Ondergrondse oven met boogvormige ingang op Sicilië
Fornax. 'Oven'. Romeinse godin van het bakken van brood in de oven. De fornicalia werden gevierd op 17 februari. Ook op 9 juni werd Fornax met een feestdag geëerd. Fornax kan ook worden geassocieerd met prostitutie. Het Romeinse woord fornix, 'bordeel', komt ook van haar naam.
Fornax en de verwante vuurgodin Caca werden in een latere tijd met de haardgodin Vesta geïdentificeerd. Ze is verwant aan andere haardgodinnen, zoals de Griekse Hestia en de Baltische Gabija of Ugnis.
Fornix, afgeleid van 'fornax' was een woord voor een bordeel. Haar naam verwees ook naar boogvormige constructies bij de Romeinen, zoals triomfbogen, maar ook de boogvormige opening van de oven. Van de vorm van de oven is de betekenis 'boogvorm', 'geboogd gewelf' afgeleid. Fornax' naam leeft voor in ons fornuis, maar ook in een woord voor de hel, nl. het inferno.
Op 9 juni werd voor Fornax een feest gevierd, waarbij de vrouwen de oven versierden met slingers en bloemen. Ze hingen een krans om de nek van de ezel, die de molensteen om het graan te malen in beweging bracht. Op dezelfde dag vierden de Romeinen ook de Vestalia, voor de aan Fornax verwante haardgodin Vesta, aan wie Fornax later werd gelijkgesteld. Het bakken van brood en brandend houden van de oven was altijd vrouwenwerk, maar in de overgang naar het patriarchaat werd het een betaald mannenberoep, en tijdens de Vestalia hadden bakkers en molenaars een vrije dag. De herkomst uit een traditioneel vrouwenfeest blijkt wel uit het aandeel van de Vestaalse maagden bij de rituele festiviteiten, waarbij de zoute koekjes mola salsa werden gebakken.
Op 17 februari werd de fornicalia gevierd, waarbij het eerste graan aan de graangodin Ceres werd geofferd. Deze dag was ook gewijd aan de numen Fornix. Deze namen suggereren een feest met een orgiastische herkomst. Fornix was een woord voor een bordeel. Het Engelse woord fornicate duidt op het hebben van meerdere seksuele relaties, buiten een huwelijk. In Engelse bijbelvertalingen wordt het woord 'fornicate' gebruikt waar in het Nederlands 'hoereren' of 'boeleren' staat. Dit wilde zeggen dat mensen andere goden aanbaden, en het wordt meestal opgevat als een soort 'overspel' van godsdienst. Maar het kan ook letterlijker worden genomen, omdat seksualiteit in deze godsdiensten een rol speelde.
De fornicalia werd ook wel Quirinalia genoemd, naar Quirinus, een naam voor Mars, die op deze dag opsteeg naar de hemel.
Het tijdstip van de fornicalia viel min of meer samen met de lupercalia, een feest dat ook kan worden geassocieerd met seksualiteit en vruchtbaarheid. Het feest was genoemd naar Lupa, een wolvin of prostituee die wordt geassocieerd met de Vestaalse maagden. Het lupanarium was ook een soort bordeel. Verder stond de lupercalia in verband met de godin of numen Rumina, wier naam volgens sommigen in verband stond met de naam 'Rome'. Ook voor de godin Febris of Juno Februata werd rond deze tijd feest gevierd. Valentijnsdag is hiervan een overblijfsel.
De associatie van brood bakken met het bordeel heeft te maken met het feit dat de oven een metafoor was voor de baarmoeder, en het bakken van brood symboliseerde de periode van zwangerschap. Het brood en de koek die voor de feestdagen werd gebakken had vormen die verwezen naar de seksualiteit. De 'vrijerkoeken' die in onze contreien in de vorm van Freya en Frey werden gebakken, en die nu nog voortleven in bijvoorbeeld de speculaas- en taaipoppen van Sinterklaas, zijn hiermee verwant.
Seks was vroeger geen taboe, maar juist eerder iets heiligs. Fornax is verwant aan verschillende vulkaangodinnen. Vulkanen werden gezien als ingangen of doorgangen naar het binnenste van de aarde, dat werd opgevat als een baarmoeder, waar al het leven uit voortkomt, maar waar ook al het leven na de dood weer in terugkeerde. Dergelijke opvattingen zijn waar te nemen bij de Germaanse Hel of Holda, of bij de Japanse Sengen. In het dodenrijk van Hel werd het leven na de dood juist voorgesteld als iets aangenaams.
Pas met de komst van het patriarchaat werd prostitutie geassocieerd met 'slechte' vrouwen, en werd de seksualiteit geëxploiteerd door mannen, omdat vrouwen niet meer zelfstandig konden leven. In feite waren alleen nog de prostituees zelfstandig, maar toen zij de minderheid gingen vormen tegen de gehuwde, ondergeschikte vrouwen, verloren ze hun machtspositie. Tot bijna in de huidige tijd hadden prostituees in vele culturen meer zelfstandigheid en meer mogelijkheden om zich te ontwikkelen dan getrouwde vrouwen. Japanse geisha's en de Indiase devadasi's kregen ook opleidingen in diverse kunsten. Ze gaven de voorkeur aan dit leven boven dat van getrouwde vrouw, die in het traditionele India en Japan nauwelijks rechten hadden. Ook de prostituees van de oude Semitische religies werden geassocieerd met zang en dans.
Met de opkomst van het patriarchaat kreeg de oude symboliek, waarin moederschap en zwangerschap positief werd gewaardeerd, een negatieve betekenis. Fornax' oven, waarin het metaforische levensbrood werd gebakken, werd nu het infernus, de hel waar de ketters eeuwig zouden branden. Het woord 'hel' is afkomstig van Fornax' Germaanse alter ego, de godin Hel. Ook in de volksverhalen over Vrouw Holle is deze omkering van waarden zichtbaar.
Een verwante godin waarin de associatie met het vuur en seks te zien is, is de Japanse vuurgodin Sengen, wier oudere naam Abkai Hehe was, wat wordt vertaald als vrouwelijk geslachtsdeel.© nissaba.nl Deze pagina is 6700 keer bekeken
|
| KenmerkenEtymologie: Oven, fornuis, inferno, bordeel Verwant: Caca, Vesta, Hestia, Gabija, Sengen, Ceres, Lupa, Pele
Functies: prostitutie, vulkaan, zwangerschap, brood
Lexicon: Vrouw Holle
Feesten en rituelen: Fornax (9 juni), fornicalia (17 februari), quirinalia, Vestalia (van 7 juni tot 15 juni)
Attributen: brood, koek, oven
Landen/volken: Romeinen
Streek/gebied:
Oude pagina's
Kijk hier voor uitgebreide zoekmogelijkheden.
lexicon
kalenderdagen
mythische plaatsen
hemellichamen
attributen
functies
goden
archeologische lokaties, tempels etc.
landen
steden
|
Beer (Demeter) Hoi Els mag i k wee
Els (Bellona) Hallo Lou, er zijn n
lou (Bellona) goed uitgelegd :duim
Els (Diana) PS, de achterzijde v
Els (Diana) Hallo Gretha, bedank
Gretha/Beer (Diana) "Haar belangrijkste
Els (Diana) Hee Gretha, zeker ma
Gretha (Diana) Hoi Els Mag ik weer
Marleen (Artemis) Dit heeft mij erg ge