Fatima. Ook Fatma of Fatimah. Haar naam wordt gewoonlijk afgeleid van fatir (openen); het is ook verwant met het Romeinse fatum (het gesprokene). Fatima al-Zahra, Zohra of Az-Sahra ('lichtende', 'verlichte'), al-Nuriyya ('lichtende'): as Sammawiyya ('hemelse'). Taherah ('zuivere'); al-Azra ('gelouterde', 'zuivere'); Al-Mubarakah ('overvloed', 'zegen'), al-Muhadissa. Als al-Batul ('maagd') was ze de verlosser van zondaren. Sayedattun Nisa ('Meesteres der Vrouwen'); Afzalun Nisa ('hoogste der vrouwen'); Khairun Nisa ('beste vrouw'). Maryam al-Kubra ('Oudere Maria'). As Sadiqa ('Spreekster van de waarheid').
In de Islam is ze de dochter van Mohammed en diens eerste vrouw Khadisha; ze is de moeder van Hassan en Hoessein, zijn enige kleinzoons, die zijn erfenis moesten uitdragen. Ze werd ook wel Moeder van de twee Jezussen genoemd. De martelaarsdood van zoon Hoessein werd net als Jezus' kruisiging opgevat als een offer voor het welzijn van de mensheid. Zijn offer wordt herdacht op de tiende van de maand Muharram, tijdens het Ashura-feest, te vergelijken met het christelijke Pasen. Hoessein wordt beschouwd als de grondlegger van het shi'isme. Het feest in Iran bezat elementen van het feest van de verlossergod Mithra, die was verbonden met Anahita. Meer over de dood van Hoessein en het Ashura-feest bij Anahita.
Mohammeds neef Ali ibn Abu Talib was Fatima's echtgenoot. Ali's moeder, die eveneens Fatima heette, had een deel van Mohammeds opvoeding op zich genomen nadat zijn moeder Amina was overleden.
Fatima's nakomelingen, de Fatimiden, verspreidden de islam. Het Portugese bedevaartsoord Fatima was volgens de overlevering genoemd naar een islamitische prinses met deze naam; deze zou zich tot het katholicisme hebben bekeerd. Sinds 1917 werd, na een verschijning aan drie kinderen, Maria hier vereerd als de Vrouwe van Fatima.
Fatima werd in Shi'itische teksten moeder van de zon of bron van de zon genoemd, of Moeder van haar vader ('Umm Abiha'). Fatima was inderdaad een naam van een tante van Mohammed die hem als een moeder verzorgde nadat zijn moeder was overleden.
In dezelfde traditie werd ook naar haar verwezen als Fatima Fatir, 'schepper'. Ze bestond al sinds het begin van de wereld. Andere titels waren de boom van het paradijs, de maan en het lot. Ook heette ze de moeder van de eerste 12 imams. De eerste drie imams waren haar echtgenoot Ali en haar zoons Hassan en Hoessein. Zij waren degene die als eerste de islam verspreidden.
Als al-Muhadissa was ze degene die al voor haar geboorte sprak vanuit de baarmoeder van haar moeder Khadija. Dit is te vergelijken met Metis, de moeder van Athene, die doorging met orakelen terwijl ze zwanger van haar dochter door Zeus werd opgeslokt. Een soortgelijk verhaal bestaat over Apollo, die vanuit de baarmoeder van zijn moeder Leto zei dat hij op Delos geboren wilde worden.
Volgens de overlevering is de plaats van het graf van Fatima niet bekend, omdat ze vanwege het zware leven dat ze had gehad niet wilde dat de bewoners van Medina naar haar begrafenis kwamen. Alleen vrienden en familie waren aanwezig tijdens de begrafenis, die in de nacht plaatsvond. Bij zonsopgang verzamelden de mensen zich, maar ze vernamen dat de begrafenis al in het geheim had plaatsgevonden. Dit was tegen de zin van de verzamelden, die hun gebedsrituelen wilden uitvoeren. Er dreigde een opstand en een groep vrouwen probeerde het graf van Fatima te vinden. Ali dreigde echter met zijn zwaard iedereen te doden die Fatima wilde vereren, waarbij hij er zich op beriep de wil van Fatima en van Allah uit te voeren. Uiteindelijk wordt de opstand door de kalief Aboe Bakr gesust.
