Godinnenspektakel: werken aan een nieuwe wereld
Zaterdag 31 Januari 2009, 9:40 pm - Categorie: beeldvorming Een poosje geleden alweer bezocht ik Sabriye Sambou, de initiatiefneemster voor het godinnenspektakel op 9 februari, voor een gesprek. Wat voor dromen en ambities heeft iemand die tegen de stroom op roeit omdat ze niet langer mee wil met de maatschappelijke druk om succesvol te zijn? Het interieur van haar woning is gezellig, makkelijk en toch mooi: typerend voor iemand die het leven in eigen hand wil nemen en wil vormgeven naar haar eigen behoeftes. Een televisie is er bijvoorbeeld niet te vinden: de stereotiepe beeldvorming die daar wordt uitgedragen dringt ons een identiteit op die vaak helemaal niet past bij onze persoonlijkheid. Vooral haar kinderen, die nog niet de kans hebben gekregen zichzelf te ontdekken, wil ze laten opgroeien zonder voorgekookte vooroordelen. De vraag naar de rol van de beeldvorming van man en vrouw in onze doodgelopen economische structuur staat dan ook centraal in haar maatchappijfilosofie.Sabriye had een goede baan in de IT-wereld. Ze woonde met haar gezin in Groningen. Maar hoewel ze een hoog inkomen had en volgens de norm succesvol was, voelde ze zich toch niet gelukkig. Door het werken in ploegendiensten waren Sabriye en haar man afhankelijk van particuliere zorg voor de kinderen. Doordat ze niet beide werk konden vinden in hun woonplaats, zagen ze elkaar ook te weinig en hadden ze maar weinig tijd om samen iets te doen. Financiële onafhankelijkheid, carrière maken, een eigen identiteit: het was altijd de droom van het feminisme, zegt Sabriye. Maar status en financieel succes blijken toch niet helemaal de weg naar het geluk te zijn: het is maar beperkt.
De materialistische droom ontmaskerd
Na een poos succesvol maar oppervlakkig en gehaast te hebben geleefd was de materialistische droom doorgeprikt. Maatschappelijk succes volgens de economische normen doet er eigenlijk niet toe. Het is een proces waar iedereen doorheen moet om hierachter te komen. Iedereen moet zelf een keer tegen de muur oplopen om te ontdekken dat de eisen die het bedrijfsleven aan ons stelt op den duur nauwelijks haalbaar zijn en geen bevrediging bieden aan wie we zijn als mens. Door de 'feministische hersenspoeling' wordt een deel wat van waarde is waardeloos verklaard: de positie van vrouwen en het vrouwelijke in de maatschappij wordt erdoor ondermijnd. Er wordt alleen gestreefd naar het vervullen van 'mannelijke' waarden, terwijl de 'vrouwelijke' aspecten binnen de samenleving worden genegeerd en een last worden.
De eerste en tweede feministische golf hielden zich bezig met het losmaken van de patriarchale rolverdeling en het bevrijden van vrouwen van de ondergeschikte positie. De derde golf probeert opnieuw vorm te geven. Hiertoe moet de patriarchale, hiërarchische en exploiterende structuur worden afgebroken. Het doel is geen terugkeer naar een 'matriarchaat', dat door sommigen wordt geïdealiseerd, maar is ook niet gericht op een utopie. Ook heeft het geen zin om god te vervangen voor een godin; vanuit de patriarchale en matriarchale structuren van het verleden moet een nieuwe, praktische balans worden gevonden.
Op zoek naar een nieuwe balans
Het godinnenspektakel moet een platform zijn om een discussie in gang te zetten over de eisen die aan zo'n nieuwe structuur moeten worden gesteld en de mogelijkheid om deze te realiseren.
Een concreet aandachtspunt in die discussie is de waarde die de zorg voor kinderen, ouden en zwakken in onze maatschappij wordt toegekend. Wie geen economische waarde vertegenwoordigt, wordt gezien als een kostenpost waarop moet worden bezuinigd, vanwege hun geringe belang voor de 'groei van de welvaart'. Er moet veel meer oog zijn voor de schadelijke gevolgen van zo'n kijk op de economie, waar het menselijke geen aandeel in heeft. In de nieuwe maatschappij moet de financiële waarde van mensen worden geherwaardeerd.
Ook is het volgens Sabriye nodig de islamitische koran en hadiths te herinterpreteren: de teksten moeten uit de patriarchale context worden gehaald. In het christendom werd Eva verantwoordelijk gesteld voor de zondeval, door op metaforische wijze de seksualiteit en de dood te introduceren; seks werd verworpen als een zonde, terwijl seksualiteit juist nodig is voor het bereiken een hoger pad. Binnen de islam is hiervoor volgens Sabriye meer aandacht. Het beeld van de vrouw in de islam is volgens haar positiever dan binnen het christendom. Adam en Eva zijn samen schuldig aan de verdrijving uit het paradijs. In het christendom is het beeld van de vrouw heel beperkt. Ze moet gehoorzaam zijn, is vrouw en moeder.
