Helena kruipt uit haar ei, helemaal alleen. Wit kalkstenen beeldje met sporen van rode verf, uit de vijfde eeuw. Moeders mooiste is ze nog niet, vind ik eerlijk gezegd.
Helena. Grieks Helene. De Etrusken noemden haar Elina. Op Rhodos werd Helena Dendritis ('van de bomen') genoemd. In Kenchreai en op Chios werd ze vereerd als bronnengodin. Uit rituelen komt naar voren dat de verering van Helena een functie had bij het volwassen worden van vrouwen. In latere tijd kreeg ze een belangrijke rol in de gnostiek. Sommigen brengen de namen van de Ierse Elin of de Nederlandse Nehellenia met Helena in verband.
In de Griekse mythologie was Helena de dochter van Nemesis, die zwanger werd na een ontmoeting met Zeus in de gedaante van een zwaan. Nemesis legde een ei, dat door de herders die het vonden aan Leda werd gegeven, die haar opvoedde. Ook werd wel gezegd dat Nemesis Helena door Leda liet opvoeden. Volgens een andere versie was Leda Helena's moeder. Helena was de zuster van Klytaemnestra en de Dioscuren, de tweeling Castor en Pollux of Polydeuces. De vierling, geboren uit het ei dat Leda legde, waren kinderen van de god Zeus of van de sterveling Tyndareos.
Helena zou een liefhebster zijn geweest van jagen en worstelen. Mannen van Helena waren Theseus, Menelaos, Achilles, de herder-koning Paris en Paris' broer Deiphobus. Paris werd door Herodotus Alexander genoemd.
Hesiodus noemde Helena als dochter van Tethys ('voedster' of 'moeder') en de wereldstroom Okeanos.
Haar kinderen van Menelaos waren dochter Hermione en zoon Nikostratos. Theseus was de vader van haar dochter Iphigeneia. Achilles was de vader van haar zoon Euphorioon. Van Paris kreeg ze een dochter die ook Helena heette, en drie zoons, Bounomos, Aganos en Idaois, die alledrie omkwamen tijdens het beleg van Troje. Haar graf bevond zich in Therapne in Sparta, waar ze gezamenlijk met Menelaos werd vereerd. Al in de voor-Griekse tijd werd Helena op de Peloponnesos vereerd.
Helena is vooral bekend uit de verhalen over de Trojaanse oorlog, waarin ze door de Trojaan Paris naar Troje werd ontvoerd, een gebeurtenis die de Trojaanse oorlog in gang zette. Maar dit is niet de enige ontvoering waarmee zij kan worden geassocieerd. Helena was al eerder ontvoerd door Theseus en Peirithoös; met hun leger vielen ze Lakedaimon binnen, en namen Helena mee, die juist een offer bracht in de tempel van de Rechtopstaande Artemis in Sparta. Bij Tegea werd ze door loting aan Theseus toegewezen.
Omdat Theseus Helena niet mee durfde te nemen naar Athene, liet hij haar achter bij zijn moeder Aithra in het dorp Aphidnai in Attica; zij verzorgde Helena, die naar men zei nog geen twaalf jaar was. Theseus stichtte een heiligdom op een rots bij de plaats Hermione voor Aphrodite Nymphia ('bruid') ter ere van zijn huwelijk met Helena. Het was niet voor het eerst dat Theseus een verovering niet mee durfde te nemen naar de stad waar Athene heerste; al eerder had hij Ariadne van Kreta achtergelaten op het eiland Naxos, uit angst voor de toorn van deze godin.
Theseus zou door zijn huwelijk een band willen verkrijgen met Helena's tweelingbroers de Dioscuren, die toen natuurlijk ook nog geen twaalf jaar waren. Volgens een versie zou Helena haar dochter Iphigeneia aan dit avontuur hebben overgehouden; Pausanias vermeldde dat ze ter ere van haar geboorte op deze plaats een heiligdom stichtte voor de geboortegodin Eileithyia, een bijnaam van Artemis. Maar volgens een ander verhaal vertrok Theseus met zijn vriend Peirithoös naar de Hades, om voor hem Persephone te ontvoeren, die zelf al juist eerder de onderwereld ín was ontvoerd. Dit liep in elk geval slecht af, en Theseus zat lang vast in het dodenrijk. Intussen keerde Helena naar huis terug.
Een andere variant vertelt hoe de Dioskuren met een leger Attica binnenvielen om Helena terug te halen, aldus Theseus' diplomatieke doelstellingen doorkruisend.
