Gorgonenhoofd van een tempel uit Syracuse
De Gorgonen zijn drie vrouwelijke monsters uit de Griekse mythologie, van wie Medusa (koningin, heerseres)de bekendste was. De andere Gorgonen heetten Stheino (sterk, machtige) en Euryale (ver zwervend). De Gorgonen waren drie zusters, dochters van het zeemonster Ceto en de zeegod Phorkys. Als vader wordt in plaats van Phorkys ook wel Gorgon genoemd, een zoon van de slangengoden Echidna en Typhon. Volgens Hesiodus leefden ze ver voorbij de stroom van Okeanos in de richting van de nacht, bij het uiterst westelijk gelegen land van de Hesperiden. Volgens onder andere het Cypria-fragment nr. 21 zouden ze daar wonen op het rotsachtige eiland Sarpedon. Het lot van de sterfelijke Medusa was treurig, schreef Hesiodus, maar Steino en Euryale waren onsterfelijk.
Athene bevestigde het door Perseus afgehakte gorgoonse hoofd van Medusa op haar aigis: volgens anderen is Athene echter Medusa zelf.
Door de Orphici werd de maan het 'hoofd van Gorgo' genoemd.
Met het woord gorgoneion wordt het gorgonenhoofd aangeduid dat op in de Griekse en Romeinse oudheid op allerlei manieren als ornament werd gebruikt. Vanwege de afschrikwekkende functie komt het gorgoneion voor op bijvoorbeeld schilden en het borstschild, de aegis, of op de ingang van tempels. Op deze manier kon het kwaad worden afgeweerd, of werd de vijand door angst bevangen. Het Medusa-hoofd zou zelfs zo afschrikwekkend zijn dat wie het zag letterlijk versteende van de angst.
Twee Gorgonen achtervolgen Perseus, die hun zuster heeft vermoord. Detail van een amfoor uit Eleusis, ca. 670 v.o.j.
De gorgonen waren kinderen van het zeemonster Ceto. Hun zusters waren de Graiai ('grijzen'), waaronder de oorlogsgodin Enyo, die eveneens aan Athene is verwant.
Het gruwelijke uiterlijk van de gorgonen werd afgebeeld op afschrikwekkende sjamanistische maskers. Deze dienden om nieuwsgierigen op afstand te houden van de geheime mysteriën, die niet door oningewijden mochten worden bijgewoond. Dit komt ook nog naar voren in de Griekse mythe over Medusa, die de toegang tot het eiland der Hesperiden bewaakte, waar het mysterie van het heilige huwelijk tussen de godin en de koning werd voltrokken.
Een amfoor uit Eleusis van ca. 680 v.o.j. laat twee gorgonen zien die Perseus achtervolgen nadat deze het hoofd van hun zuster Medusa heeft afgehakt en meegenomen. De 'rennende houding' is karakteristiek voor de gorgonen. Medusa werd vaak gestileerd in deze houding uitgebeeld. Ook de godin van de strijd Eris kwam voor in deze houding. Een naamloze gemaskerde figuur op een schaal uit Rhodos, die wel Potnia Theron ('vrouwe der dieren') wordt genoemd, beweegt op dezelfde karakteristieke manier. Deze Potnia Theron draagt ook een soort gorgonenmasker. De naam Potnia Theron dankt de afbeelding aan de dieren die de afgebeelde figuur in beide handen draagt. Ook komen op deze schaal symbolische tekens voor die wel worden aangeduid als 'zonnesymbolen' of symbolen van de cyclus en vruchtbaarheid van de natuur, zoals bloemen en swastika's, die ook oudere afbeeldingen van Medusa en de gorgonen decoreren. 
Schaal uit Rhodos van gevleugelde 'potnia theron' met gorgonenmasker
In een latere tijd maken deze symbolen, die ook wel prozaïsch aan de horror vacui van de ouden werden toegeschreven, plaats voor letters die de namen van de afgebeelde figuren vermelden.