Ik ben het hier zelf radicaal mee oneens. Ik heb elders al eens een artikel gewijd aan het zogenaamde vrouwvriendelijke beeld van Eva in de islam. Maar bovenal moet patriarchale onderdrukking simpelweg worden veroordeeld en verworpen. De religie is gemaakt door patriarchale machthebbers met als doel onderwerping van vrouwen goddelijk te legitimeren; de schuld moet niet vanuit misplaatst respect voor religie worden gelegd bij de zogenaamde interpretators.
Wel ben ik het natuurlijk eens met Sabriyes opvatting over de beperkende beeldvorming van de religies, die eeuwenlang het vrouwbeeld heeft gekleurd. Maria was maagd en moeder, Maria Magdalena was een hoer en een outcast. Dat was de mogelijkheid waartussen een vrouw kon kiezen als ze haar identiteit probeerde te ontwikkelen. In de moderne media is dat nog niet erg verbeterd: behalve seks, seks en seks zijn de meest voorkomende beelden van een vrouw de goede moeder, een femme fatale of een gekkin. Wanneer is een positief vrouwbeeld te zien? Zelf heeft ze geen tv: haar kinderen groeien op zonder deze beperkende ideeën en beelden.
Op internet is het niet veel beter. Vele domeinnamen die verwijzen naar vrouwen zijn in gebruik voor de seksuele exploitatie van vrouwen. Vrouwen worden als vanzelfsprekend geassocieerd met seks en seksuele beschikbaarheid. Kijk bv. op meisjes.nl, meiden.nl, allemaal dating en porno. Ook godinnen.nl onderging dit lot, zoals ik zelf natuurlijk ook al had opgemerkt toen ik een domeinnaam wilde registreren.
Ook vele meisjesnamen verwijzen naar sekssites. Op het voormalige anna.nl word je onverwacht met pornobeelden geconfronteerd. Porno moet zich identificeren als porno, en niet alles wat vrouwelijk is gijzelen. Je bent niet op zoek naar deze dingen, maar wordt er zomaar mee geconfronteerd. Het internet is een openbare plaats. Je moet niet overal met porno worden geconfronteerd doordat gebruik wordt gemaakt van algemene domeinnamen. Vrouwen worden beperkt tot een seksbeeld.
Filosofie en projecten
Ook Sabriyes eigen naam was op deze manier gekaapt, in sabriye.com. (Het staat inmiddels te koop.) Sabriye is een Arabische naam, die 'geduldig' betekent, in de zin van volhardend, alle tijd nemend die nodig is om een doel te bereiken. Dat motiveert haar ook om haar project te starten en doelgericht haar pad te blijven volgen. Het godinnennetwerk heeft ze zelf opgezet en ingevuld. Het godinnenspektakel financiert ze zelf, en veel mensen werken belangeloos mee. Ook is er steun van goede doelen en fondsen. Verder moet het geld worden terugverdiend uit de kaartverkoop.
Sabriye ontwikkelt een eigen levensfilosofie, die beter aansluit bij de behoefte dan het huidige systeem, waarin de werksituatie vaak onverenigbaar is met de privésituatie. Vanuit alle losse componenten wordt een wijgevoel geconstrueerd. Het godinnenspektakel dient om gezamenlijk praktische oplossingen te bedenken voor de problemen waar we in de zich reorganiserende maatschappij voor komen te staan. Op de agenda kunnen dingen komen als de politieke omwenteling die nodig is voor een nieuwe salariëring. De mogelijkheid van een basisinkomen is een goed idee. Maar doordat door het denken over allerlei details onvermijdelijk een ander maatschappijmodel wordt gevisualiseerd, kunnen ook bijvoorbeeld alternatieve opvattingen over bijvoorbeeld het milieu, de kwaliteit van het voedsel en andere zaken die met de economie en het dagelijks leven zijn verweven ter sprake komen. Het gaat om praktijkgerichte ideeën die het mogelijk maken de boel van onderaf in beweging te brengen.
Het voornaamste doel is om tegengas te geven tegen een doorgeschoten cultuur van 'mannelijkheid' waarin carrière en winst centraal staan, maar de kwaliteit van het dagelijks leven en basale levensbehoeftes naar de achtergrond is verdrongen. De natuur biedt een grote overvloed, maar volgens het exploiterende beginsel in het mannelijke model worden alle voorraden opgebruikt. Zelfs nu blijkt dat de voorraden niet onuitputtelijk zijn gaat het delven op dezelfde schaal voort. Er wordt niet gedacht aan het nageslacht. Alleen de kortetermijnwinst en persoonlijke winst spelen een rol. Vrouwen denken meer op de lange termijn. Daarom is het belangrijk dat ze zichtbaarder worden in sleutelfuncties en een groter aandeel krijgen in het beleid. Uiteindelijk is een beleid dat rekening houdt met de toekomst duurzamer.
