Zonnegodin van Arinna
Hebat. Hoerritische of Hittietische godin. Ook Hepit of Hepatoe. Hittietisch Hepa of Hipta betekent 'aardmoeder'. Haar naam is een variatie van de Griekse Hebe, de schenkster der goden, wier drank onsterfelijkheid verschafte. Ook Sheba is een variatie. Walker vermeldt dat ook Hera (de moeder van Hebe, aan wie ze ook wel wordt gelijkgesteld) een variant is. In Ugarith heet ze Alalakh. Ook is er naast de etymologische overeenkomst verwantschap aan te wijzen met de mythologie over Eva. Sjeba of Saba is ook een variant van haar naam.
De Syrische en Ugaritische spelling van haar naam was Khebat. De vorm Kheba of Kubau is verwant met Kubaba.
Hebat is de Hoerritische naam voor de Zonnegodin van Arinna, de beschermgodin van de Hittieten. Arinna is niet gelokaliseerd, maar waarschijnlijk lag het centraal in het Hittitische rijk, een dag reizen verwijderd van de hoofdstad Hattusa. Haar Hattische naam was Wurusemu, maar ze werd vereerd als Arinnitti.
De verering van Hebat was door het middenoosten wijd verspreid, en komt ook veel voor in namen. In de correspondentie met Amarna, de hoofdstad van Egypte tijdens de heerschappij van Achnaton en Nefertiti, komt een koning van Jeruzalem voor met de naam Abdi-Kheba, dienaar van Hebat.
Sinds de Hoerritische invloed toenam, werd ze met de Hoerritische naam Hebat aangeduid. Haar echtgenoot is de Hittitische stormgod. Zijn Luwische, en misschien ook Hittitische naam was Tarhun (Tarhund). In Hattusa heette hij Taru, en de Hoerrieten noemden hem Tesjoeb. Hij werd geassocieerd met de heilige stier en met bergen. Haar zoon was de weergod van [b/Nerik, door de Hoerrieten Sjarumma genoemd. Ze had ook twee dochters, Mezulla en Hulla, en een kleindochter Zintuhi. De koning en koningin waren haar priester en priesteres.
Zonnegodin
In haar cultus stond een zonneschijf centraal. Hoewel ze werd vereerd als de zon, heeft ze ook kenmerken van een chtonische godheid. Ze werd wel 'zonnegodin van de aarde' genoemd, en kan als zodanig misschien worden gelijkgesteld aan Lelwani, de heerseres van de onderwereld. Ze wordt afgebeeld met een leeuw of panter, of staand op een leeuw. Ze droeg een puntvormige koningsmuts, een 'Phrygische' muts.
De Hittieten stelden Hebat wel voor als moedergodin, de beschermster van het huwelijk. In Anatolië heette ze 'Koningin der koninginen'. De Lydische Hipta was voedster van de god Bacchus of Dionysos en ega van Zeus Sabazios.
De koning Mursili vraagt in een gebed tot Lelwani voor de genezing van de koningin Gassuliyawiya. De koningin is niet precies geïdentificeerd, maar misschien zou ze de vrouw van Mursili kunnen zijn, hoewel ook wordt gedacht aan de dochter van Hatussili en Puduhepa. Lelwani werd gelijkgesteld aan de Soemerische onderwereldgodin Ereshkigal, maar in dit gebed wordt ze aangesproken met 'mijn heer'.
Mursili bidt ook tot Arinna om de genezing van de koningin. Hij offert brood en drank, en zegt dat ze alleen in Hatti wordt vereerd. Uiteindelijk is het gebed vergeefs, want de koningin overlijdt aan haar ziekte.
Uit een gebed van de koningin Puduhepa blijkt dat duidelijk dat de zonnegodin van Arinna, de meesteres van Hatti, de koningin van hemel en aarde overal wordt vereerd, maar in de rest van de wereld Hebat wordt genoemd.