Het motief waarom Fatima's graf geheim moet blijven voor haar vereerders is haar rouw vanwege het zware leven dat zij heeft gehad. Dat zijn gebeurtenissen zoals de dood van haar moeder, de verwondingen van haar vader die ze moest verzorgen en later zijn dood, een miskraam door geweld, en het gedrag van de mensen. De rouw waarmee ze wordt geassocieerd brengt haar betekenis naar voren als Moeder van Smarten, een titel die was verbonden met godinnen van verschillende mysteriegodsdiensten, zoals Demeter. Ook een zoek graf of een verloren overledene is een vast motief in de liturgie van deze godsdiensten.
Hand van Fatima. Ook hamza, hand van Mirjam of hand van Tanit. In Egypte droeg de koningin Ahmose Nefertari de titel 'hand van god'.
In Noord-Afrikaanse landen kennen mensen de hand van Fatima als een amulet waarmee het kwaad kan worden afgeweerd. Het symbool van de hand die het boze oog verdrijft bestond al voor de islam. Joden kennen deze hand als hand van Mirjam, de zuster van Mozes. Andere namen voor deze hand zijn hameshhand of hamsahand (hamesh of hamsa is resp. Hebreeuws of Arabisch voor 'vijf'). Het was al eerder bekend als de Hand van Tanit, de Punische godin die in Noord-Afrikaanse steden als Carthago werd vereerd.
In Mali bevindt zich ook een gebergte met de naam 'Hand van Fatima'.
Verschillende motieven uit Fatima's leven en attributen brengen haar in verband met schikgodinnen of de godin van de wet en het recht. Haar naam Az Sadiqa wil zeggen dat alles wat zij zegt de waarheid is, wat zoveel wil zeggen als dat haar woord wet is. Zo'n titel hoort bij een wetgeefster. Hij hoort ook bij een orakel of profetes, van wie het eenmaal gesproken woord altijd moet uitkomen, zoals het fatum van de Faten. Dezelfde macht wordt de aan Fatima verwante Leto in Egypte toegekend. Deze Leto bezat een belangrijk orakel in Bouto. Leto was de naam die de Grieken gaven aan de slangengodin Wadjet. Deze macht van het woord van al-Sadiqah komt overeen met het fatum waaraan de Faten hun naam ontlenen. De lotsgodin van de pre-islamitische cultuur was Manat genoemd.
Fatima's bijnaam Az-Zahra ('schijnende') of Zohra ('bloeiende') wijst op haar verwantschap met godinnen als Ishtar, die worden geïdentificeerd met de planeet Venus. Zohra is de Arabische of Perzische naam voor Venus. De Griekse vertaling van Zahra is Phoebe, een bijnaam voor ondermeer de wetsgodin Themis en Artemis. Phoebe was de oudste bezitster van het orakel van Delphi.
In een gnostische Shi'a-tekst Umm-al-Kitab, 'Moeder van het boek', (ook al-Fatiha, het eerste hoofdstuk uit de koran) krijgen mensen een beeld van het paradijs te zien. Hier zien ze een wezen dat bestaat uit ontelbare veelkleurige lichten, gezeten op een troon; de stralen verlichten de gehele tuin. Zij vernemen dat dit Fatima is; haar kroon is Mohammed, haar oorringen zijn Hassan en Hoessein, het zwaard aan haar gordel is haar echtgenoot Ali, en de troon waarop ze zit is de rustplaats van God, de Hoogste. Door een shi'a-dichter werd Fatima vergeleken met het brandende bos waaruit Mozes de wetten ontving. De koran is deel van de islamitische wet.
Volgens de shi'itische traditie bestond er een koran van Fatima, de mushaf Fatimah ('boek van Fatimah'). Het boek Al-Kafi, van de islamgeleerde al-Kulaini uit de tiende eeuw, noemde Imam Jafar, die vermeldde dat de mushaf Fatimah een koran was die drie keer zoveel tekst bevatte als die van Abu Baseer (die hem vroeg naar het Boek van Fatima), maar dat er geen woord van dit boek overeen kwam met het zijne. Het boek bevatte informatie over de toekomst, en herinnert dus aan de lotsgodin en de orakeltraditie waar Fatima uit voortkwam. Dit vaststellen van de toekomst is een kenmerk van het islamitische concept van de voorbestemming (qadar), en hiermee samenhangend het fatalisme. Dit woord laat ook de samenhang zien tussen Fatima en de Romeinse Faten. Een andere hiermee verwante Romeinse godin is Fatua, een orakelgodin wier naam terug te vinden is in het woord 'profetes', van 'pro' ('voor') en 'fatuari' (spreken), dus 'van te voren zeggen' (voorspellen). Fatima's eigen naam is verwant met het Romeinse fatum, het woord dat wet is, en de islamitische fatwa, een als wet geldende uitspraak, die wordt uitgevaardigd door mufti's, te vergelijken met onze jurisprudentie. Het Arabische woord mufti kent dezelfde wortel als fatwa, te weten f-t-w. Het voorvoegsel mu verwijst naar iemand die het tweede woorddeel uitvoert.
