BESCHRIJVINGEN

Nieuwe database onder constructie: kijk hier. Deze pagina's worden ingevoerd in een nieuwe database. Zolang dat niet af is, blijven ze hier nog staan, maar ze worden niet meer bijgewerkt.


Peitho.


Pele. Pele was de vuur- en vulkaangodin op Hawaii. Ze was tevens godin van de natuur, chaos, ceremonies en seksualiteit. Op Hawaii was de aardgodin Papa haar moeder. Papa werd ook Haumea genoemd. Volgens een bron was Pele de dochter van Hina en Kane-hoa-lani. Volgens een ander verhaal was Kane-hoa-lani haar broer. Hina heerste over het water, en veroorzaakte een enorme vloed, waardoor Pele werd gedwongen over de oceaan rond te zwerven, tot ze op Hawaii kwam.
Pele woonde in de krater van een aktieve vulkaan, Halema'umu'u. De vulkaan fungeerde als hiernamaals voor de overledenen, en Pele bewaakte hier de zielen van de doden. Ze werd verleid door Kamapuk'a ('varkensjong'), een heldengod of -mens met een knots. Ze noemde hem een vies varken, en er ontstond een ruzie met veel vuur, regen en mist.

Volgens een legende verliet Pele haar geboorteland na een ruzie om een man met haar zus Na-maka-o-ka-hai (ook Nämaka), een zeegodin. De man was Au-kele-nui-a-iku, een tovenaar die met zijn magische kracht de bron met het levenswater had ontdekt.
Na-maka-o-ka-hai achtervolgde Pele, verwoestte haar land met een vloedgolf en joeg haar op. Pele's familie kwam haar te hulp, maar allen raakten hun huis kwijt en werden door het woeste water de oceaan in gedreven. In kano's konden ze zich veilig stellen op verafgelegen eilanden. Pele sloeg overal waar ze kwam met haar magische schep Pao-a een vulkaan uit de grond, als woonplaats. Aan de rook van de vulkanen, die tot in de hemel reikte, zag haar zuster de zee vanuit de verte dat Pele nog niet was vernietigd. Verder werd ze opgejaagd, tot Pele ten slotte, gewond en gebroken, voor dood werd achtergelaten.
Pele trok verder naar Honolulu, en groef daar een put van vuur. In de krater die zich vormde, ontstond een wit zoutmeer. Ook de volgende door haar gemaakte vuurplaatsen overstroomden door het opkomende water. Ze groef in de vulkaan Hale-akala, wat een vloed van lava tot gevolg had. Na-maka-oka-hai kwam haar op het spoor en brak Pele's gebeente van lava. Nog vandaag noemt met de brokken lava na-iwi-o-Pele, 'gebeente van Pele'. Alom werd gerouwd over de dood van Pele, terwijl Na-maka-oka-hai vol vreugde over de nu uitgestrekte oceaan keek. Toen zag ze in de verte, vanuit de met sneeuw bedekte bergtoppen op Hawaii, de uhane (geest) van Pele opstijgen, in de vorm van vulkanische rookwolken, roodgekleurd door de gloed van het machtige vuur eronder. Nooit zou ze Pele's vuur kunnen overwinnen.

Pele verscheen vaak als een adembenemend mooie vrouw onder de mensen, en nam dan deel aan de sportevenementen, zoals aan wedstrijden speerwerpen. Maar ook nam ze soms de gedaante aan van een oude vrouw. Eens verzocht ze als oude vrouw om het op te mogen nemen tegen Kumu-kahi, een jonge en aantrekkelijke, sportieve koning. Hij lachtte haar echter uit, en vertoornd toonde Pele haar ware gedaante. Ze barstte uit in een vulkanisch vuur en wierp Kuma-Kahi in zee, waar ze hem bedolf onder een lavastroom. Er zijn meer verhalen waar ze in haar woede omstanders bedolf onder de lava, hen veranderend in verstarde pilaren.

Ook nu Hawaii tot het Christendom is bekeerd wordt Pele nog vereerd. Bij de krater worden aan haar jenever, koek en andere dingen geofferd. Deze krater ligt in het National Park, en het is verboden om stenen mee te nemen, op straffe van ongeluk en ellende tot ze worden teruggebracht. Verder worden aan Pele fruit, bloemen, slingers en varkens geofferd, en kippen, vissen en mensen. Een lichaamsdeel van een dood familielid, in combinatie met gebeden, maakte dat het familielid werd opgenomen onder de vooroudergeesten met goddelijke kracht, die de levenden bijstonden als dit nodig was.
Misschien is Peles naam etymologisch verwant aan de naam van de Noorse onderwereldgodin Hel. Het verhaal over Pele's strijd tegen de vloed toont verwantschap met de Griekse versie waarin Pyrrha als overlevende optrad.