Volgens een ander verhaal werd Helena niet ontvoerd door Theseus, maar door Idas en Lynkeus, om de ontvoering van hun verloofden door de Dioscuren, Helena's broers, te wreken. Dat ging om Phoebe, een priesteres van Athene, en Hilaeira, een priesteres van Artemis. De Dioskuren ontvoerden de priesteressen en verwekten kinderen bij hen, toen zij nog geen twaalf jaar oud waren, als de overlevering over Helena tenminste klopt. In Sparta werden de priesteressen de Leukippiden genoemd; aan het dak van hun heiligdom hing het ei waaruit Leda's kinderen werden geboren. Hun beeltenissen in het heiligdom waren gemaakt van ebbehout.
Phoebe is een naam voor Artemis, maar het is ook de naam van de eerste bezitter van het Orakel van Delphi, in de hervormingsliteratuur rond de Trojaanse oorlog de plaats waar Apollo de macht zou overnemen. Maar Helena heeft ook een zuster Phoebe, met Leda als moeder. Ten slotte heet Leto's moeder Phoebe.
In de buurt van dit heiligdom bevond zich ook een tempel voor de geboortegodin Eileithya, die was opgericht door Helena toen ze zwanger was van Theseus. Ze baarde haar dochter Iphigeneia, die ze aan Klytaemnestra gaf voor haar opvoeding.
Behalve met ontvoeringen werd de mooie Helena ook geassocieerd met het huwelijk en vrijers die naar haar hand dongen. Een van deze vrijers was Odysseus, wiens vrouw Penelope beroemd was vanwege de ontelbare vrijers die zij afweerde gedurende de twintig jaar afwezigheid van haar ega, terwijl hij door het mediterrane gebied werd voortgejaagd door de huwelijksgodin Hera. Ook Helena's zuster Klytaemnestra werd met vrijerij geassocieerd. Helena's vrijers zworen een eed dat zij de uitverkorene zouden bijstaan tegen mededingers die haar keuze niet zouden respecteren. En terwijl Odysseus later in zijn eentje alle vrijers van Penelope versloeg, verenigden al Helena's hofmakers zich tot een bondgenootschap, gedwongen door deze eed, die iedereen verplichtte Menelaos bij te staan in zijn strijd om de ontvoerde Helena terug te halen uit Troje. De vurigste in deze oorlog was echter niet Menelaos, maar zijn broer Agammemnoon, die desondanks een andere thuiskomst wachtte dan Odysseus; zijn vrouw Klytaemnestra was na al die jaren opnieuw getrouwd en moest hem niet meer.
De verhalen over de Trojaanse oorlog zijn afkomstig van culturen die aan de Griekse cultuur voorafgingen. De mythische verhalen van oudere culturen werden omgevormd tot de wereld van de Griekse goden en godinnen. Volgens een recente theorie zijn de verhalen terug te brengen tot historische gebeurtenissen in het huidige Turkije, zo'n dertienhonderd jaar v.o.j., in de tijd dat hier de Hittitische cultuur bloeide. De Hittitische koning Aleksandu zou ten grondslag liggen aan Alexander (Paris), de stad Wilusa waarvan hij de koning was zou de oorsprong zijn van de naam Ilium (Troje). Een verdrag dat Aleksandu had gesloten met Muwatalli II werd medebekrachtigd door de naam van de godheid Apaliunas, die bij de Grieken tot de god Apollo werd. Apollo stond in de Ilias aan de zijde van de Trojanen, en hielp Paris om de onoverwinnelijke Achilles ten val te brengen.
Helena heeft kenmerken die kunnen worden geassocieerd met Athene, Artemis of Hera. Robert Graves bracht haar naam etymologisch in verband met het Griekse woord helene, een mandje. Een mandje speelt een grote rol in de rituelen voor Athene. Volgens een verhaal brengen drie meisjes jaarlijks een mandje naar haar tempel, waarvan niemand weet wat er in zit. Als op een keer een paar meisjes toch hierin kijken, schrikken ze zo van de inhoud dat ze wegrennen en zich van een rots naar beneden storten. Volgens een ander verhaal bevindt zich in het mandje Athenes stiefkind Erichthonius, dat voor de helft een slang is. Een van Athenes namen was Ilias, de oude naam voor Troje, in haar functie als patrones van deze stad.
In de mythologie weeft Helena een jurk van paarse wol voor haar zuster, die ze op haar graf wil leggen. Paars is de traditionele kleur van priesteressen of koningen. Het wordt wel gezien als een metafoor voor bloed, dat wil zeggen het levensschenkende bloed dat de geboorte van mensen begeleidt. De Fenicische Astarte werd al met deze kleur kleding geassocieerd. De Feniciërs zelf ontleenden hun naam aan deze kleurstof, die zij over de hele bekende wereld exporteerden. De bijbelse 'hoer van Babylon' is een voorstelling van dezelfde godin of priesteres, in haar paarse jurk en met haar beker.
