Dewi Ratoe Kidoel. Ook: Dewi Ratu Kidul Indonesië. Dewi Ratoe Kidoel was de Javaanse Koningin van de Zuidzee. Als jong meisje heette zij Dewi Kaditå of Kandita, of Dewi Srengenge of Srengege, 'prinses Zon'. Andere namen en spellingen: Loro Kidul ('maagd van de zuidzee'), Nyai Lårå Kidul, Nyai Loro Kidoel of Nyi Rara Kidoel; Ratoe Loro Kidoel; als Samudra Kidul is ze de Indische Oceaan. Als Ratu Lelembat. is ze de vorstin van de wind. Als de Gusti Kanjeng Ratu Kidul is ze de vorstin van de demonen en geesten van de onderwereld. Ze werd wel de maagdelijke godin van de jeugd en de schoonheid genoemd.
In China en op Macau wordt de koningin van de Zuidzee door de lokale vissers ook vereerd, onder de namen A-ma, Kum Ian of Kwan Yin.
Ratoe Kidoel was de beschermster van de vissers, die aan haar offerden ter wille van een goede visvangst en een behouden terugkeer. Ook beschermde Ratoe Kidoel de mensen die langs de rotsen afdaalden op zoek naar eetbare zwaluwnestjes. In de bossen die deel uitmaken van haar domein wordt ook geofferd door de houthakkers alvorens zij op zoek gaan naar geschikt hout voor het maken van de schede voor de kris of keris, een Javaanse dolk.
Hoewel de mensen veel aan de godin te danken hebben, kon ze ook woedend worden als men bedrog pleegde bij het offeren, of de offers niet uitvoerde zoals het hoorde. Houthakkers die haar bos niet betreden in het voorgeschreven schoeisel wacht de wraak van de godin. Een volkslegende vertelt het verhaal over de jongen Kertå, die tijdens de barre tocht naar de rotsen, waar hij met zijn vader vogelnestjes zou gaan plukken, zijn honger niet meer kon bedwingen, en stiekem van het offer at. De godin was zo razend vanwege het armetierige maal dat voor haar was overgebleven dat ze de jongen in een leguaan veranderde.
Maar ook is het gevaarlijk om kleding te dragen in de kleur van de godin, groen. Wie groene zwemkleding draagt, sleurt ze de diepte van de zee in. Ook is het niet veilig om de godin te zien baden.
Voor Ratoe Loro Kidoel de koningin van de Zuidzee werd, werd ze geroemd om haar schoonheid. Ze heette Dewi Kadita of Dewi Srengenge, 'prinses zon'. Haar vader was de koning van het West-Javaanse rijk Pajajaran, waar hij heerste in de vijftiende of zestiende eeuw. Op een dag nam haar vader een tweede vrouw. In de verschillende overleveringen komt haar vader voor als de vorst Praboe Moendang Wanggi of Praboe Siliwangi. Haar moeder werd Mayang Sari of Dewi Rembulan genoemd. Zijn tweede vrouw heette Poetri Moentiårå of Dewi Kundati.
Uit jaloezie over prinses Kadita's schoonheid sprak de tweede vrouw een vloek uit, met behulp van de verbannen heks Djahil. Kadita en haar moeder veranderden hierdoor in afzichtelijke wezens, zo lelijk dat geen mens het kon verdragen in hun nabijheid te zijn. Volgens sommigen kregen ze een monsterlijk uiterlijk, volgens anderen werden ze melaats of kregen ze een soort schurft.
Ze werden uit het paleis verdreven, en trokken, in het gezelschap van Kadita's voedster Noeng, door de bossen, tot ze na een zware, gevaarvolle tocht de kust bereikten. Hier begreep ze door een visioen dat ze haar schrikwekkende uiterlijk zou verliezen als ze zichzelfin zee zou werpen. Ze sprong van de rots, en kreeg inderdaad haar schoonheid weer terug. Ze kon echter niet terug keren, en vanaf dat moment werd ze Nyi Loro Kidul, de bruid van de Zuidzee. Volgens een variant van de overlevering kwam dit doordat ze een vissestaart had gekregen. Sindsdien bevond haar rijk zich hier onder de waterspiegel, waar ze woonde in haar schitterende paleis. Ze bezit magische kracht, en heerst nu over de demonen van de zee. Ook hielp ze de vissers die op zee waren verdwaald of in moeilijkheden waren geraakt.