Perchta. Germaanse godin. Andere spellingsvormen en varianten van haar naam zijn Perht, Perchtlgoba, Berchta, Bertha, Pertha of Perahta ('lichtende'). 'Pertha' is etymologisch verwant met het Engelse woord birth, geboorte (vgl. ook Bertha en geboorte). Bij de Slowenen komt ze ook voor als Pechtra Baba of Wechtra Baba. Ook komt ze overeen met Stampe of Stempe. Perchta is ook verwant aan de Romeinse Diana ('heldere'), en aan de Etruskische Juno Lucina, of de latere Zweedse heilige Santa Lucia.
Ze is dezelfde als Holda of Vrouw Holle. Zij werden zo genoemd in Oostenrijk en Duitsland. Louis Janssen vermeldt dat haar Germaanse herkomst vanwege de sterke relatie met Diana niet helemaal waarschijnlijk is. Er is verwantschap met de Romeinse Parcen; verhaalmotieven komen overeen, en ook hun namen zijn verwant. Maar ook met verder verwijderde of oudere culturen zijn overeenkomsten te vinden. Ook aan de Russische Baba Yaga is Perht verwant, en er zijn overeenkomsten met de Egyptische Bastet.
In Steiermark komt Perchtlgoba voor als een oud moedertje, soms lelijk en schrik aanjagend, soms een goede vrouw. Tijdens de Perchtennacht trekt ze door het land, begeleidt door een schaar zielen van overleden kinderen.
Aan Perchtlgoba wordt Berchtelmilch geofferd. Dit wordt voor haar klaargezet in een schotel, waar zij en haar schaar wat van drinken, het huis gezegend achterlatend. In diverse varianten komt een verhaal voor over een boer die tijdens de nacht van de trek op zoek is naar een vroedvrouw voor zijn zwangere vrouw, die op het punt staat te bevallen. Hij doet dan vaak iets behulpzaams voor een oude vrouw die hij tegenkomt, vaak met een lange neus. Dit is Perchta. Hiervoor krijgt hij als beloning iets in natura dat in goud verandert, en de bevalling verloopt voorspoedig. Slechte mensen worden door Perchta echter aan stukken gescheurd, of ze snijdt hun buik open.

