Fortuna met gevulde hoorn des overvloeds en scheepsroer
Fortuna. 'Geluk'. Ook Fors Fortuna. Romeinse Godin van het geluk, het lot of het toeval. Ze werd soms gesluierd afgebeeld, als zinnebeeld van de blindheid van het lot. Ze werd ook afgebeeld met de hoorn des overvloeds, de cornucopeia, of een scheepsroer. Verder: Fortuna Redux. Dat het lot dat Fortuna in petto had niet altijd gunstig was, blijkt uit titels als Fortuna Dubia ('twijfel'), Fortuna Brevis en Fortuna Mala.
Ze werd gelijkgesteld met Abundantia ('overvloed'). Ook werd ze geïdentificeerd met de Griekse Tyche of Nemesis. Fortuna was een bijnaam voor Juno als Juno Fortuna. Het geluksrad of scheepsroer was een van haar symbolen. Ze werd ook wel afgebeeld staande op een bol, de hemelbol, waarmee de onzekerheid van het lot werd gesymboliseerd.
De tabula Fortunae was de gedekte tafel die voor haar werd klaargezet.
Voor Fortuna stond een tempel op het Forum Boarium; verder had ze een openbaar heiligdom op de Quirinaal, en orakels in Praeneste en Antium.
De tempel van Fortuna in Praenesta, het huidige Palestrina
Fortuna was ook van belang als orakelgodin. Een altaar voor haar met een orakelfunctie was te vinden in Praeneste, het huidige Palestrina, in een uitloper van de Apennijnen. Hier werd ze vereerd als Fortuna Primigenia. Het heiligdom was omgeven door een enorm complex van gebouwen, die uit de heuvel oprezen als een piramide van terrassen, die tot op grote afstand zichtbaar waren. In Praeneste kwamen op 11 april van overal mensen, om haar vragen te stellen. Het orakel vond plaats door iemand uit een aantal eikenhouten tabletten, sortes geheten, er een te laten trekken. Op de tabletten stonden spreuken, die men dan op zichzelf kon toepassen.
In Praeneste zijn ook inscripties gevonden die meer licht werpen op haar verering. Fortuna werd hier ook onder andere 'dochter van Jupiter' genoemd. Ze werd hier vergezeld door Necessitas. Volgens Horatius draagt Necessitas de spijkers van het lot. In Volsinii werd het jaar bezegeld door elk jaar een jaarspijker in een muur van de tempel te slaan. In dit gebruik stond bij de Etrusken Athrpa (Atropos) of Nortia centraal.
Praeneste maakte tot de eerste eeuw v.o.j. geen deel uit van de Republiek, en Fortuna Primigenia werd als een buitenlandse godin beschouwd.
Een ander Fortuna-orakel bevond zich in Antium.
Tempel van Fortuna Virilis op het Romeinse Forum Boarium, ca 1e v.o.j.
Op 1 april werd Fortuna, samen met Venus en Concordia, de godin van de eendracht, tijdens de Veneralia aangeroepen door de getrouwde vrouwen, bruiden en ongehuwde vrouwen. Deze dag heette Festum Veneris of Fortuna Virilis. Op 24 juni, midzomerdag, werd ze geëerd met een feestdag, als de godin van de vruchtbaarheid van al het leven. De legendarische zesde koning van Rome Servius Tullius, die volgens de traditie leefde van 578-535 v.o.j., zou de cultus voor Fortuna hebben geïntroduceerd. Hij wijdde deze dag, Fors Fortuna, aan Fors Oliva. Hij bouwde voor haar en voor Mater Matuta een tempel aan de Tiber, op het Forum Boarium. De stichtingsdag van de tempel werd op 11 juni gevierd. De tempel voor Fortuna lag aan de overzijde van de Tiber, buiten de stad, waar slaven en handelslieden aan de vieringen konden deelnemen. Plutarchus schrijft de stichting van de tempel toe aan Markus Ankus. Er zou ook nog een andere tempel voor Fortuna zijn, eveneens met een feestdag op 24 juni, in de buurt van het heilige bos van de Fratres Arvales. In het jaar 17 wijdde de keizer Tiberius, de opvolger van Augustus, een tempel aan Fortuna, eveneens in Trastevere (de overzijde van de Tiber). Een ander heiligdom, de Fortuna Populi Romani, stond op de Quirinaal. Domitianius liet een tempel voor Fortuna Redux op het Marsveld oprichten.
Fortuna was de 'drijvende kracht' (fors) achter de seksuele aantrekkingskracht tussen mannen en vrouwen. Vooral vrouwen die zwanger wilden worden en tuiniers richtten hun gebeden tot haar. Voor Fortuna Virilis nemen ze warme baden, en ze richten hun smeekbeden tot haar. Het was mogelijk op deze dag dat de vrouwen de mannen bezochten in hun openbare baden. Ze schonk de vrouwen schoonheid, geluk en roem.
Fortuna met haar 'rad van fortuin' in het manuscript van De Casibus Virorum Illustrium van Boccaccio.
