Demeter met kroon, scepter en korenschoof. Tegenover haar haar dochter Persephone met Eleusinische fakkel, terwijl ze een plengoffer uitvoert.
Demeter. Demeter is een koren- of graangodin of korenmoeder. Haar ouders in de Griekse mythologie waren Rhea en Kronos. Haar naam tracht men wel te vertalen als korenmoeder of gerstmoeder. Vroeger werd Demeter wel vertaald als Moeder aarde, van Grieks Da, wat aarde betekent. Ook de vertaling 'moedergodin' komt voor. Tegenwoordig wordt het wel in verband gebracht met het Kretenzische woord voor gerst, dyai. Griekenland: Eleusis (Attica), Mykale. Kreta.
Namen: Chloris ('Groene'), brenger van het fruit, zij die de schuur vult, brenger van de seizoenen. Plouto of Pluto (overvloed); het Romeinse equivalent hiervan is Abundantia. Moeder van de dood, moeder van het graan. Achaiia (moeder van smarten). Amfiktyonis (bij Thermopilai). Eleusinia. Thesmoforos (Wetgeefster). Sito (Schenkster van het graan). Melaina (De Zwarte). Auxesia. Iulo. Deo. Chtonia (onderaardse) is een epitheton van de Zwarte Demeter en van Cybele; ook van Zeus Chtonios en de chtonische Apollo. Als Erinys ('de vertoornde') is ze verwant met de Erinyen. Brimo (de boze). In Boeotië was volgens een vermelding van Pausanias haar bijnaam Europa. Demeter werd bij de Romeinen geïdentificeerd met Ceres of Ops.
Demeters dochter was de maagd Kore (Persephone). Als haar zoons werden genoemd Dionysos, Ploutos, Brimos en Triptolemos. Deze kunnen met elkaar worden geïdentificeerd. Als minnaars werden genoemd Iasion (de vader van Ploutos en Philomelus), Zeus (vader van Persephone en Dionysos), Poseidon (vader van Despoina, 'de Meesteres', en Arion), Carmanor (grootvader van Carme, de moeder van Britomartis). Verder werd Demeter nog de moeder van Artemis genoemd; haar achterkleinkind Britomartis werd wel met Artemis geïdentificeerd.
Als moeder van Dionysos werd meestal Semele genoemd. Iasion had gemeenschap met Demeter tijdens het huwelijk van Harmonia en Kadmos. Hij werd wel Harmonia's zuster genoemd. Hij wijdde Kadmos in in de mysteriën, maar werd volgens sommigen na zijn affaire met Demeter door Zeus' bliksem in het veld gedood. Iasion werd ook genoemd als echtgenoot van Cybele, en werd vader van Corybas, naar wie Cybeles volgelingen werden genoemd.
Demeters attributen waren het varken (vruchtbaarheid) en de slang (aarde). Ze draagt vaak in de ene hand een fakkel (levenskracht), en korenhalmen en de maan in de andere hand. Ze draagt ook wel een korf met bloemen, aren of vruchten, of een kistje dat een rol speelt in de mysteriën.
Demeter liet ooit, als kind, een gans vrij van haar vriendin Hercyna, die onder een steen was gekomen. Ze verwijderde de steen, en water begon door Boeötië te vloeien, sindsdien de rivier Hercyna genoemd.
Demeter als Eleusis met haar zoon Ploutos, hier aangeduid als 'Eniatos' ('jaar'). Eleusis draagt een fakkel, Ploutos een cornucopeia.
Demeters geboortefeest werd gevierd op 22 december, tijdens de winterzonnewende. Op deze dag werd ook de algemene geboorte van het goddelijke kind gevierd in het Koreion, de tempel voor de Maagd (Kore) in Alexandrië, of deze nu Dionysos, Horus, Osiris of Helios heette. Demeter werd in haar kindertijd gevoed en grootgebracht door Irene ('vrede'), een van de Horen. Irene werd vaak afgebeeld met het kind Ploutos ('rijkdom') op haar arm; Plouto was ook een naam voor de korengodin Demeter zelf.
Ter ere van Demeter en haar dochter Kore of Persephone werden gedurende het jaar verschillende rituelen gehouden. Eind december, begin januari werd, gedurende de nieuwe maan, werd een mysteriefeest voor Demeter en Kore gegeven, waar later ook Dionysos een rol in speelde. Het feest werd door de mannen voorbereid, maar daarna namen er alleen vrouwen aan deel. De vrouwen brachten wijn en de eerste vruchten van het jaar in processie naar de dorsvelden. De tafel was gevuld met wijn en 'alle vruchten die land en zee leverden'. De vrouwen vierden een vrolijk feest, waarbij ze koekjes aten in de vorm van geslachtsdelen, terwijl ze obsceniteiten uitwisselden.