Perchta is, samen met Wodan, ook de aanvoerdster van de Perthen, de dodenschaar. Deze Perhtenlauf komt overeen met de Wilde Jacht. Deze perthen of heimchen waren de zielen van de dode kinderen. Als aanvoerster van deze troep werd ze ook Herodias of Abunda ('overvloed') genoemd.
De Wilde Jacht wordt gehouden in de paasweek, tijdens de najaarsstormen en tijdens de 12 nachten tussen kerst en driekoningen, de Joeltijd. Een alternatieve naam is 'Helse Jacht'. Wie zich buiten waagde te vertonen, werd door haar meegenomen. De Wilde Jacht tijdens de najaarsstormen in november werd in de tiende eeuw opgenomen tot de Christelijk kalenderfeesten onder de naam Allerzielen, dat valt op 1 november.
De jacht is te vergelijken met de Perchtenomgang ter gelegenheid van St. Nikolaas. Ook verschijnt ze wel met een leger witte vrouwen. Holda en Pertha werden zelf ook wel witte vrouwen genoemd. Soms werd Perth begeleid door een zwarte hond of een groep honden, die de dode zielen symboliseerden. Als aanvoerster van deze troep had ze lang, golvend haar en een sluier.
Vele motieven uit de tochten van Perht en haar legers keren nog terug in onze Zwarte Pieten, het gevolg van Sinterklaas. Zo deelden Perht en de perhten hazelnoten en andere lekkernijen uit aan kinderen die goed waren geweest, maar ze straften stoute en luie kinderen. Stoute kinderen werden in toom gehouden met het dreigement dat Perhta ze zou meenemen.
's Nachts probeerden de perthen de huizen binnen te komen. Als de deur dicht is, proberen ze het raam. Voor de perhten werd een voedseloffer klaargezet, dat kon bestaan uit een schotel melk, maar op andere plaatsen weer uit een of andere graanmaaltijd. Als hiervan wat werd genuttigd, konden de bewoners van het huis geluk verwachten. Ook op het dak werd voedsel voor Perht klaargelegd.
De tochten waren soms maskerades, waarbij de vermomde deelnemers perhten werden genoemd. Zij droegen een stok, en ze schoten as en roet in het gezicht van de omstanders. Er namen mooie en lelijke perhten deel; de mooie deelden geschenken uit.
De gedekte tafel die voor haar werd klaargezet noemde men Perchentisch of Glückstisch.
Als dodengodin werd Perht in een sage uit Alpenburg Claudia Procula genoemd; zij was getrouwd met Pilatus. Zij probeerde hem de kruisiging van Jezus af te raden, maar Pilatus voltrok de daad en verhing zich op de Pilatusberg. Claudia Procula liet zich dopen en werd de beschermster van de ongedoopte kinderen. Ook werd wel verteld dat ze de kinderen meenam naar de Jordaan, waar hun zonden werden weggewassen. Perth heeft in dergelijke verhalen de functie van psychopompus, de geleider van de zielen naar de onderwereld, zoals die ook voorkomt in Griekse verhalen. Haar huwelijk met Pilatus herinnert aan het Griekse huwelijk van Elektra met Pilades. Ook elders werd Perht genoemd als vrouw van Pilatus en de moeder van Salome, Herodias; zij haalde haar vader over de onschuldige kinderen te doden, een omwerking van haar functie als geleidster van de zielen.
Een ander verhaal vertelt hoe Perht met de kinderen de Saale over stak. Het oversteken van een rivier is traditioneel het betreden van de andere wereld. In de Griekse mythologie werden de doden door Charon de Styx overgevaren. Ook het oversteken van de Rode Zee door de Hebreeuwen, aangevoerd door Mozes, en de Jordaan, aangevoerd door Jozes, zijn voorbeelden van hoe een schaar doden door de psychopompos naar het dodenrijk werden geleid. 'Land van melk en honing' was een traditionele benaming voor de andere wereld.

Er werd verteld dat Pertha in een hol leefde met kleine kinderen. Daar kon je een kind halen, als je er een wilde. Hieruit is haar functie als beschermster van kinderen een geboorte af te leiden, maar ook van het geloof in wedergeboorte.
Ze is ook de koningin van de feeën en dwergen. Ze is een aardgeest die een rol speelt in de cultus voor de doden en de groei van de vegatatie. Als spinster draait ze het spinnewiel, om zo de voortgang van het leven te bevorderen.
In de Middeleeuwse literatuur van Duitsland en Frankrijk wordt naar haar verwezen met namen als Berthe mit dem Fuoze. Zij versmolt met de Bertha die als moeder wordt genoemd van Karel de Grote. Ze had grote voeten en een lange neus. Dit herinnert aan haar associatie met de gans of de zwaan, vogels die betekenis hebben voor de zielen van de doden en de vruchtbaarheid. Deze Bertha werd door oude sprookjesverzamelaars geassocieerd met Moeder de Gans, die de sprookjes verzameld door Charles Perrault leverde. Hoe het ook zij, in elk geval komt Bertha of Perth voor in de gedaante van vele sprookjesfiguren, van de boze stiefmoeder van Sneeuwwitje via de petemoei van Assepoester tot aan de mismaakte spinsters die het huwelijk van een vriendelijk meisje redden.
Perchta heeft ook kenmerken van een graangodin of korengeest. Bij het oogsten van het koren laat men de laatste schoof staan, omdat hierin Perth zou zitten. Hierdoor zou het land het volgende jaar weer vruchtbaar zijn.
Perchta heeft ook een raakvlak met de Griekse graangodin, Demeter, en haar dochter Persephone. Beide worden vereerd als het koren, en er bestaan identieke gebruiken. Ook bestaan er identieke verhalen over vroedvrouwen met betrekking tot Pertha, Holda en Demeter. Beiden wenden hun beschermende krachten aan voor het geluk van een kind, maar als de moeder plotseling binnenkomt en schrikt, wordt de betovering verbroken en sterft het kind in het vuur. Ook werd Pertha geïdentificeerd met hetzelfde soort scheldpartijen waaraan Baubo, de baker van Demeters zoon Iasion, zich schuldig maakte. De Sloveense vorm van Pechtra wordt gecombineerd met Baba, bijv. als Pechtra Baba of Wechtra Baba. Goethe, die kennis had van de Germaanse en Griekse mythologie, noemde in zijn Faust de aanvoerster van de doden zelfs Vrouw Baubo. Misschien bestaat hierin een schakel tussen onze latere optochten van zwarte Pieten en processies uit de oudheid die een rol speelden in de graancultus of de seizoenswisseling. Ook optochten voor bijv. Demeter of Osiris werden gekenmerkt door grollen en scheldpartijen.
In andere verhalen is Perht te herkennen als spinster. Wie voor kerstmis het rokken niet had afgesponnen, strafte ze door het spinsel te verwarren of te bevuilen. Was het huis niet schoongeveegd, dan sneed Pertha de buik van het luie meisje open, en veegde het vuil erin. Voor dit doel had ze altijd schaar, draad en bezem bij zich.
De oude naam voor kerst joeltijd of yuletide verwijst naar de stilstand van de zon tijdens de kortste dag; ook de term solstitium verwijst hiernaar. Het verbod om deze dagen te spinnen is een andere verwijzing naar de zonnesymboliek van het spinnen; het verbod om iets te doen wat niet aansluit bij de natuur is een uiting van een magische denkwijze.


