Athenes uil, symbool van de wijsheid
Godin van de wijsheid, beschaving en oorlogsgodin. Beschermster van de gemeenschap. Ze werd vereerd in Griekenland; Athene, Peloponnesos (Argos, Sparta), en in West-Turkije. In Athene was ze de godin van de landbouw, de olijf, wet. Als beschermster van de stad Athene wordt ze Polias (stedehoudster) genoemd. Een titel voor haar is Parthenos, wat 'maagd' betekent. Ook haar naam Pallas, die altijd voor haar eigen naam wordt geplaatst, wordt vertaald als 'maagd'. Andere bijnamen van Athene die maagd betekenen zijn Kore, Koria of Koresia. Haar tempel op de Acropolis heette het Parthenon, de 'tempel van de maagd'.
Als Athena Nike ('Overwinning') was Athene een oorlogsgodin en godin van de overwinning. Op een Cyprische inscriptie wordt Athena Soteira Nike gelijkgesteld aan de Hittitische Anat.
Haar naam Ergane ('arbeidster') verwijst naar haar functie als godin van de beschaving en uitvindster. Als Hygeia ('gezondheid') heeft ze genezende kracht. Andere namen of titels waaronder ze bekend is zijn onder andere Ilias, Krathia, Alea en Pronaia (Tempelwachtster). In Elis werd door vrouwen een tempel opgericht voor Athena Meter (Athene de Moeder). In Corynthe draagt Athene de bijnaam Hellotis ('schijnende'). In een tempel voor Athene in Korynthe werden Athene en Hellotis gezamenlijk vereerd. Hellotis was ook een naam voor Europa op Kreta.
Athenes tempel het Erechtheion werd in -409 voltooid. Het Erechtheion is een conglomeraat van heiligdommen. Het is ondermeer beroemd vanwege de karyatidenhal, waarin zes korai ('maagden') als zuilen fungeren. In het Erechtheion ontving Athene tijdens de Panathenaeën jaarlijks een saffraankleurige peplos, die was geweven door de dochters van vooraanstaande inwoners van de stad. Winnaars van de atletiekwedstrijden ontvingen als prijs een panathenaeïsche amfoor, waarop onder andere Athene Polias ('de stedenbeschermster') was afgebeeld, en bijvoorbeeld twee Nikes (gevleugelde vrouwen, symbolen van de overwinning, bij de Romeinen bekend als Victoria). Sinds Pisistratus werd dit feest vierjaarlijks gehouden.
De naam Athene is verwant met Anath en Neith. Misschien is de naam verwant met het Kretenzische Atanata. Op een tweetalige inscriptie uit Larnax-Lapithou (Cyprus) wordt Athene Soteira Nike in het Fenicisch weergegeven als Anat. Op een oude, Griekse munt uit deze omgeving, toen hier de stad Imeroessa lag, was een gehoornde Athene afgebeeld.
Athene werd wel vereenzelvigd met de Lybische Neith; ze heeft dezelfde oorsprong als haar moeder Metis en haar alter ego Medusa. Ook de vormen Anath of Ath-enna komen voor. De Etrusken noemden haar Menerva, die door de Romeinen werd overgenomen als Minerva. Athenes herkomst is ook te herleiden tot de Akkadische godin van de liefde en de oorlog Ishtar. Isjtars bijnaam elletu ('schijnende') kan in verband worden gebracht met Hellotis (lichtende), een naam voor zowel Athene als Europa. Hellotis werd geassocieerd met heilige fakkeldansen, een andere overeenkomst met Isjtar, die zelf wordt geassocieerd of geïdentificeerd met een fakkel.
Athene is de moeder van het geciviliseerde leven en uitvindster en beschermvrouwe van de ambachten. Zij was de godin van de ambachten: spinnen, weven, metaalbewerking etc. vielen onder haar bescherming. Ook is ze de moeder van het leven. Athene blies de kleipop die door Prometheus was gevormd leven in; hieruit ontstond de mens. Prometheus modelleerde zijn gestalte naar evenbeeld van de goden. Hij gebruikte klei en water van Panopeos te Phokis. Deze scheppingmythe is net als het bijbelse scheppingsverhaal terug te voeren op oude scheppingsverhalen uit Mesopotamië, zoals de vorming van de eerste mens Eabini door Aroeroe. Athene leerde de mensen het vuur en de ploeg hanteren. Ook handhaafde ze het recht en de wet.