Met de Thesmophoria wordt het drie dagen durende oogstfeest in Attica bedoeld, dat in oktober wordt gevierd. Tijdens dit feest werd Demeter vereerd als Thesmophoros, schenkster of draagster van de wet. Bij dit feest waren alleen vrouwen aanwezig. Varkens werden geofferd door ze in een ravijn of put met slangen te gooien; zij namen de zonden van het afgelopen jaar met zich mee. Deze afgrond werd megara genoemd, slangenkuil of orakelhol. Het volgende jaar werden de vergane resten gebruikt als mest om het land te bevruchten. Het varken was aan Demeter gewijd; zij werd in de Griekse kunst regelmatig met een varken afgebeeld. Megara was ook de naam van de kloof waarin Persephone verdween toen ze door Hades werd ontvoerd; tegelijk met haar werd de kudde varkens van Euloubeos verzwolgen.
Tijdens de Thesmophoria werd de afdaling van Persephone of Demeter naar de onderwereld herdacht met rouwrituelen. De dagen worden wel Dagen van smart genoemd, vanwege Demeters verdriet om het verdwijnen van haar dochter. Aan het einde van het feest werd haar terugkeer met veel vreugde gevierd.
De Kleine Mysteriën vonden plaats aan het einde van de winter, in de bloemenmaand. Deelname hieraan was vereist om te kunnen worden ingewijd in de Grote Mysteriën in de herfst. Een varken werd geofferd: dit aan Demeter gewijde dier symboliseerde de dood van de in te wijden persoon. Op de tweede dag vond een zuiveringsrite plaats, waarbij de novice was geblinddoekt. Men dronk kykeion, een alcoholhoudende en misschien hallucinoge gerstdrank en voerde geheime handelingen uit met heilige voorwerpen die in een kist waren geplaatst.
Aan de Grote Mysteriën mochten alleen Grieks-sprekenden deelnemen die geen moord op hun geweten hadden. Ze werden oorspronkelijk vijfjaarlijks gehouden in de herfst, in Eleusis. Eleusis betekent Plaats van de gelukkige aankomst, of 'advent': de Elyseese Velden zijn hiervan afgeleid.
Dit zuiveringsritueel duurde negen dagen. Het feest werd voorafgegaan door een processie van Eleusis naar Athene, waarbij de heilige voorwerpen of hiera via de Heilige Weg naar Athene werden gevoerd. Op de derde dag vond een offer plaats. De vijfde dag droegen priesteressen de heilige voorwerpen in een kist naar Eleusis. Na een periode van zang, dans en vasten verzamelden de ingewijden zich tenslotte zich in het Telesterion, waar de geschiedenis van Demeter en Kore centraal werd gesteld. Hoogtepunt was het vertonen van een korenhalm, die de jaarlijkse wedergeboorte van de korengodin symboliseerde.
Het sterven was hierbij onlosmakelijk verbonden met de wedergeboorte. Dit werd gesymboliseerd in een grot, waar in een geheimzinnige sfeer het geheime mysterie werd getoond. Het rituele, heilige huwelijk van Demeter en Iasion, de zoon van de Pleiade Electra, speelde een rol bij de terugkomst van Kore. De seksuele inzegening in de driemaal omgeploegde voor vond volgens de traditie plaats ter gelegenheid van het huwelijk van Harmonia en Kadmos. Vervolgens schonk het land haar vruchtbaarheid, of, zoals anderen zeggen, baarde Demeter het kind Ploutos ('overvloed').
Iasion, Demeters geliefde tijdens het huwelijk, werd opgehangen en door Zeus gedood met een bliksem.
Een van Demeters namen is Plouto, wat overvloed betekent. Bij de Romeinen heet zij Abundantia. Ze wordt afgebeeld met de cornucopeia, de hoorn des overvloeds. In de mysteriën is Ploutos haar zoon, die wordt verwekt in een liaison tussen Demeter en Iasion, op het geploegde veld. De vrucht hiervan werd ook wel Triptolemus ('driemaal geploegd') genoemd. Het 'ploegen' was een metafoor voor de copulatie. Bij de Romeinen werd Pluto het equivalent van de Griekse Hades. In de pre-Helleense tijd was Plouto een vorm van Demeter in haar rol van moeder. Een beschrijving van de god Pluto met de hoorn des overvloeds en een blinddoek, om aan te geven dat de rijkdommen van de aarde zonder aanzien des persoons over de mensen worden verdeeld, doet denken aan de uitbeelding van Themis; een manifestatie van de godin in haar functie als wetgeefster of Thesmophoros.