Perseïs. Maangodin van Kreta. Ze woonde in Aia, in het land Kolchis aan de Zwarte Zee. Een andere naam van Perseïs was Creta of Kreta. Ze was de moeder van Pasiphae, die de moeder is van onder andere de Minotaurus. Een andere dochter is de tovenares Circe, de leermeesteres van Medea. Haar zoon is Aiëtes, die over Kolchis heerste toen daar Phrixos landde op de ram van wie de huid als het 'Gulden Vlies' in een heilig bos aan een boom werd gehangen. Verder werd Perseis genoemd als de moeder van Hekate. Een andere relatie tussen Perseis en Hekate is gesignaleerd in de naam van Persephone, de dochter van Demeter. Hekate was de enige die Demeter verslag uitbracht van de ontvoering van haar dochter.
Perseïs' ega is Helios, de zon.


Persephone. Door Graves vertaald als Vernietigster [pherein en Phons: zij die verwoesting brengt'.] of als 'Zij die licht brengt in het duister'. Andere vormen: Phersephassa, Pher(r)ephatta. Jonge graangodin. Koningin van de onderwereld, beschermster van de doden. Namen: Cora, Kore (Grieks voor maagd, jong meisje). In Rome heette ze Proserpina (angstaanjagende); in Athene droeg ze de naam Persephatta (vernietigster). De Etrusken spelden haar naam als Phersipnei. Hades, haar echtgenoot, noemden ze Aita.
Ook Catherina was een naam voor Persephone. In Egypte kende men haar als Renenutet; ook bestond er een graancultus rond Isis, Osiris en Horus. Isis werd door de Grieken gelijkgesteld aan Persephones moeder Demeter. Verder werd Persephone in Rome aangeduid met de namen Libera. Stygia, Juno Inferna of Averna. Libera was ook een naam voor de Punische Tanit. De relatie tussen Persephone en Demeter is ook te vergelijken met die tussen de Indonesische rijstgodin Dewi Sri en haar dochter Melanting.
Attributen van Persephone waren ondermeer de duif, granaatappel, fakkel, een korenaar en een haan.
Persephone werd in de rituelen van de Eleusinische mysteriën gelijkgesteld aan de heilige maagd Kore, de dochter van graangodin Demeter. Soms is moeilijk te zien wie de moeder is en wie de dochter. Het is in feite dezelfde godin: zij vertoont hiervan het jonge aspect. Eerder in het neoliticum werden ze afgebeeld als siamese tweeling. In de lente keert Persephone terug naar het licht, met het kind Brimos-Dionysos: dit is geboren uit het samenkomen van licht en duisternis. Ze is afgebeeld, zittend op de troon in de onderwereld: ze houdt een duif vast, een granaatappel, een fakkel en een korenaar. De fakkel bezielt het graan, zodat het onder de grond niet sterft. De haan was aan haar gewijd als symbool van de dageraad en nieuw leven. De duif begeleidt altijd de godin van de liefde, en vertegenwoordigt haar erotische kant.
In de ruzie tussen Persephone en Aphrodite om de schone Adonis beslist de muze Kalliope dat Adonis een derde deel van het jaar bij Persephone mag blijven, een derde bij Aphrodite, en de rest van het jaar voor zichzelf. Hij kan Aphrodite echter niet weerstaan, en offert zijn eigen deel op om bij haar te kunnen blijven. De mythe van een god of godin die reist naar de onderwereld en de terugkeer naar de aarde is een van de oudst bekende. Het betreft jaarlijkse kalenderfeesten die een rol spelen in de agrarische cyclus, en de terugkeer van de seizoenen, die worden gepersonifieerd door goddelijke karakters. Hierdoor is de vruchtbaarheid, de basis van het leven, mogelijk. Al van de Soemeriërs is de mythe overgeleverd van de afdaling van Inanna, die haar zuster Eresjkigal bezoekt, en uiteindelijk haar geliefde Dumuzi, de Soemerische Adonis, haar plaats in de onderwereld laat innemen. Bij de Babyloniërs daalde Isjtar af. Ook Soemerisch is de afdaling van Ningal. De Hebreeuwse jeugd van Mozes is een omwerking van dezelfde mythe. Na zijn geboorte wordt hij opgevoed door Thermutis, de dochter van de farao; Thermutis is de Griekse naam voor Renenutet, de Egyptische graan- en onderwereldgodin. Ook het verhaal van de twee oud-testamentische vrouwen die ruzie maken over een baby, in een geschil dat tenslotte door Salomo werd beslist, is een variant van dit gegeven. De reis van Jezus naar Egypte, kort na zijn geboorte, is een onuitgewerkte herinnering aan dit ritueel, dat als motief een plaats heeft in de levensgschiedenis van vele verlossergoden.