Het aantal verhalen in de Griekse mythologie van mensen die van een rots in zee springen en zo vergoddelijken zijn legio. De meesten van hen worden met de planeet Venus geassocieerd. Aphrodite zelf, de uit het zeeschuim geboren beschermgodin van de zeevaarders, sprong in haar smart om haar overleden geliefde van de Leucadische rots. Ook Ino sprong met haar kind Melikertes van deze rots, en was sindsdien een zeegodin. In Italië werd haar naam Mater Matuta.
Ook bestaan er vele verhalen over vrouwen die met hun kind het veld moeten ruimen, bijvoorbeeld vanwege de jaloezie van een andere echtgenote. Zo werd de Hebreeuwse Hajar door Sara de woestijn in gestuurd, met haar kind Isjmael. Hajar betekent 'steen'; zij werd net als Ratoe Kidoel als zwarte steen vereerd. In Libanon bestaat een steen die de door rouw versteende Hajar voorstelt. De steen in de ka'aba in Mekka draagt haar naam. Nephele sloeg op de vlucht uit angst voor de wraak van Ino; haar dochter Helle viel net als Ratoe Kidoel in de zee die nu haar naam draagt, de Hellespont. De joodse godsdienstboeken vermelden een eerste vrouw van Adam, Lilith, die Adam verlaat na onenigheid over hun seksuele relatie, en gaat wonen aan de kust van Rode Zee. Hier baart ze demonische kinderen, soms lilim genaamd, wat herinnert aan een bijnaam van de Ratoe Kidoel, Lelembat, een godin van de wind. Het woord 'lilim' wordt door sommigen ook vertaald als wind, naar een oud Soemerisch woord. Ook Medusa's mythologie toont overeenkomstige motieven met die van de koningin van de Zuidzee.
De band die Lårå Kidul met de heersers van Java heeft, blijkt uit het mystieke huwelijk dat zij aangaat met de Javaanse koningen van het rijk Mataram, de tegenstanders van het rijk van haar vader. Mataram bevond zich in Midden-Java. Centrale plaatsen waren Djokjakarta en Soerakarta. De grote hindoetempel Boroboedoer bevindt zich hier. Later verplaatste het rijk zich meer naar het oosten, wat wel is toegeschreven aan de verwoestende kracht van een vulkaanuitbarsting op de berg Merapi. Maar ook een machtstrijd rond de vijftiende eeuw was een oorzaak van de verschuiving van het machtscentrum. In het begin van de zestiende eeuw was het laatste koninkrijk veroverd door de Wali Songo, legendarische islamitische veroveraars. Een aantal opstandelingen ontvluchtten het Demak-rijk in oostelijke richting naar Bali, het enige eiland waar een Indonesische versie van het hindoeïsme tot vandaag is blijven bestaan.
Omstreeks deze tijd begon ook de V.O.C. bij te dragen aan de machtstrijd. De eerste Nederlanders kwamen in Java aan in het jaar 1596.
Net als het hindoeïsme eerder versmolt de islam met de oudere, animistische Javaanse cultuur. De eerste koning van Mataram, Panembahan Senopati, die regeerde van 1584 tot 1601, ging een relatie aan met de oude godsdienst, al dan niet vanuit een strategisch motief. Op het strand ontving hij tijdens het mediteren een goddelijke openbaring van Ratoe Kidoel, die haar bescherming beloofde aan de toekomstige heersers van Mataram. Dit werd ook wel beschreven als een heilig huwelijk tussen de godin en de koning. Het is ook op te vatten als een alliantie tussen de Indonesische godin en de islamitische heerser.
Volgens de legende zouden Senopati en zijn kleinzoon de sultan Agung een paar nachten hebben doorgebracht in Ratoe Kidoels onderzeese paleis.
De band tussen de koningin Lårå Kidoel en de heerser wordt jaarlijks gevierd tijdens de Labuhan-plechtigheden. Deze wordt gehouden daags na de verjaardag van de sultan van Mataram - of op de 30e van de maand Rejeb - aan de Javaanse kust. Er wordt van alles geofferd, van geld tot bloemblaadjes. De sultan zelf offert afgeknipt haar en vingernagels, die hier worden begraven. De offers worden vanaf het paleis in Djokjakarta naar Parangsumo in het zuiden gebracht. In de vroege morgen worden de offers in een processie langs de oevers van de rivier de Opak gedragen, tot aan Parangtritis aan de waterkant, waar ze op een vlotje aan de zee worden prijsgegeven.
De bevolking houdt een vastendag, en er wordt op het strand gemediteerd. Sommigen zijn hierdoor in staat een groene draak waar te nemen, en de Nyai Loro Kidoel, die er altijd uitziet als een mooie maagd. Sommigen zijn zelfs in staat met de geesten te communiceren.