Vaas uit ca. 525: Athene met swastika's op haar jurk, slangen, gorgonenmasker, schild en speer.
Haar heiligdom in Athene, het Athenaion, was een centrum van geleerdheid. De Romeinse keizer Hadrianus (117 - 138) gaf voor het eerst de naam aan het instituut voor hoger onderwijs, dat nu nog het Atheneum heet.
Als oorlogsgodin speelde Athene ook een rol in de Trojaanse oorlog. Zij beschermde onder andere helden als Diomedes, Achilles en Odysseus.
Athenes attributen zijn de slang en de uil, een helm en een schild (aigis) van geitenleer, met hierop een afbeelding van Medusa.
Athene stamde af van een oude vogel- en slangegodin uit het oude Europa. Op een kleitablet uit Knossos komt ze voor als Atana potinija, 'vrouwe Athene'. Ze is naakt en heeft de kenmerken van een vogelgodin. Ook ligt de Minoïsche slangengodin, met in haar beide opgeheven handen een slang, aan haar ten grondslag. Deze verlenen haar betekenis als zowel godin van het leven als van de dood.
In de bronstijd kreeg ze militaire karakteristieken. In latere mythen wordt haar geboorte beschreven, in volle wapenuitrusting uit het hoofd van Zeus, met hulp van Hefaistos de smid. Een andere weergave van dit verhaal kan worden gevonden in de bijbel, waar Eva wordt geboren uit een rib van Adam. Eva wordt eveneens geassocieerd met een slang en wijsheid, en de uil is eveneens in de christelijke iconografie toegevoegd. Ook de schepping van de eerste mens uit klei is in de eerste hoofdstukken van Genesis te vinden; Kain heeft kenmerken van Prometheus en Hephaistos, hoewel die in de legenden duidelijker naar voren komen dan in Genesis zelf.
Kenmerken van de giergodin worden vermengd met Indo-Europese attributen als schild, gekamde helm en speer.
Volgens Herodotus is de aigis afkomstig uit Afrika (Lybië): aigissen zijn onthaarde, rood geverfde geitevellen, door vrouwen gedragen. Athene draagt op haar aigis het door Perseus afgeslagen hoofd van een van de Gorgonen. Volgens bepaalde varianten van de mythologie kreeg ze deze van Perseus; volgens anderen is zij zelf Medusa. Dit is inderdaad af te leiden uit haar identificatie met Anath of Neith, die op hun beurt weer worden vereenzelvigd met de Lybische Lamia; voor deze godin werden mysteriën uitgevoerd met gorgonenmaskers, en waarvan razernij en kinderoffers kenmerken waren. Athene wordt, ondanks haar verwantschap met andere oorlogsgodinnen, steeds gepresenteerd als een beschaafde godin, waar deze bloeddorstige rituelen niet goed bij passen.
Athene werd volgens de mythe de patrones van de stad Athene na een weddenschap met Poseidon wie de stad het beste geschenk zou verschaffen. Poseidon schonk de stad paarden, die hen roem en rijkdom door strijd zou verschaffen. Athene schonk de olijfboom, die voorspoed door handel bood. Hiermee won zij de prijs. Volgens een andere mythe zou het paard Pegasos, dat voortkwam uit Medusa, zijn verwekt door Poseidon, in een tempel van Athene. Als wraak hiervoor kreeg Medusa van Athene haar afschrikwekkende uiterlijk.
Medusa en Athene zijn verder verwant vanwege hun beider relatie met het paard en met de god Poseidon. De geboorte van de krijger Chryasos ('gouden kromzwaard'), die in volle wapenrusting samen met het paard Pegasos uit het hoofd van de gedode Medusa tevoorschijn kwam, herinnert aan Athenes eigen geboorte, in volle wapenuitrusting uit het hoofd van Zeus, die haar moeder Metis had opgeslokt. Chryasor, in deze versie van het verhaal evenals Pegasus een kind van Medusa en Poseidon, was een teken van de nieuwe maan bij Demeter. Dit geeft ook een andere dimensie aan het huwelijk van Athene en Poseidon, dat soms wordt genoemd. De geboorte van Athene doet ook denken aan de geboorte van Kali uit het hoofd van Durga. Ook komen dezelfde motieven voor aan de andere kant van de oceaan bij de Azteken, waar Coatlicue het hoofd van haar dochter Coyolxauhqui aan de hemel plaatste, nadat het was afgesneden door haar zoon Huitzilopochtli, die ze in volle wapenrusting uit haar hoofd had gebaard.