Bij Homerus is Demeter vermomd als oude vrouw: ze zegt dat ze van Kreta komt. Bij de Grieken wordt ze zuster van Zeus, Poseidon en Hades. In Mykale worden moeder en dochter vereerd als 'Machtige Godinnen'. Te Epidauros wordt Demeter vereerd als Auxesia, samen met Damia.
Demeters dochter Persefone (Kore) werd door haar broer Hades geroofd. Omdat het graan niet meer groeide, werd afgesproken dat zij in de winter gedurende drie maanden in de onderwereld verblijft, maar in de zomer mag terugkeren naar haar moeder (bloeiperiode). Volgens de mythe die tijdens de Eleusinische mysteriën ritueel wordt heropgevoerd, groeit het graan niet langer als Demeter zich terugtrekt in een grot, vanwege haar boosheid op Poseidon. De Eleusinische Mysteriën werden opgevoerd van ca. 15 tot 23 september, als de zon verrijst in het sterrenbeeld maagd.
De zwarte Demeter trok zich terug in een grot, in Phygalia, Megara genaamd, identiek aan de kloof waarin haar dochter verdween, uit boosheid over de opdringerigheid van Poseidon tijdens de zoektocht naar haar dochter. Zij nam de gedaante aan van een paard, maar Poseidon deed dit ook, en uit hun verbintenis kwam een dochter voort. Deze had een geheime naam, die alleen bekend was aan ingewijden. In het spraakgebruik werd zij Despoina, 'Meesteres', genoemd. Demeter kleedde zich vanwege haar rouw en boosheid in zwarte kleding; hierom werd zij Melaina ('Zwarte') genoemd. Zij baadde zich in de rivier de Ladon, en ontleende hieraan haar bijnaam Lusia, van Grieks lousasthai, baden. Vanwege haar woede om Poseidons onbeschaamdheid werd ze Erinys ('Furie') genoemd (zie ook Furiën). Als Erinys droeg zij een mandje (cista) en een fakkel. In deze streek noemde men haar ook Deo. In de tijd dat zij in de grot verblijft, verdort al het leven op aarde, en ze moet worden overgehaald om weer naar buiten te komen. De steen waarop Demeter rustte tijdens haar zoektocht naar haar dochter heet Agelasta, wat 'zonder vreugde' betekent.
Een beeld in Phigalia toonde een zittende Demeter met een merriehoofd; in haar ene hand hield ze een duif vast, in haar andere een dolfijn of bruinvis. In Mycene en op Kreta heette Demeter als paardengodin Melanippe, 'Zwarte Merrie'. Als Melanippe werd ze vereerd door de Amazones. Het was de godin in haar vernietigende aspect, van de doden. Haar rol was die van een wrekende of rechtsprekende godin; een andere naam was Erinys. Als Leukippe, het witte paard was ze de levenschenkende godin.
Als Plouto wordt Demeter genoemd als dochter van Rhea en Kronos, of van Thetis en Oceanos. Ze is de moeder van Tantalos. Deze was de vader van Pelops, die hij, volgens de Griekse interpretatie, als voedsel aan de goden voorzette. Demeter at als enige een stuk van zijn schouder, verstrooid als ze was door het verdriet over haar verdwenen dochter. Pelops, zoon van de Titaanse Dione, werd weer tot leven gebracht door de overgebleven stukken weer in de ketel te stoken, en Demeter verving zijn schouder voor een stuk ivoor.
Demeter onderging ooit overigens hetzelfde lot: met al haar broers en zusters werd ze opgegeten door haar vader Kronos. Moeder Rhea verschafte met de hulp van Metis het braakmiddel dat haar jongste zoon Zeus aan zijn vader toediende, zodat ze alle vijf weer werden uitgebraakt. Ten slotte zou Metis zelf door Zeus' maag verdwijnen. Later zou Demeter nog een keer met behulp van de kookpot proberen het kind Demophoön onsterfelijk te maken, maar dit mislukte, doordat er iemand binnenkwam, waardoor de betovering werd verbroken, wat wil zeggen dat het kind bezweek aan de behandeling.
In de mythe over Pelops wordt niet duidelijk dat Plouto en Demeter in feite dezelfde persoon zijn; alleen dat Plouto wel als dochter van Rhea en Kronos wordt genoemd is een aanwijzing. Rhea is de moeder van Hestia, Hera en Demeter. Pluto is ook de naam van Demeters zoon, die een rol speelt in de Eleusinische mysteriën. Verder is het een naam voor de onderwereld, gelijkgesteld aan Hades.
