juist de volwassen mannetjes, verdoezeld wordt. Want de taalafspraak luidt: waar sprake is van tenminste 1 mannelijke individu, de hele groep wordt aangeduid als 'neutraal'. Een taalkundige groep 'apen' kan in werkelijkheid bestaan uit mannetjes + vrouwtjes, OF uitsluitend uit mannetjes. En indien de meervoudsvorm gebruikt wordt, neigt de taalafspraak ernaar dat op te vatten als een gemengde groep. Dus een groep geweldig stomme (mannetjes)'apen', wordt opgevat als ontzettend stomme mannetjes EN vrouwtjes. Precies zoals een groep overlast veroorzakende 'jongeren' wordt opgevat als 'jongens EN meisjes' terwijl het vrijwel altijd uitsluitend jongens betreft.)
- In 1952, on the island of Koshima, scientists were providing monkeys with sweet potatoes dropped in the sand. The monkey liked the taste of the raw sweet potatoes, but they found the dirt unpleasant. An 18-month-old female named Imo found she could solve the problem by washing the potatoes in a nearby stream. She taught this trick to her mother. Her playmates also learned this new way and they taught their mothers too. <http://www.wowzone.com/monkey.htm>- [...] This cultural innovation was gradually picked up by various monkeys before the eyes of the scientists. Between 1952 and 1958 all the young monkeys learned to wash the sandy sweet potatoes to make them more palatable. Only the adults who imitated their children [NB only the mothers - fvb] learned this social improvement. Other adults [NB only males - fvb] kept eating the dirty sweet potatoes. <http://www.wowzone.com/monkey.htm>Of deze, waar alleen Imo's geslacht wordt benoemd en dat van de rest wordt genegeerd:
- The story concerns troops of monkeys called macaques studied by primatologists during the 1950s and 1960s. Starting in 1952, the macaques, which lived on several islands in Japan, started receiving provisions from their human observers. Sweet potatoes were among the goods presented to the grateful primates. Eventually, a female named Imo discovered that the potatoes could be cleaned by dunking them in water, such as the ocean or a nearby stream. This new practice gradually spread to other monkeys in Imos troop, and the researchers kept close records of how many of the monkeys knew how to wash potatoes at any given time.Het lastige is, dat in een aantal van de vermelde 'troops' en 'primates' inderdaad sprake is van gemengde groepen. Maar daar waar alleen sprake is van mannetjes, is dat uit deze tekst niet op te maken. Terwijl het toch een knap merkwaardig fenomeen genoemd mag worden dat volwassen mannetjes niet leren van vrouwtjes.. of kinderen. Interessante kwestie - als ik zo vrij mag zijn.
Mito Satsue tijdens veldonderzoek.
Nu hoor ik argumenten:
a) Dit is allemaal spijkers op laag water zoeken.
Neen, deze wijze van kijken naar een kwestie wordt in de filosofie deconstructie genoemd. Daarmee kan men (onder meer) laten verschijnen wat niet benoemd wordt. Zo komt hier aan het licht dat de impliciete aanname, dat er zoiets bestaat als een sekse-neutrale aap/wolf/beer/mens, een volstrekt onmogelijk denkbeeld is. Wolf mag dan taalkundig neutraal zijn, in het denken van mensen wordt het een mannetjeswolf. Evenzo met een aap, beer of mens.
b) Zo is nou eenmaal het dagelijkse spraakgebruik.
Spraakgebruik is geen natuurverschijnsel. Het is gemaakt door mensen. Taal is (ook) een machtsmiddel waarmee het denken van mensen beinvloed wordt.
c) Er zit geen boze opzet achter zoals 'jullie feministen' suggereren.
Het gaat ons feministen niet om boze opzet. Het gaat erom te begrijpen hoe bepaalde hardnekkige en wijdverbreide, maar aantoonbaar onjuiste denkbeelden tot stand komen. Denkbeelden die het samenleven van beide seksen er niet prettiger op maakt.
De parabel van Imo is een bewerking door Fried van Bijnen van haar gelijknamige artikel onder de naam 'Zunrita' op het forum van www.nissaba.nl in juni 2006. Overname van (delen van) de tekst is alleen toegestaan na toestemming van de auteur en met naamsvermelding.
___________________________________________________________
(1) - 'Imo' is Japans voor 'zoete aardappel'.
(2) - Uit het essay 'Plot' van Hannes Meinkema, in de programmatische bundel 'Wie weegt de woorden - De auteur en haar werk', blz. 210. Feministische Uitgeverij Sara. Amsterdam, 1985.
Oorspronkelijk artikel op de website van Fried van Bijnen:
http://my.opera.com/eitaps/blog/de-parabel-van-imo
De aap en de sushi-meester (Frans de Waal)
http://www.wowzone.com/monkey.htm | | Auteur: fried-van-bijnen
Dit artikel is keer gelezen.
twaalf reacties