De mushaf Fatima is te vergelijken met bijvoorbeeld de Sibyllijnse boeken, de orakelboeken van de Sibyllen. Beroemd was de Romeinse orakelgrot van Cuma, waar deze Sibylle huisde. Er bestaat een relatie tussen het boek van Fatima, de Sibillijnse boeken en de koran. De koran was aan Mohammed geopenbaard in een grot op de berg Hira; hij verkeerde in een labiele geestelijke staat, net als de pythia als zij haar orakels meedeelde. In een grot kon men contact krijgen met de bewoners van de onderwereld, die hun kennis over de toekomst doorgaven.
Het schenken van de wet op een berg is een topos in de mythologie. Minos ontving de wet op de berg Dikte, Mozes op de berg Horeb of Sinai. Vaak was een godin de schenkster van de wet, zoals Tiamat, die de wet schonk aan Kingu. Kingu is een maangod die ook bekend staat als Sin, naar wie de berg Sinai is genoemd, een van de namen voor de berg waarop Mozes zijn wet ontving. De titel van Demeter Thesmophoros betekent draagster van de wet. De mysteriën van Demeter zijn verwant zijn aan de rituelen rond de ka'aba. Een beschrijving van de uitvoering van deze rituelen in de tempel voor Kore in Alexandrië laat overeenkomsten met de rituelen in Mekka zien. In Athene werd de wet bewaard in de tempel van de beschermster van de stad Athene. Ook de Egyptische Isis werd 'Moeder van de wet' genoemd.
In Turkije wordt Fatima door sommigen beschouwd als de beschermster van het pottenbakken. Het pottenbakken en het fabriceren van bakstenen behoorde tot het traditionele vrouwenwerk, en stond in oude culturen onder protectionisme van een godin die werd vereerd als brengster van de beschaving. Deze oude functie van de godin is door Fatima overgenomen nadat het vereren van godinnen en andere goden met de komst van de islam was verboden. Deze functie was al sinds oude tijden toebedeeld aan de Babylonische Aruru, die behalve godin van het pottenbakken ook de eerste mensen fabriceerde van klei. Deze taak is sinds de islam toegeschreven aan Allah, en in het Christendom aan Jahweh of Elohim. In Soemerië was Ninhursag de godin van de menselijke beschaving, en zij was patrones van de hout- en metaalbewerking en het pottenbakken. Ook Inanna was brengster van de beschaving en beschermgodin van het maken van aardewerk. In Griekenland is Athene de beschermgodin van de beschaving en de brengster van de ambachten. Een van haar namen in deze functie is Ergane. Ook Athene wordt geassocieerd met het maken van mensen van aarde.
In Iran heeft Fatima de plaats ingenomen van de zoroastrische Anahita. Haar zoon Hoessein werd geïdentificeerd met Mithra. Over Anahita, een oude watergodin, bestaat een legende dat zij zwanger werd van Mithra na het baden in een heilige rivier, waarmee zij werd geassocieerd. Een volksoverlevering vertelt hetzelfde verhaal over Fatima, die zwanger werd van Hoessein na een rivierbad.
In Iran en Libanon wordt de dood van Hoessein herdacht tijdens Ashura. Het wordt hier gevierd in de vorm van een bloedfeest, waarbij de deelnemers zich tot bloedens toe verwonden. De pre-islamitische herkomst van deze cultus is herkennen in orgiastische feesten voor de oorlogsgodin Ma-Bellona en voor Cybele en haar zoon Attis. Ook in de bijbel, in Koningen 18, wordt een feest genoemd waarbij priesters zichzelf door zelfkastijding bloedende verwondingen toebrengen. Flagellantenrituelen worden door bepaalde christelijke groeperingen nog steeds uitgevoerd tijdens Pasen.
