De harpijen nemen het eten weg van de Thrakische koning Phineus. Attische vaas van ca. -480.
Grieks harpuiai. Harpijen' kan worden vertaald als 'roofsters'. In de Griekse mythologie worden de harpijen genoemd als dochters van Electra ('barnsteen') en Thaumas ('wonderbaarlijk'), en als zusters van Iris. Zij worden beschreven als snelle, blondharige, gevleugelde strijdsters, of als vrouwen in de gedaante van vogels, met name gieren. Ze zijn ook wel half vogel, half vrouw. Ze hebben scherpe klauwen. Harpijen kunnen geen kinderen krijgen, maar ze kunnen ook niet sterven. Ze zijn altijd jong, en worden ondanks hun afschrikwekkende verschijning vaak omschreven als mooi.
Functies
Ze zijn personificaties van de stormwinden. De naam van de harpij Aëllo of Aëllopos is te vertalen als 'snelle storm'; Ocypete is te vertalen als 'snelgevleugelde'; haar naam wordt ook weergegeven als Ocythoe of, door Hesiodus, als Ocypode. Celaeno betekent 'duistere'. Een vierde harpij heet Nicothoe; verder komt er nog een Podarge ('heldere voet') voor. Er is afwisselend sprake van twee, drie, negen of twaalf harpijen.
Harpijen behoren tot de gevleugelde wezens die de doden naar de onderwereld geleiden, net als hun zus Iris. Misdadigers leverden ze over aan de Erinyen, die hen berechtten. Ze zijn verwant aan de sirenen, de vogelvrouwen die met hun zoete zang mannen naar hun eilanden lokken. Sirenen die op een grafmonument waren afgebeeld, werden eerder voor harpijen gehouden. Ook Ker en de keren hebben veel gemeenschappelijk met de harpijen. Keren waren kwaadaardige lotsdemonen die de mensen ouderdomskwalen brengen. Met allerzielen verschenen ze tevens als de treurende zielen van de doden, aan het slot van het Atheense feest de anthesteria. Dit was een vrolijk bloemenfeest, waarbij veel wordt gedronken. Aan het slot vond een huwelijk plaats in een ossestal. Het werd voornamelijk bijgewoond door vrouwen.
Afschrikfunctie en kwelgeesten
In Griekse en Romeinse verhalen werden ze vaak met scherpe woorden afgeschilderd als een schrikbeeld, angstaanjagende wezens die allerlei kwellingen op mensen loslieten. Zo waren ze berucht vanwege het veroorzaken van honger, door het voedsel te bederven. Geïnspireerd door zijn muze schrijf Aristophanes: "[]...deze twee Harpijen, de plagen van de zee, wier gulzige buiken al de vissen verteren, die volgers van oude vrouwen, die geiten met hun stinkende oksels.' Ovidius spreekt in Jason en Medea over 'verdorven harpijen met hun vuile, scherpe snavels '.
De harpijen maakten de blinde ziener-koning Phineus van Thracië, te Salmydessus, het leven zuur. Phineus was een broer van Europa. De koning werd bezocht door de Argonauten, die hem de weg naar Kolchis vroegen, waar ze het Gulden Vlies wilden ophalen. Phineus was met blindheid gestraft omdat hij zijn zienersgave misbruikte door Zeus' geheimen te onthullen; verder werd hij overgeleverd aan de harpijen, die zijn eten stalen of het oneetbaar maakten door een onverdraaglijke stank. Phineus beloofde de Argonauten de weg te wijzen als ze hem van zijn kwelgeesten bevrijdden. Daarop werden zij verjaagd door twee van de boreaden, Zetes ('hevig waaiende') en Kalais ('goed waaiend'), die hen dreigden te doden als hun zuster Iris niet tussenbeide was gekomen. Net als de harpijen zijn de boreaden winddemonen, in het bijzonder personificaties van de noordenwind. De boreaden staakten hun tocht bij de Strophaden, de 'keereilanden' in het gebied van de Ioniërs, waar de harpijen vervolgens bleven wonen. Bij deze eilanden keren de winden. Volgens sommigen viel één harpij, Aëllopos, in de rivier de Tigres, in de Pelopponesos. Deze rivier werd sindsdien Harpys genoemd. Ook de grot Dikte op Kreta werd als hun woonplaats genoemd.
In de Aeneas van Vergilius zijn de Strophaden het woonoord van de harpijen. Hier werden zij lastig gevallen door de Trojanen, die onder leiding van Aeneas op zoek waren naar een nieuw thuisland, nadat hun stad in de oorlog tegen de Grieken was gevallen. De Trojanen doodden de loslopende kuddes vee op het eiland en richtten een feestmaal aan. Voor ze konden eten, verschenen er stinkende harpijen, die het vlees wegnamen. De Trojanen vielen de harpijen aan met hun wapens, maar harpijen kunnen niet worden verwond of gedood. Ze waren te snel, en hun verenkleed was als een ondoordringbaar harnas. Uiteindelijk berispte Celaeno de Trojanen vanwege het slachten van al hun vee en het aanvallen van de harpijen in hun eigen gebied. Zij noemde zichzelf de 'oudste van de Furiën'. De Trojanen werden gedwongen te vertrekken.