Dewi Ratu Kidul wordt nu nog vereerd aan de zuidelijke kust van Java, waar door de branding de golven tegen de kust te pletter slaan. Op de lavastranden bevinden zich vele aan de zeegodin gewijde heilige plaatsen. Er zijn zeven gewijde doorgangen bekend waar de koningin van de Zuidzee kan verschijnen, patilasan genaamd. Deze rotsachtige heiligdommen worden gekenmerkt door de aanwezigheid van een grot en soms ook een heilige boom.
Bij een van die plaatsen, Parang Tritis, werd de godin geïdentificeerd met twee zwarte stenen die daar worden vereerd. Het gebruik om een godheid te vereren in de vorm van een steen gaat terug op een animistisch verleden waar weinig meer over bekend is, maar tot in de historische tijd kwam het overal ter wereld voor. De heilige stenen zijn nu vooral bekend als baetyl of navelsteen, en vertegenwoordigen het middelpunt van de aarde. Als zo'n zwarte steen werd bijvoorbeeld de Griekse aardgodin Gaia in Delphi voorgesteld, of de Romeins-Aziatische Cybele. Een andere bekende steen is het palladium, genoemd naar Pallas. Semitische en Arabische godheden die in de vorm van een steen werden vereerd waren ondermeer Allatu en haar zoon Dushara, die in de hindoeïstische godsdiensten hun pendant vinden in de Shivling, de combinatie van de genitaliën van Shiva en de Shakti, bijvoorbeeld Kali. Tot op de huidige dag wordt de verering van de Arabische godheid in een steen vereerd in de islamitische ka'aba in Mekka. Ook in Jeruzalem werd een baetyl vereerd.
Vaak maakt ook een bron deel uit van het heiligdom. In de bron van Kota Gede zwemmen heilige vissen die aan de godin zijn gewijd.
Op deze heilige plaatsen bieden de mensen offers aan de godin van de Zuidzee, die ze op een vlotje de zee in laten drijven. Wordt het offer niet geaccepteerd en door de branding terug op het strand geworpen, dan is dit een slecht teken. Hetzelfde gebruik bestaat nu ook nog in Brazilië, ter ere van de zeegodin Yemanja, die door de voormalige Afrikaanse Yoruba uit Nigeria tijdens de slavenhandel naar Zuid-Amerika werd gebracht. Yemanja wordt afgebeeld als een vrouw met een vissestaart, dus als een zeemeermin.
Ook over Ratoe Kidoel bestaan verhalen dat zij de gedaante aannam van een zeemeermin. Volgens een ander verhaal had Loro Kidul een zuster, Ratu Ayu Kuning, die wanhopig door het hele land zocht naar haar verdwenen geliefde zus. Uiteindelijk kwam ze bij de kust van de woeste zee, waar ze niet verder kon. Hier hoorde ze een stem zeggen dat ze haar zus zou vinden als ze een vissestaart bezat. Zij liep op de golven af, en kreeg inderdaad een vissestaart. Zo vond ze haar zus weer, en was sindsdien in haar nabijheid.
Dergelijke visvrouwen zijn ook bekend uit de Griekse, Romeinse en Semitische mythologie. De Romeinse beschermster van de zeevaarders Venus werd begeleid door tritons, die meestal mannelijk waren, maar ook kwamen er vrouwelijke tritons voor, ook nereïden. De Griekse personificatie van de zee Amphitrite werd ook met deze hybride vismensen geassocieerd. Uit de Griekse mythologie is ook het verhaal bekend van het zeemonster Ceto, die de maagdelijke Andromeda, de dochter van de mooie Cassiopea wilde verslinden. Cassiopeia was de koningin van de stad Joppe of Jaffa, die zich tegenwoordig in Israel bevindt. Cassiopeia was net als de Ratoe Kidoel beroemd om haar schoonheid; de naam van de stad Jaffa, die haar naam droeg, zou zelfs 'schoonheid' betekenen.
Ceto is verwant aan de Semitische Derketo, de moeder van Semiramis. Derketo werd ook uitgebeeld als half vrouw, half vis. De associatie van de vis met de baarmoeder komt nog naar voren in de bijbelse mythe van Jonas die werd opgeslokt door een grote vis. Jonas ging zoals te verwachten was vanuit Jaffa van wal. Ceto is overigens de moeder van Medusa, de gorgoonse die net als Ratoe Kidoel ooit door iedereen geliefd was vanwege haar schoonheid, maar door de woede van een godin zo lelijk werd dat ze genoodzaakt was haar domicile te zoeken ver buiten de bewoonde wereld, ver weg van de mensen. In de bijbel komt Tabitha of Dorkas voor, die nog een vage herinnering is aan het belang van de godin van Jaffa.