Marija Gimbutas beschreef de vondst van gorgonenmaskers die dateren uit het zesde millennium v.o.j. Bij uitgravingen in Varna, in Bulgarije aan de kust van de Zwarte Zee, in het Roemeens Sultana en in Sesklo in het Griekse Thessalië zijn maskers of afbeeldingen gevonden van de godin in haar aspect van slangegodin; deze hadden grote, starende ogen, grote tanden en een uitstekende tong. De slang staat in verband met de dood en wedergeboorte. De maskers zijn versierd met regeneratiesymbolen, die wijzen op de innige relatie van leven en dood. Een antropomorfe vaas uit Sultana, die een vrouwenlichaam met gorgonenhoofd uitbeeldt, werd waarschijnlijk gebruikt in een ritueel voor de doden. Boven het hoofd met de uitgestoken tong zijn tien giftanden aangebracht. De vaas vertoont aan de voorkant een afbeelding van een vagina, met maansikkelvorminge versieringen hieromheen. De achterkant is versierd met spiralen en twee eieren. Bovendien heeft de vaas vogelvoeten.
De prehistorische maskers hebben diverse kenmerken gemeen met de gorgonen. Ze hebben dezelfde starende ogen en uitgestoken tong. Medusa's haar bestaat uit slangen; haar blik verandert mannen in steen, en ze beneemt hen de adem. Gelijksoortige uiterlijke kenmerken zijn ook aanwezig bij godinnen uit heel andere culturen, zoals de Indiase Kali, de Lybische Lamia en de Azteekse Coatlicue.
In Eleusis zijn ook gorgonen gevonden met het hoofd van een bij, met slangen in plaats van voelsprieten en voorbenen; deze dateren van 675-650 v.o.j. De gorgoon van Rhodos heeft bijenvleugels.
De oude Grieken verwijzen naar de kracht van Medusa's bloed, dat zowel dood als leven kan brengen. Toen Medusa's hoofd werd afgeslagen, werden uit haar bloed de krijger Chrysaor en het gevleugelde paard Pegasus geboren. Chrysaor, die in volle wapenrusting was geboren, trouwde met Callirhoe, een van de Oceaniden.
Gimbutas suggereert dat de associate van het bloed met leven én dood een in het neolithicum gelegd verband kan zijn tussen het vrouwelijke menstruatiebloed en de maanstanden. Door het naast elkaar voorkomen van de vrouwelijke vruchtbaarheidsattributen zoals de vulva en symbolen die naar de dood verwijzen werd het neolithische geloof weerspiegeld dat de godin zowel het leven bracht als de dood.
Athene met gorgonenhoofd op aegis, terwijl ze kijkt naar Jason in de muil van de draak
Het gorgonenhoofd met slangen wordt afgebeeld op de aigis of aegis, een roodgeverfde borstplaat van geitevel. De slangen die aan het vel of op het Medusahoofd zijn afgebeeld, belichamen de wijsheid van de godin. In de Griekse mythologie wordt de beschermende aegis als schild of op de kleding gedragen door de godin van de wijsheid Athene. Volgens sommigen is dit de afgestroopte huid van Medusa, volgens anderen is de aegis het gorgonenhoofd. Ook werd wel gezegd dat het de afgestroopte huid van het jonge meisje Pallas was, die door Athene zelf werd gevild; volgens andere meldingen was de gevilde Pallas een man of een geitgod. Herodotus meldt dat de aegis oorspronkelijk afkomstig is uit Lybië, uit het gebied rond de rivier de Triton, waar het de normale dracht van vrouwen is. Volgens zijn beschrijving droegen de vrouwen leren kleding, waarover ze onthaarde geitevellen droegen, die met kaprood waren geverfd, en in plaats van slangen kwasten aan de zoom hadden. Het Griekse woord aigis is van deze vellen afkomstig. (Terzijde: Herodotus vermeldt in dezelfde alinea dat de vrouwen hier tijdens de offerplechtigheden voor Neith halleluja (ololu, ololu) roepen, iets wat zo mooi klonk dat het indruk op hem maakte (boek 4:189). Hij neemt aan dat ook deze kreet hiervandaan komt.)