Op 21 mei werd een feest gevierd voor Persephone en Demeter.
In de Homerische hymne voor Demeter werden een aantal nimfen genoemd waarmee Persephone speelde, toen ze opeens door Hades naar de onderwereld werd ontvoerd. Onder haar vriendinnen bevonden zich Calypso, Urania, Tyche, Plouto en Styx. Plouto kan een naam zijn voor Persephones moeder Demeter zelf; het is ook de naam van een kind van Demeter, de personificatie van de rijkdommen van de aarde, dat een rol speelde in de Eleusinische mysteriën. Ook Styx werd wel genoemd als de moeder van Persephone. De rivier Styx komt voor als de goddelijke rivier van de eed, en is een van de rivieren van de onderwereld.


Phersipnei. Etruskische vorm van Persephone, de koningin van de onderwereld. De Etrusken noemden Hades (haar echtgenoot) Aita.


Phoebe. Phoebe betekent 'heldere'. Haar naam is een bijnaam voor Artemis of Themis. Ze wordt genoemd als eerste bezitter van het orakel van Delphi.
In de Griekse mythologie was ze een Titaanse. Ze kreeg van Eurynome de macht over de maan, samen met Atlas.
De Titaanse Phoebe was de moeder van Leto, die de moeder is van Artemis. Ook is zij de moeder van Asteria, die ooit haar naam had gegeven aan het eiland Delos. Apollodorus geeft een verhaal hoe Phoebe in de gedaante van aan kwartel in zee sprong om aan Zeus' achtervolging te ontkomen. Hierop ontstond er een stad, die Asteria werd genoemd: later werd de naam Delos. Ook in de geschiedenis rond haar dochter Artemis komen kwartels voor. Artemis, die Apollo baarde op Delos, had eerder Artemis gebaard op het kwarteleiland Ortygia. De geboorteplaats Ortygia wordt ook wel in Klein-Azië gesitueerd.
Ook wordt een Phoebe genoemd als dochter van Leda; zij is een zuster van Helena. Verder komt er nog een Phoebe voor als een van de Heliaden.
Phoebe werd ook genoemd als priesteres van Athene; haar zuster was Hilaeira, een priesteres van Artemis. Zij werden Leukippiden genoemd, als dochters van Leukippos, een zoon van Gorgophone. Leukippe is ook een naam voor Demeter. Hilaeira en Phoibe hadden heiligdommen in Sparta. De zusters waren verloofd met Idas en Lynkeus. Hun moeder heette Arene; zij was gehuwd met haar halfbroer Aphareus, maar de vader van Idas was Poseidon. De twee zusters werden volgens de mythe echter ontvoerd door de Dioskuren, die kinderen bij hen verwekten. Hun band met de Dioskuren bleek ook uit de praktijk van hun godsdienst: in hun tempel hing aan het dak het ei waaruit de kinderen van Phoebes dochter Leda werden geboren, Helena en de Dioskuren (de stervelijke paardentemmer Castor en de onsterfelijke bokser Polydeuces).
In de bijbel beveelt Paulus een Phoebe aan als 'belijdster van de Heer'. Zij was diakones van de kerk in de haven Cenchrea in Corynthe. Paulus noemt haar als weldoenster van velen, waaronder hijzelf. Het is deze Phoebe die zorgde dat het boek Romeinen voor het volk beschikbaar werd.
De naam Cenchrea herinnert aan de naam van de rivier de Cenchrius bij Ephese in Klein-Azië, waar Leto baadde na het baren van Artemis en Apollo. Leto's moeder was Phoebe, maar ook werd Leto wel met Phoebe verward. Zoals de naam van Phoebe haar in verband brengt met het orakel en Artemis, zo wijzen veel bijbelse passages over Paulus op een band met haar tweelingbroer Apollo. De havenstad Corinthe was overigens beroemd vanwege de priesteressen die als prostituee waren gewijd aan een godin, met name aan Aphrodite en Anahita.