Athene vond de fluit uit toen ze het klagende gezang trachtte te imiteren van Medusa's achtergebleven zusters, de onsterfelijke Gorgonen Stheno en Euryale.
Tijdens de elke vier jaar voor haar gehouden Panathenaeën weefden de Atheners voor Athene, de beschermvrouwe van de weefsters, een kostbaar bovenkleed, de peplos. Dit viel rond begin september, op Athenes verjaardag, en het begin van het Griekse nieuwe jaar. Vrouwen met de naam 'Werkers' begonnen met het weven van dit kleurige kleed op de laatste dag van de maan Pyanepsion, ongeveer 26 oktober. Het werd in een processie gedragen naar het Erechtion, Athenes oudste tempel in Athene (-409).
Gaia geeft het kind Erechthonios aan Athene, die het grootbrengt. Vaasschildering van de Codrus-schilder, ca. -420.
Erichtonius, 'Wol-aarde', was de vrucht van het zaad van de smid Hephaistos en de aarde. Hephaistos maakte ooit een prachtige nieuwe wapenuitrusting voor Athene, en toen ze zei dat ze niet wist hoe ze hem moest betalen, gaf hij aan genoegen te nemen met betaling in de liefde. De eeuwig maagdelijke godin, die officieel geen echtgenoot had, stond nog in dubio, toen hij zijn erectie al tegen haar aanduwde, maar voor ze zich verenigden, kon hij zich niet meer bedwingen en spoot zijn zaad tegen haar dij. Ze veegde het weg en stopte het onder de grond, zo de vruchtbare aarde zwanger makend. Hetzelfde gebaar maakte eerder de Soemerische ambachtsvrouw en Moeder van het leven, Ninhoersag, voor haar dochter Uttu ('Spin'), de Soemerische weefster van het leven en godin van de textiele werken.
Negen maanden later, op haar feestdag, kwam het kind Erichtonius tevoorschijn, en Athene verborg het in haar aegis alsof het haar eigen kind was. Gaia, per ongeluk de officiële moeder van het kind, had geen belangstelling voor hem, maar Athene wilde hem graag verzorgen. In deze mythe werd in feite verwezen naar Athene als geitgodin; ze kreeg de rol van voedstergeit, zoals de geit Amaltheia Zeus zoogde. Volgens sommigen was Athene zelf de moeder van het kind. Haar titel Meter zou ook kunnen verwijzen naar een mogelijk moederschap ergens in de tradities rond Athene. Apollodoris noemde ene Atthis als moeder van Erichtonius; deze naam suggereert mogelijke verwantschap met Athene. De naam Attica, de streek waar Athene ligt, zou kunnen zijn voortgekomen van dezelfde bron.
Athene schonk Erichthonius het bloed van Medusa. Dit bloed had zowel genezende als dodende kracht. In een variant van dit verhaal schenkt ze het bloed aan de genezende god Aesclapios, een kind van Koronis, wat een titel van Athene zelf is. In een latere tijd, vanaf circa -420, werd Hygeia de dochter van deze god genoemd; maar aanvankelijk was dit een titel van Athene zelf, als schenkster van een goede gezondheid.
Een ander kind dat Athene samen met Hephaistos en de aarde maakte, was Pandora, de 'al schenkende', de eerste vrouw. De creatie van Pandora was uitgebeeld in haar tempel, het Parthenon, onder de uitbeelding van de geboorte van Athene zelf uit het hoofd van Zeus. Shearer wijst op de onnatuurlijke geboortes van dit viertal: Athene uit haar vaders hoofd, Hephaistos van alleen een moeder, Hera, en Erichthonius en Pandora door ongebruikelijke handelingen van Athene en Hephaistos, met behulp van de aarde. Het geboorteverhaal van Pandora en haar verguizing als veroorzaker van de ellende op aarde wordt ook vaak vergeleken met dat van Eva in de bijbel. Ook Eva is het resultaat van een 'wonderlijke' geboorte.