Een harpij of sirene neemt een van de kinderen van Pandareos mee.
De harpijen waren ook bekend als kinderroofsters. Ze roofden de dochters van Pandareos, Merope en Kleothera ('edele schoonheid'), ook wel Kameiro ('uitdeelster') en Klythië ('beroemd'), juist terwijl Aphrodite ze even alleen had gelaten om een goed huwelijk voor ze te regelen. Pandareos was omgekomen, op de vlucht voor Zeus, omdat hij een gouden hond had gestolen die de smid Hephaistos voor Rhea had gemaakt, om haar pasgeboren kind Zeus op Kreta te beschermen, die bij de grot Dikte door de geit Amalthea werd gevoed. Pandareos gaf de hond aan Tantalos, volgens sommige bronnen de zoon van Plouto, die een dochter was van Rhea zelf. De harpijen overhandigden de meisjes aan de Erinyen, om hen te dienen, als boete voor de wandaad van hun vader.
Onderwereld
In de Aeneas van Vergilius houden de harpijen zich op bij de ingang van een grot die naar de onderwereld leidt, naast de Avernische (van a-ornos, 'zonder vogels') poel in de omgeving van Cuma en Napels. Uit de poel stegen giftige dampen op. Bij de poort verbleven vele plagen die aan de dood voorafgaan, zoals ziekte, ouderdom, smart en vrees. Onder de bladeren van een oude iep schuilden de dromen.
Uit een seksuele verbintenis tussen de god Zephyros, de Westenwind, en de harpij Podarge kwamen vier paarden voort, Xanthos ('geel') en Balios ('bont')(van Apollo) en Phlogeos ('vurig') en Harpagus (van de Dioscuren). Xanthus en Balius werden door Poseidon geschonken aan Peleus, ter gelegenheid van zijn huwelijk met Thetis.
De harpijen zijn verwant aan Egyptische giergodinnen zoals Nechbet en Moet. Kenmerken van de Etruskische Vanthen doen aan de harpijen denken. Ook komen ze overeen met de Germaanse Valkyren en de Keltische dodenvogels van Rhiannon en de Morrigan. Vergilius identificeert de harpijen met de Furies. Aeschylos stelt ze gelijk aan de gorgonen. De mythologie vertoont inderdaad aanknopingspunten hiervoor, zoals de rol van gevleugelde paarden in de diverse verhalen. Bovendien spelen de harpijen een rol in de berechting van de doden, een teken van hun verwantschap met de Erinyen. Gorgonen, harpijen en boreaden worden overeenkomstig afgebeeld in de typerende rennende houding met gebogen knieën.
Een soortgelijke functie is waar te nemen in de Perzische Daëna, die de dode tegemoetkwam om hem naar de andere wereld te leiden. Had de dode een goed leven geleid, dan had ze de gedaante van een mooie, sterke vrouw (kaniko), was hij slecht, dan naderde hem een angstaanjagend meisje (charatik), begeleid door een stinkende noordenwind, die hem van de brug in het ravijn kieperde. De Daëna was altijd de dubbelgangster van de dode.© nissaba.nl Deze pagina is 13577 keer bekeken
|
| Kenmerken
Functies: dood, jeugd, kinderschrik, onderwereld, rivier, storm, strijd, kwelgeest, bederf, stank
Lexicon: Troje
Feesten en rituelen: Anthesteria
Attributen: klauwen, paard, vleugels, vogel
goden: Phineus, Thaumas
Mythische plaatsen: Avernische poel
Lokatie
Stad / steden: Cuma (Italië)
Landen/volken: geen, geen, Grieken, Italië
Streek/gebied: , , , ,
Oude pagina's
Kijk hier voor uitgebreide zoekmogelijkheden.
lexicon
kalenderdagen
mythische plaatsen
hemellichamen
attributen
functies
goden
archeologische lokaties, tempels etc.
landen
steden
|
Beer (Demeter) Hoi Els mag i k wee
Els (Bellona) Hallo Lou, er zijn n
lou (Bellona) goed uitgelegd :duim
Els (Diana) PS, de achterzijde v
Els (Diana) Hallo Gretha, bedank
Gretha/Beer (Diana) "Haar belangrijkste
Els (Diana) Hee Gretha, zeker ma
Gretha (Diana) Hoi Els Mag ik weer
Marleen (Artemis) Dit heeft mij erg ge