Helena werd ook geassocieerd met een haaroffer voor haar zuster, maar omdat ze niet al te bereidwillig was om haar haar af te knippen, moest haar dochter Hermione dat uiteindelijk doen. Haaroffers werden ook gegeven voor Athene Hygeia, die werd vereerd in Sykion, en op het eiland Paros. Haaroffers zijn ook genoemd in verband met de godin in Syrië, waar het haaroffer werd gegeven als alternatief voor het verrichten van seksuele handelingen in de tempel voor de godin. Het haaroffer was verder verplicht als onderdeel van rouwrituelen. Pausanias beschrijft een afbeelding waarop Helena voorkomt met Aethra, de moeder van Theseus, met kaalgeschoren hoofd.
Euripides beschrijft hoe Helena door Apollo in een wolk wordt veranderd en mee wordt gevoerd naar de hemel. Voortaan maakte ze deel uit van het godenpantheon, waar ze zat naast Hera en Hebe. Ze werd, samen met haar broers Castor en Pollux, beschermster van de zeelieden. Door deze vlucht naar de hemel ontkwam Helena aan de wraak van Orestes en Pylades, die haar wilden ombrengen, omdat ze haar schuldig hielden voor het feit dat zijzelf ter dood waren veroordeeld.
Het was niet voor het eerst dat Helena met een wolk werd geassocieerd. Volgens een alternatief verhaal over de oorlog met Troje vaarde Helena eerst met Paris naar Egypte. Daar werd zij vastgehouden door de farao Proteus, die Paris zonder het te weten een wolk meegaf die de gedaante had van Helena. Deze verhaalelementen herinneren aan Hera's alter ego, de wolk Nephele. Herodotus brengt een tempel in de omgeving van Memphis voor Aphrodite Xeinia ('Vreemdelinge') in verband met Helena. Deze Aphrodite is dezelfde als de Fenicische Astarte.
De Syrische godin Aphrodite en Helena hebben ook de manier waarop ze werden geboren gemeenschappelijk. Aphrodite werd geboren toen een ei uit de hemel in de Eufraat viel. Het werd door vissen naar de kant gebracht en door duiven uitgebroed. Dit verhaal verklaart eens te meer waarom de Syriërs geen vis en duiven eten, omdat ze deze vereenzelvigden met hun godin. Zowel Aphrodite, Astarte als Helena zijn beschermgodin van de zeelieden.
Toen het Paard van Troje de stad werd binnengereden, deed Helena zo goed de stemmen na van de vrouwen van de mannen die zich in het paard hadden opgesloten, dat zij bijna werden misleid en te vroeg uit het paard kwamen.
Er zijn verschillende verhalen over de gebeurtenissen na Helena's terugkeer. Volgens een versie keerde ze terug naar Menelaos, en zij werden in Sparta als goden vereerd. Helena's neefje Orestes smeedde plannen om haar, geholpen door zijn vriend Pylades, te vermoorden, omdat hij haar de schuld gaf voor zijn ter dood veroordeling, vanwege de moord op zijn moeder Klytaemnestra. Deze plannen werden echter verijdeld, en uiteindelijk trouwde Orestes zelfs met Hermione, die hij eerder trachtte te gijzelen en vermoorden.
Naar Helena zijn een aantal plaatsen genoemd, onder andere een eiland bij Attica en een stroom met zout water in Corynthe, bij Cencreae, die vanuit een rots in de zee stroomt. Ook bronnen zijn naar Helena genoemd.© nissaba.nl Deze pagina is 13237 keer bekeken
|
| KenmerkenAndere namen: Helena Dendritis
Verwant: Iphigeneia, Nemesis, Leda, Aphrodite, Klytaemnestra, Tethys, Hermione, Aithra, Ariadne, Leto, Phoebe, Edin
Functies: haaroffer, hofmaken, huwelijk, onderwereld, ontvoering
Lexicon: Troje
Attributen: ei, jurk, paars, wolken
goden: Alexander, Apollo, Dioscuren, Nikostratos, Paris, Theseus
Mythische plaatsen: Troje
Lokatie
Stad / steden: Sparta
Landen/volken: Grieken, Turkije
Streek/gebied: , , , ,
Oude pagina's
Kijk hier voor uitgebreide zoekmogelijkheden.
lexicon
kalenderdagen
mythische plaatsen
hemellichamen
attributen
functies
goden
archeologische lokaties, tempels etc.
landen
steden
|
Beer (Demeter) Hoi Els mag i k wee
Els (Bellona) Hallo Lou, er zijn n
lou (Bellona) goed uitgelegd :duim
Els (Diana) PS, de achterzijde v
Els (Diana) Hallo Gretha, bedank
Gretha/Beer (Diana) "Haar belangrijkste
Els (Diana) Hee Gretha, zeker ma
Gretha (Diana) Hoi Els Mag ik weer
Marleen (Artemis) Dit heeft mij erg ge