Betaald werk en zorg
Door het systeem sinds de industrialisering in de 19e eeuw, waarbij mannen buitenshuis werken en vrouwen thuisblijven voor het huishouden en de kinderen, zijn betaald werk en zorgtaken gescheiden domeinen geworden. Betaald werk kwam op de schouders van mannen, maar zij werden ontheven van onbetaald werk als de zorg voor de kinderen en het huishouden. Maar het huidige model stagneert nu vrouwen ook betaald werk gaan doen. Het gescheiden model werkt niet meer. Als vrouwen ook buitenshuis werken, vallen de kinderen en de zorgtaken buiten de boot. We moeten samen ontdekken hoe het wel kan werken. Voor mannen en vrouwen moet ruimte zijn om betaald te werken en voor onbetaald zorgwerk. De sleutel hierbij is om vrouwelijkheid anders te waarderen. Er moet een model tot stand komen waar iedereen zich in kan vinden. Geen one size fits all-economie waar iedereen zich maar moet aanpassen aan het model. De oplossing is keuzevrijheid voor mannen en vrouwen op een manier die past bij hun eigen levensvisie: opvattingen over werk, traditionele of moderne samenlevingsvormen etc.
We moeten streven naar een flexibelere economische eenheid; een economie en een markt die zich kunnen aanpassen aan verschillende omstandigheden, behoeftes of wensen van de verschillende mensen.
Ook moet de traditionele waardering van mannelijkheid en vrouwelijkheid worden doorbroken. Vrouwen moeten hun eigen waarde kennen en hun plaats innemen. Ze moeten hun waarden koppelen aan wat ze doen in het leven. Wat een vrouw is, wordt volgens Sabriye minder door de opvoeding bepaald, maar is meer biologisch bepaald, of psychologisch. Man en vrouw zijn twee kanten van de menselijke medaille. Ze zijn complementair. Elk mens heeft mannelijke en vrouwelijke componenten. De uitdaging is de balans in jezelf tot stand te brengen. In deze balans is volgens Sabriye de vrijheid mannelijk, terwijl de liefde vrouwelijk is.
Sabriye voelt zich ook aangetrokken tot het partnerschapsmodel van Riane Eisler. We moeten niet meer terug naar de 'hel' waar we uitkomen, maar vertrekken vanuit het idee van gelijkwaardigheid.
In het Boek der godinnen houdt Sabriye een pleidooi om vrouwelijkheid en vrouwelijke taken te herwaarderen. Emancipatie is ook mogelijk binnen de traditionele rolpatronen. Vrouwen worden gedwongen een strijd te voeren tussen de keuze moederschap en carrière. Deze twee zaken lijken tegenover elkaar te staan, maar beide hebben bestaansrecht. Door deze combinatie als beginpunt te nemen ontstaat een perspectief dat niet zichtbaar is als je alleen de tegenstelling beschouwt. Carrièrevrouwen die emancipatie alleen meten aan de hand van hun positie op de arbeidsmarkt lopen tegen het probleem van de zorg voor de kinderen aan. Zij moeten 40 uur per week naar de crèche. Een debat hierover levert niets op. Sabriye lichtte tijdens een radiodebat over de crèche uitvoerig toe hoe je deze tegenstelling in de praktijk kan oplossen, maar haar nuancering werd eruit geknipt, zodat ze ten eerste conservatief-reactionair overkwam, maar ook stagneert de discussie hierdoor, omdat een alternatief niet ter sprake kwam. De tegenstelling tussen werk en zorg wordt voortdurend benadrukt, in plaats van de mogelijkheden om de twee te integreren te bekijken.
Kritiek
Er is ook kritiek op het initiatief. Veel mensen wenden zich af, omdat ze zich niet in een 'wij' kunnen vinden. Het vinden van mensen die de visie ondersteunen is simpel, maar om een virtuele groep te vormen met mensen die er gezamenlijk hun schouders onder willen zetten was een probleem. Ook haken diverse mensen af vanwege het hoge godinnengehalte. Daar willen ze niet mee worden geassocieerd, vanwege hun geloofwaardigheid. Zelf word ik op de kast gejaagd door de woorden 'mannelijk' een 'vrouwelijk', omdat die precies verwijzen naar dat stereotiepe, dualistische zwartwitdenken waar we juist vanaf moeten. De individuele identiteit wordt erdoor belemmerd.
Een ander afwijzend geluid komt van mensen die zeggen: 'dit is allemaal al gezegd'. Uiteindelijk smoor je hiermee het initiatief en de mogelijkheid om de situatie te doorbreken. Daarmee is vooral de status quo geholpen. Er zijn mensen met allerlei verschillende opvattingen maar velen ervaren dezelfde problemen. Het doel dat de meesten voor ogen hebben is de vraag op te lossen hoe werk en zorg op een bevredigende manier kunnen worden gecombineerd. Er moet worden gekeken in hoeverre we elkaar kunnen ondersteunen en te streven naar een model dat ruimte te biedt aan de verschillende behoeftes.
Links:
godinnenspektakel.nl
Godinnenspektakel TV
sabriye.nl
Godinnenspektakel in de media
| | Auteur: els-geuzebroek
Dit artikel is keer gelezen.
vijf reacties