Een variant van het verhaal over Pelops komt ook voor in de islamitische overlevering. Zaynab al-Harith uit de stad Khaybar roosterde een kind en zocht uit welk deel de profeet het lekkerste vond. Deze gaf de voorkeur aan de schouder, waarop ze deze vergiftigde. Mohammed proefde een hapje, maar merkte net op tijd dat er iets niet in orde was. Demeter kwam nog terug als de boze, mensenetende koningin in het sprookje van Doornroosje, in de versie van Perault. Zelfs een detail in dit verhaal als de kok die de koksjongen een draai om zijn oren gaf is nog terug te vinden in een versie van dit verhaal die in Phrygië werd verteld. Maar ook de geslachte kinderen die door de kindervriend Sint-Nicolaas weer tot leven werden gewekt, zijn een variant van deze geschiedenis. In de Germaanse legenden werd onder andere Holda genoemd als de kinderbeschermster die door koken een kind het eeuwige leven wilde schenken.
De Romeinse god Plouto wordt op dezelfde manier uitgebeeld als de wetsgodin Themis, een aspect van Demeter de Draagster van de Wet, en de Romeinse Justitia. Verder komt ze overeen met de Romeinse Abundantia, dat net als Plouto 'overvloed' betekent, Fortuna. Deze is gelijk aan Dike, een van de horen, en Tyche. De horen Dice en Irene worden vaak afgebeeld met in een arm de hoorn de overvloeds en op de andere het kind Ploutos. Irene werd ook genoemd als de voedster van Demeter. Het gaat hier steeds om verschillende namen van dezelfde aspecten van de godin van de graan en de wet. De vaste wetten die de kosmische orde bepalen, hebben de seizoenswisselingen tot gevolg, en daardoor de cyclische groei van de gewassen. De band van de graangodin met de seizoenen blijkt ook uit Demeters bijnaam Chloris ('groene'), wat ook een naam van een van de horen is. Chloris neemt soms de plaats in van Auxo ('Groei'), wat overeen komt met een andere naam voor Demeter, Auxesia, die gezamenlijk met Damia werd vereerd.
Een Soemerische voorloopster van Demeter was Gula of Gula-Bau. Ook de Soemerische graangodin Nissaba combineerde de taken van de landbouw en het beheren van de wet.© nissaba.nl Deze pagina is 17652 keer bekeken
|
| KenmerkenEtymologie: Moedergodin, gerstgodin Andere namen: Thesmophoros, Melaina, Auxesia, Iulo, Deo, Chtonia, Europa, Ceres, Ops, Erinys, Brimo, Chloris, Ploutos, Abundantia, Moeder van de dood, Moeder van smarten, Amfiktyonis, Eleusinia, Lusia Verwant: Kore, Persephone, Themis, Ceres, Proserpina, Rhea, Gaia, Auxesia, Semele, Gula, Bau, Harmonia, Abundantia, Holda, Justitia, Erinyen, Dewi Ratoe Kidoel, Dewi Shri, Dione, Astraea
Functies: graan, korenmoeder, landbouw, onderwereld, vruchtbaarheid, wedergeboorte, wet, zuivering, mysterie, eerstelingenoffer, rouw, oude vrouw, mensenoffer
Lexicon: kykeion, cista, Agelasta
Feesten en rituelen: Demeter geboorte, Eleusinische mysteriën (van 17 september tot 23 september), Kleine Mysteriën, processie, Thesmophoria (0 oktober), winterzonnewende (21 december)
Attributen: bloemen, fakkel, gebak, geslachtsdelen, kistje, korenschoof, paard, slang, varken, wijn
goden: Dionysos, Hades, Iasion, Kronos, Pelops, Ploutos, Poseidon, Tantalos, Triptolemus, Zeus
Mythische plaatsen: Elyseese velden
Archeologie: Koreion, megara, telesterion
Lokatie
Stad / steden: Athene (Griekenland), Eleusis (Griekenland), Megara, Mykale
Landen/volken: Grieken
Streek/gebied: ,
Oude pagina's
Kijk hier voor uitgebreide zoekmogelijkheden.
lexicon
kalenderdagen
mythische plaatsen
hemellichamen
attributen
functies
goden
archeologische lokaties, tempels etc.
landen
steden
|
Beer (Demeter) Hoi Els mag i k wee
Els (Bellona) Hallo Lou, er zijn n
lou (Bellona) goed uitgelegd :duim
Els (Diana) PS, de achterzijde v
Els (Diana) Hallo Gretha, bedank
Gretha/Beer (Diana) "Haar belangrijkste
Els (Diana) Hee Gretha, zeker ma
Gretha (Diana) Hoi Els Mag ik weer
Marleen (Artemis) Dit heeft mij erg ge