Als zoon van Hebat wordt Sjarruma genoemd. Hij werd toen de Hoerritische invloed in het Hittitische rijk toenam vereenzelvigd met de Hittitische weergod van Nerik en Zippalanda. Tesjoeb is de naam van de stormgod en oorlogsgod bij de Hoerrieten. Een andere naam voor hem is Taru; als Taru is hij getrouwd met de zonnegodin Wurusemu. Hij is de zoon van de androgyne Kumarbis en Anus. In de mythe over de reus Ullikummis is Tesjoeb de zoon van Ea. Tesjoeb wordt afgebeeld met een baard en een knots. Zijn zuster is Ishtar. Als Tesjoeb faalt in het verslaan van de reus Ullikumis, wordt Hebat uit de tempel op de Kuntarra, de heilige godenberg, verdreven, en verliest ze het contact met de goden. Ze maakt zich zorgen over het lot van haar echtgenoot en zendt haar bediende Takitis uit op informatie. Mogelijk deelt deze haar mee dat de stormgod is verslagen.
In een ander gedeelte overwint Tesjoeb de reus waarschijnlijk toch, nadat Ea (Ayas) zijn voeten eraf heeft gehakt. Tesjoeb stuurde zijn broer Tasmisus of Tasmisu, die Hebat bezocht in een hoge uitkijktoren; hij deelde haar mee dat de stormgod voor een bepaalde termijn naar een 'lage plaats' was verbannen.
Tesjoeb wordt met tasjbi (slag) geassocieerd. Hij heet ook Tarhunda of Targunt. Ook de naam Tarquinius, van de legendarische Romeinse keizer die de Sibyllijnse boeken kocht, is van zijn naam afgeleid. In Mesopotamië komt hij voor als Adad, bij de Semieten als Ba'al.
Godenreliëf bij Hattusa: processie
In Hattusa is Hebat op een reliëf in een rots afgebeeld terwijl ze op een leeuw staat, terwijl ze volgens een interpretatie juist haar heilige huwelijk gaat vieren met de stormgod. Ze heet hier Hepatoe. De leeuw keert bij de Grieken terug in de verhalen over de werken van Hercules als Nemeïsche leeuw, die door Hercules wordt gedood voor zijn huwelijk met Hebe. Hebe is de Griekse vorm van de naam Hebat. In de bijbel wordt de Hittitische Bathsjeba ('Dochter van Sjeba') geroofd door David, wiens daden in bepaalde aspecten overeenkomen met die van de Hittietische storm-en oorlogsgod. Zij wordt echtgenote van Uria genoemd, een verwijzing naar de Hoerrieten. Bij de Hittieten nam de koningin tot aan de dood van de koning deel aan het regeren. De koningin Puduhepa wordt veel in contracten en documenten genoemd met haar echtgenoot Hattusilis III. Maar ook voerden de koninginnen zelfstandige correspondentie. De koningin Puduhepa correspondeerde bijvoorbeeld met Ramses II in verband met een vredescontract. Na de dood van haar echtgenoot Hattusili regeerde ze verder met de uitgebreide functie van godin-koningin.
Mogelijk is deze zelfstandige positie een overblijfsel van oudere, matrilineaire culturen in Turkije, die gelijkwaardiger van samenstelling waren. Voor het gewone volk gold dit echter niet. De Hittieten waren patriarchaal. Dochters werden door de vader uitgehuwelijkt aan haar echtgenoot, die haar eigenaar was en haar kon doden als ze met een man werd betrapt. Dit systeem werd door de patriarchale culturen in de regio verspreid. Ook bij de latere, patriarchale Romeinen werd dit gebruik ingevoerd. De pater familias beschikte over leven en dood van zijn gezin, over wie hij heer en meester was. In de Latijnse landen heeft dit gebruik als crime passionel lang voortgeleefd, maar in feite had het niets met passie te maken maar met het recht op bezit.