Slangen zijn niet alleen een kenmerk van Medusa, ze zijn ook aan Athene gewijd. Rond haar tempel krioelde het van de slangen. Zij zou de reus Pallas hebben verslagen, om vervolgens zijn huid af te stropen en deze aan te trekken. Dit is ongeveer analoog aan het kenmerk van slangen jaarlijks hun huid te vernieuwen en hun oude huid af te werpen.
Athene met vleugels en slangen aan haar mouwen en sterren met stippen op haar jurk.
Athene zou een Lybische herkomst hebben, evenals haar moeder Metis en haar alter ego Medusa. Als ouders van Athene worden soms Poseidon en Tritonis genoemd, een godin van het Noord-Afrikaanse Tritonismeer. Herodotus noemt dit meer in verband met wedstrijden die hier door jonge meisjes werden gehouden. Twee groepen meisjes bekampten elkaar met knuppels en stenen, en wie werd gedood had geen recht op de titel 'maagd'.
Bekender is Metis als moeder van Athene. Het opeten door Zeus van Metis en de orakelende uitspraken die hij daarna deed zou een verwijzing kunnen zijn naar de functie van de godin orakel en bron van wijsheid. Maar Zeus heeft verder geen betekenis als god van wijsheid, in tegenstelling tot Athene, die bij de Grieken zijn dochter is.
Volgens de Egyptenaren was Athene een titel van Isis; het betekende 'Ik kom vanuit mijzelf'. Dit wil zeggen dat zij zonder ouders ter wereld is gekomen.
De oudste gevonden afbeeldingen van gorgonenhoofden dateren van 8000 jaar geleden: oorlogsgodinnen van het type van Athene hadden toen nog geen gestalte gekregen. De symboliek verwijst voornamelijk naar dood en regeneratie en de geheime mysteriën rond de kennis hierover. Op oudere afbeeldingen van Athene draagt zij nog geen schild, maar draagt ze zelf de tekens van Medusa.
De betekenis en titels van Athene zijn in de huidige tijd voort blijven bestaan in ondermeer de islamitische Fatima, de dochter van de profeet.
De Perzische oorlogs- en liefdesgodin Anahita, die tevens de planeet Venus was, werd door Griekse schrijvers gelijkgesteld aan Athene.© nissaba.nl Deze pagina is 15808 keer bekeken
|
| KenmerkenAndere namen: Minerva
Titels: Nike, Hygeia, Parthenos, Ergane, Pallas, Polias, Pronaia, Soter
Verwant: Medusa, Metis, Pallas, Minerva, Menerva, Neith, Anath, Enyo, Ishtar, Uttu, Anahita, Coyolxauhqui, Coatlicue, Gorgonen
Functies: ambachten, beschaving, oorlog, patronage, schepping, wet, weven, wijsheid
Lexicon: swastika's
Feesten en rituelen: Panatheneeën (13 augustus)
Attributen: aegis, geboorteverhaal, geit, geit, olijf, peplos, ploeg, slang, uil, wapenrusting
goden: Chrysaor, Erichthonius, Hephaistos, Hephaistos, Perseus, Poseidon, Poseidon, Prometheus, Prometheus
Archeologie: Athenaion, Erechtheum, Parthenon
Lokatie
Stad / steden: Athene (Griekenland)
Landen/volken: Grieken
Streek/gebied:
Oude pagina's
Kijk hier voor uitgebreide zoekmogelijkheden.
lexicon
kalenderdagen
mythische plaatsen
hemellichamen
attributen
functies
goden
archeologische lokaties, tempels etc.
landen
steden
|
Beer (Demeter) Hoi Els mag i k wee
Els (Bellona) Hallo Lou, er zijn n
lou (Bellona) goed uitgelegd :duim
Els (Diana) PS, de achterzijde v
Els (Diana) Hallo Gretha, bedank
Gretha/Beer (Diana) "Haar belangrijkste
Els (Diana) Hee Gretha, zeker ma
Gretha (Diana) Hoi Els Mag ik weer
Marleen (Artemis) Dit heeft mij erg ge