Fortuna werd onder vele namen al door de Etrusken vereerd. Fortuna is dezelfde als de Etruskische Vortumna, wat 'Zij die het wiel draait' betekent. Bij de Romeinen veranderde haar naam in Fortuna, geluk. Het rad van Fortuna was het hemelse sterrenwiel, dat zij voortdurend ronddraaide. De stand van de sterren kondigt de seizoenen aan. Het rad bepaalde de loop der seizoenen en het lot van de mensen. Fortuna regeerde over het kyklos geneseon, het wiel of de cyclus van de wedergeboorte en van alle veranderingen in de loop van de tijd.
Andere aan Fortuna verwante Etruskische godinnen waren Nortia, wier naam evenals Fortuna 'geluk' betekent, en Athrpa, die overeenkomt met de Griekse Atropos (de 'onafwendbare'), een der Moiren. Nortia werd vereerd in de Etruskische stad Volsinii.
Als Abundantia werd Fortuna afgebeeld met de hoorn des overvloeds. Als Annonaria was ze de beschermgodin van de graanvoorraden. Ze was een vruchtbaarheidsgodin die de mensen de rijkdommen schonk die de aarde voortbracht. Hieruit blijkt het verband dat werd gelegd tussen de cyclische afwisseling van de seizoenen en het cyclische verloop van de stand der sterren, waarin de seizoenen werden aangekondigd. De gedekte tafel die voor haar en haar gevolg van goede vrouwen werd klaar gezet, moest de godin gunstig stemmen. Als dit niet zorgvuldig gebeurde, kon dit invloed hebben op de oogst van het volgende jaar.
De combinatie van geboorte- of vruchtbaarheidsgodin, lotsgodin en het klaarzetten van de gedekte tafel speelt ook een rol bij godinnen als Carmenta of Diana, met de Romeinse of Keltische Matres en met schikgodinnen als de Parcen, de Moiren en de Keltische feeën.
Fortuna Redux is de beschermgodin van de reiziger. Keizer Augustus stelde een jaarlijkse viering voor haar op 19 oktober, toen hij in het jaar 19 terugkeerde van een reis uit Azië. Een altaar voor haar werd dat jaar gewijd op 15 december.
Soms werd Fortuna opgevat als drie-eenheid, Fortunae of Faten genaamd. Zij waren de drie godinnen die de draad van het levenslot sponnen, weefden en ten slotte afknipten. Bij de Grieken was dit Nemesis of de drie Moirae. Haar tempel op het Forum Boarium in Rome had dezelfde wijdingsdag als de tempel van Mater Matuta, wat een band tussen Fortuna en de godin van de geboorte en de dageraad suggereert.
In het bijbelboek Jesaia komt Fortuna voor als Gad. Zij wordt genoemd met de godin van het lot, Meni, in Jesaia 65:11: Maar jullie, verzakers van de Heer, die mijn heilige berg vergeten, die voor Gad de tafel dekken, en voor Meni de wijn in het vat mengen, aan jullie zal ik het zwaard toedelen. Meni was bij de Arabieren en in de islam bekend als de lotsgodin Manat. Het zwaard van het lot wordt ook geassocieerd met de aan de Faten verwante lotsgodin Aisa ('lot'), en de uit de islam afkomstige Fatima. Het dekken van de tafel voor Gad of Fortuna, de tabula Fortunae of lectisternia, was volgens de bijbel ook onder de bewoners van Israël gebruik.© nissaba.nl Deze pagina is 17044 keer bekeken
|
| KenmerkenEtymologie: Fortuin, geluk Andere namen: Primigeneia, Fors Fortuna, Redux, Dubia, Brevis, Mala, Populi Romani, Virilis Verwant: Tyche, Nemesis, Abundantia, Athrpa, Nortia
Functies: lot, orakel, vruchtbaarheid, sexualiteit, wedergeboorte, graan
Lexicon: Fratres Arvales, tabula Fortunae, lectisternia
Feesten en rituelen: Fortuna Redux, Veneralia (1 april), zomerzonnewende (21 juni)
Attributen: hemelbol, hoorn des overvloeds, scheepsroer, sluier, tafel
Landen/volken: Etrusken, Romeinen
Streek/gebied: ,
Oude pagina's
Kijk hier voor uitgebreide zoekmogelijkheden.
lexicon
kalenderdagen
mythische plaatsen
hemellichamen
attributen
functies
goden
archeologische lokaties, tempels etc.
landen
steden
|
Beer (Demeter) Hoi Els mag i k wee
Els (Bellona) Hallo Lou, er zijn n
lou (Bellona) goed uitgelegd :duim
Els (Diana) PS, de achterzijde v
Els (Diana) Hallo Gretha, bedank
Gretha/Beer (Diana) "Haar belangrijkste
Els (Diana) Hee Gretha, zeker ma
Gretha (Diana) Hoi Els Mag ik weer
Marleen (Artemis) Dit heeft mij erg ge