Toevallig blijkt zelfs de naam Jaffa wel te lijken op de naam van het eiland van de Koningin van de Zuidzee. De oudst bekende westerse vermelding van het eiland dateert uit de tweede eeuw, van de sterrenkundige en geograaf uit Alexandrië, Ptolomeus. Hij noemde het Jabadioe. Het woord wordt in verband gebracht met het Sanskriet Yawadwipa, dat werd genoemd in het epos de Ramayana. Ptolomeus vermeldde dat het eiland beroemd was vanwege de goudmijnen. Hij vertaalde de naam als 'gersteiland'. Het sanskriet betekent inderdaad gerst (yawa]) en eiland (dwipa). Ook werd het wel geïnterpreteerd als 'giersteiland', omdat in deze tijd op het eiland meer gierst werd verbouwd, een interpretatie die wordt ondersteund doordat sommige Indiase dialecten het woord djawa voor gierst kennen. In het algemeen wordt 'Java' geïnterpreteerd als 'koren', waaronder ook rijst, tegenwoordig het belangrijkste gewas dat in Indonesië wordt verbouwd.
Wat de relatie tussen Jaffa en Java ook is, zeker is in elk geval dat er al contacten met het eiland bestonden voor de komst van het hindoeïsme in de achtste eeuw. Al voor die tijd bestond er in Java een belangrijke cultuur waarin al dezelfde vaardigheden waren ontwikkeld die nu nog steeds karakteristiek zijn voor de Indonesische cultuur, zoals het nat verbouwen van rijst op kunstmatig geïrrigeerde sawa's, weven, batiken, gamelanorkesten en wayangspel. Ook bedreef men astronomie en visserij. De samenlevingsstructuur was minder feodaal, en de verschillen tussen arm en rijk waren minder groot, doordat de stammen meer gemeenschappelijk bezit kenden. Waarschijnlijk werd de structuur hiërarchischer sinds de komst van het hindoeïsme, wat nog versterkt werd door de komst van de islam en de kolonialisering door Nederland sinds de zestiende eeuw.
Volgens een recente legende ging Ratu Kiduls zuster een verband aan met Soeharto. Zij zou hebben voorkomen dat het communisme in Indonesië kon aarden. Deze stap is ver verwijderd van oudere samenlevingsvormen in Indonesië, waarvan een aantal kenmerken meer bij het communisme aansloten dan tegenwoordig is toegestaan. In 1965 werd Soekarno door een coupe van Soeharto verslagen. Vervolgens werd de communistische partij, waarmee Soekarno samenwerkte, verboden, en honderdduizenden aanhangers werden vermoord. Minder mystiek dan de bemoeienis van Dewi Ratoe Kidoels zuster was ondermeer de financiering van rebellenlegers door de CIA. Gelukkig zijn de moderne mythen iets eenvoudiger om door te prikken dan de oudere die al deel zijn gaan uitmaken van de traditie.© nissaba.nl Deze pagina is 7475 keer bekeken
|
| KenmerkenEtymologie: Koningin van de Zuidzee Andere namen: Srengege, Loro Kidul, Nyai Lårå Kidul, Kandita, Srengege, Samudra Kidul, Ratu Lelembat, Ama, Kwan Yin Verwant: Yemanja, Demeter, Leukothea, Andre Mari, Mater Matuta, Ino, Helle
Functies: bescherming, maagd, metamorfose, offer, zee, vissers, jeugd
Lexicon: Sneeuwwitje, kris, Vrouw Holle, tritons
Attributen: boosheid, groen, leguaan, rots, steen, vissestaart, zwaluwen
Landen/volken: geen, China, Indonesië
Streek/gebied: ,
Oude pagina's
Kijk hier voor uitgebreide zoekmogelijkheden.
lexicon
kalenderdagen
mythische plaatsen
hemellichamen
attributen
functies
goden
archeologische lokaties, tempels etc.
landen
steden
|
Beer (Demeter) Hoi Els mag i k wee
Els (Bellona) Hallo Lou, er zijn n
lou (Bellona) goed uitgelegd :duim
Els (Diana) PS, de achterzijde v
Els (Diana) Hallo Gretha, bedank
Gretha/Beer (Diana) "Haar belangrijkste
Els (Diana) Hee Gretha, zeker ma
Gretha (Diana) Hoi Els Mag ik weer
Marleen (Artemis) Dit heeft mij erg ge