Graves vermeldt dat de aigis van oorsprong een magische tas van geitehuid was, waarin een slang werd verborgen. De inhoud werd beschermd door het gorgonenmasker.
Het Medusahoofd dat Athene op haar aegis droeg, was een aspect van haarzelf, als oorlogsgodin.
Volgens Graves zijn de namen van de drie gorgonen namen voor de 'maangodin'.
In de Romeinse tijd werd door onder andere Ovidius verteld dat de Gorgonen ooit mooi waren, maar Athene gaf ze een afschrikwekkend uiterlijk nadat Medousa een affaire had gehad met Poseidon, volgens bepaalde bronnen Athenes echtgenoot. Ze kreeg enge ogen, grote tanden, een uitstekende tong, koperen klauwen en als haar kronkelden slangen om hun hoofd. Pausanias geeft een meer historische versie van de mythe die werd verteld in Argos, waar het gorgoonse hoofd zou zijn begraven. Volgens dit verhaal zou Medusa heersen over het gebied rond het Tritonismeer in Lybië na de dood van haar vader. Daar organiseerde ze jachtpartijen en leidde ze het Lybische leger tijdens de oorlog. Bij zo'n gelegenheid werd ze gedood door Perseus, die haar hoofd afhakte vanwege haar schoonheid en het meenam om aan de Grieken te tonen. Diodorus Siculus beschrijft de Gorgonen als een van de vrouwelijke krijgersvolken in Afrika. Perseus zou tegen hen oorlog hebben gevoerd.
Memnon in zijn strijd tegen Achilles, met het hoofd van Medusa op zijn schild
De Egyptische kroniekschrijver Johannes van Nikiu, die schreef in de zevende eeuw, noemt Perseus als zoon van de Assyrische Picus, een andere naam voor 'Zeus'. Deze zag een jong meisje bij Qorontos, sloeg haar hoofd af en plaatste het op zijn schild, waardoor hij onoverwinnelijke macht kreeg in zijn gevechten. Hij bouwde de stad 'Iconium' op de kleine stad Amandra; de nieuwe stad werd genoemd naar het 'icoon' dat hij hier had opgericht van zichzelf en de vreselijke gorgoon, van wie hij onafscheidelijk was. De stad Isaura in Cilicia overwon hij dankzij de magische kracht van zijn schild. Van het dorp Andrasus in Cilicia maakte hij een stad met de naam Tarsus. Na vele veroveringen keerde hij terug naar Assyrië, waar hij zijn koningsschap opeiste, en de naam veranderde in Perzië, naar zichzelf. Tijdens zijn regering zou de Syrische rivier de Orontes buiten zijn oevers treden door overvloedige regenval; na vele gebeden maakte een groot vuur in de vorm van een weerlicht hier een einde aan. Perseus plaatste dit vuur in een tempel als een eeuwigbrandend vuur, en het werd vergoddelijkt, een verwijzing naar de Perzische vuurgodsdienst. Het vuur werd 'zoon' van de zon (Ahura Mazda) genoemd.© nissaba.nl Deze pagina is 16452 keer bekeken
|
| KenmerkenAndere namen: Gorgo
Verwant: Medusa, Ceto, Athene, Hesperiden, Enyo, Coatlicue
Functies: bescherming, oorlog, strijd
Attributen: aegis
goden: Chrysaor, Perseus, Poseidon
Landen/volken: Grieken
Streek/gebied:
Oude pagina's
Kijk hier voor uitgebreide zoekmogelijkheden.
lexicon
kalenderdagen
mythische plaatsen
hemellichamen
attributen
functies
goden
archeologische lokaties, tempels etc.
landen
steden
|
Beer (Demeter) Hoi Els mag i k wee
Els (Bellona) Hallo Lou, er zijn n
lou (Bellona) goed uitgelegd :duim
Els (Diana) PS, de achterzijde v
Els (Diana) Hallo Gretha, bedank
Gretha/Beer (Diana) "Haar belangrijkste
Els (Diana) Hee Gretha, zeker ma
Gretha (Diana) Hoi Els Mag ik weer
Marleen (Artemis) Dit heeft mij erg ge