Fatima was belast met de taak het door bloed besmeurde zwaard van haar echtgenoot Ali, en ook dat van haar vader Mohammed, te reinigen na de strijd. Ali's zwaarden, genaamd Mikhdham en Rasub, waren afkomstig uit de tempel van de schikgodin Manat, die door hem was leeggeroofd nadat hij hem had verwoest. Een ander zwaard van Ali heette dhu-al-Faqar.
De zwaarden waren een in de klassieke wereld algemeen voorkomend attribuut van de godinnen van het lot of het recht. De lotgodin bepaalde de tijd waarop iemand stierf. Het zwaard der gerechtigheid krijgt hier van een symbolische betekenis een letterlijke betekenis in de bekeringen tot de islam tijdens de veroveringen van Arabië op het scherp van het zwaard. Het 'lot' van degenen die zich verzetten tegen bekering wordt door de beschikking van het zwaard bepaald. De Griekse Moira Aisa wordt eveneens met een zwaard uitgebeeld. Aisa betekent 'lot' of 'bestemming'. Het zwaard was ook een attribuut van Nemesis of Vrouwe Justitia, verwante godinnen.
Aisa werd in een vierde-eeuwse versie over de val van Troje geassocieerd met bloederige oorlogsvoering, waarbij zij in een roes door de bloederige straten van Troje dwaalt. Het is een oude herinnering aan mythen als die over de Semitische Anat, waarbij oogstfeesten en oorlogvoering al in een orgiastische roes met elkaar werden verbonden. Behalve door het zwaard en de betekenis in de oorlog komt Aisa ook overeen met Fatima's betekenis als az-Saddiqa, aan wier woord niet kan worden ontkomen. Aisha, een van Mohammeds vrouwen, droeg eveneens deze titel. Deze Aisha wordt overigens eveneens geassocieerd met een bloederige veldslag, tegen Ali.
Volgens een andere overlevering ontving Fatima de maliënkolder van Ali als bruidsschat; hij moest haar deze schenken voor het recht op haar ontmaagding. Ook dit verhaal herinnert aan haar verwantschap met de Griekse oorlogsgodin en maagd Athene, die haar wapenrusting ontving van haar afzichtelijke echtgenoot Hephaistos, in ruil voor haar seksuele gunsten, met tegenzin verleend. Dat ook Fatima niet zo gelukkig was met de gunsten van haar echtgenoot is ook bekend uit de traditie. Maar toen ze zich over hem beklaagde, zei haar vader wat raadselachtig: 'Ga naar hem terug en vertel hem dat je neus door het stof wrijft om hem gelukkig te maken'. Deze merkwaardige episode sluit aan bij een andere vertelling, waarin Fatima ruzie had met Ali, die daarop in de moskee ging slapen. Hier vond de profeet hem, halfnaakt en onder de aarde : dit leverde Ali de bijnaam Abu Turab ('Vader van de Aarde' of 'Vader van het Stof') op. Ook dit herinnert aan Hephaistos' in de aarde gevallen zaad, waaruit het kind Erichthonius ontstond.
In onze tijd een zelfde beeld geschetst in de drie geheimen van Vrouwe van Fatima, in het bedevaartsoord Fatima Portugal.© nissaba.nl Deze pagina is 12429 keer bekeken
|
| KenmerkenTitels: al-Zahra, Zohra, al-Nuriyya, al-Azra, Maryam al-Kubra, as Sadiqa
Verwant: Faten, Fatua, Anahita
Functies: wet
Lexicon: Fatimiden, topos
Feesten en rituelen: Ashura
Attributen: troon, wapenrusting, zwaard
Landen/volken: Arabisch, islam
Streek/gebied: ,
Oude pagina's
Kijk hier voor uitgebreide zoekmogelijkheden.
lexicon
kalenderdagen
mythische plaatsen
hemellichamen
attributen
functies
goden
archeologische lokaties, tempels etc.
landen
steden
|
Beer (Demeter) Hoi Els mag i k wee
Els (Bellona) Hallo Lou, er zijn n
lou (Bellona) goed uitgelegd :duim
Els (Diana) PS, de achterzijde v
Els (Diana) Hallo Gretha, bedank
Gretha/Beer (Diana) "Haar belangrijkste
Els (Diana) Hee Gretha, zeker ma
Gretha (Diana) Hoi Els Mag ik weer
Marleen (Artemis) Dit heeft mij erg ge