Ons woord familie komt van het Romeinse woord famulus, dat slaaf betekent. Net als bij de Hittieten konden vrouwen door de vader in manu worden overgegeven aan de echtgenoot, die dan de heer en meester van de vrouw werd. Bij de Romeinen golden ook andere huwelijksvormen, waarbij de vrouw meer vrijheid had of eerder vrij werd. Het begrip in manu betekent letterlijk 'overhandigen', van 'hand'. In de islam komt de hand in een uitdrukking nog altijd voor in de context van slavernij. In de koran wordt bij het recht dat mannen over vrouwen hebben gesproken over 'die zijn linkerhand bezit', wat betrekking heeft op zijn seksslavinnen. De term in manu is ook de achtergrond van het inmiddels verouderde 'overhandigen' door de vader aan de man zoals dat hier ook gebeurde, hoewel het gezinshoofd hier geen beschikking had over leven en dood van de familie. Binnen de islam is het gebruik om overspelige vrouwen te doden overgeleverd tot in de huidige tijd. In enkele landen geldt dit volgens de officiële wet, in andere landen is het in de grondwet vastgelegd maar wordt het wel getolereerd, zowel burgerlijk als juridisch. Dit is ook zo in Turkije, waar de Hittieten en verwante volken leefden. Niet alleen krijgen de daders een lage straf, of helemaal geen straf, de vermoorde vrouwen worden vaak ook forensisch onderzocht om te controleren of ze werkelijk seks heeft gehad.
Tot Hebats hofhouding behoorden ondermeer de androgyne godheid Kubaba, de godin van Carchemisj, de god Adamma, die een androgyne eenheid vormde met Kubaba, Isjtar, de godin van oorlog en liefde en Isjara, de godin van de medicijnen. De twee godinnen die op de afbeelding uit Hattusa op de adelaar staan, zouden gezamenlijk de godin Alanzu kunnen vormen. Ze symboliseren mogelijk de twee seizoenen. Sauska wordt afgebeeld met haar twee musicerende bedienden.
In Lydië heet ze Hipta; ze is de voedster van Bacchus of Dionysos, en ega van Zeus Sabazios. Graves merkt op dat Hercules gelijk kan worden gesteld met Zeus Zabazios. Ook de naam Zabazios is etymologisch aan Hebat verwant.© nissaba.nl Deze pagina is 7897 keer bekeken
|
| KenmerkenEtymologie: aardmoeder Andere namen: Arinna, Wurusemu, Arinnitt, Alalakh Titels: Zonnegodin van Arinna, Koningin der koninginen, Zonnegodin van de onderwereld Verwant: Eva, Hebe, Sheba, Kubaba, Hera, Lelwani, Bathseba
Functies: bescherming, huwelijk, zon
Attributen: leeuw, Phrygische muts, zonneschijf
goden: Adad, Adamma, David, Ea, Sjarumma, Tarquinius, Tarun, Tasmisu, Tesjoep, Uria
Mythische plaatsen: Kuntarra
Lokatie
Stad / steden: Arinna
Landen/volken: geen, Hittieten, Hoerieten, Luwisch, Turkije
Streek/gebied: , , , ,
Oude pagina's
Kijk hier voor uitgebreide zoekmogelijkheden.
lexicon
kalenderdagen
mythische plaatsen
hemellichamen
attributen
functies
goden
archeologische lokaties, tempels etc.
landen
steden
|
Beer (Demeter) Hoi Els mag i k wee
Els (Bellona) Hallo Lou, er zijn n
lou (Bellona) goed uitgelegd :duim
Els (Diana) PS, de achterzijde v
Els (Diana) Hallo Gretha, bedank
Gretha/Beer (Diana) "Haar belangrijkste
Els (Diana) Hee Gretha, zeker ma
Gretha (Diana) Hoi Els Mag ik weer
Marleen (Artemis) Dit heeft mij erg ge