Pinikir. Ook Pinigir of Pinenkir. Klein-Aziatische Moeder van de goden en moedergodin, vereerd door de Elamieten in het derde millenium v.o.j. Haar echtgenoot was de aardgod Humban. Ook de Elamitische rijksgod en rechter der doden, Ninsusinak (Akkadisch Susinak) werd als haar echtgenoot genoemd. Ze kan mogelijk worden geïdentificeerd met Kirrisi of Kiririsha, een godin die ondermeer werd vereerd als 'moeder van de goden'.
Ze werd gedurende de hele Elamitische geschiedenis vereerd als godin van de liefde en vruchtbaarheid.


Pistis Sophia. Wijsheid, moeder van de engelen, veroorzaker. Namen: Aya Sophia, de naakte.
Ze veroorzaakte Yaldabaoth ('Kind, kom hierdoor'?), de leeuwachtige die voortkwam uit de wateren, ook Ariael (leeuw van god): deze was zich niet bewust van de Pistis en noemde zichzelf de enige god. Pistis noemde hem toen Samael (blinde god). Later kreeg hij van Pistis de dochter Zoe (leven, Eva: moeder van een androgyn wezen, de eerste maagd die zonder man een kind kreeg).


Pleiaden. 'Duiven'. Sterrengroep in het sterrenbeeld stier; de groep wordt ook wel 'zevengesternte' genoemd. De Pleiaden hadden vaak een prominente betekenis in het kalenderjaar. Ze verschijnen ongeveer in april aan de hemel en kondigden de komst van het nieuwe jaar aan bij onder andere de Grieken, de Babyloniërs, en in de culturen van Midden-Amerika en Zuidoost-Azië. Hun verschijnen signaleerde bijvoorbeeld de komst van de regentijd of de zaaitijd.
Voor de Grieken vertegenwoordigden de Pleiaden de jaarlijkse cyclus van leven en sterven. Zij vierden in mei feesten met betrekking tot het ontstaan van nieuw leven, en in november, als de Pleiaden weer onzichtbaar werden, herdachten ze het sterven. Op 1 november werden in dit kader gebeden voor de doden gesproken. Tegenwoordig heet deze herdenking van de gestorvenen Allerzielen.
De Pleiaden werden wel de Zeven Zusters genoemd. Volgens de Griekse mythologie waren ze de zeven dochters van de oceanide Pleione en Atlas, de tuinman van de tuin der Hesperiden. De zeven werden ook wel naar hun vader Atlantiden genoemd. Pleione was een naam van Aphrodite. Duiven, de vertaling van Pleiaden, waren heilige vogels van Aphrodite.
De Pleiaden werden geboren in Cyllene in Arcadia. Hun namen waren Alcyone ('ijsvogel'), Asterope (zongezicht), Celaeno, Electra, Maia, Merope ('bijeneetster') en Taygete. Ze werden ook wel Atlantides genoemd, naar hun vader Atlas.
De aanvoerster der Pleiaden was volgens de Grieken Alcyone, die verantwoordelijk was voor goed weer voor het aangebroken zaaiseizoen. Elektra was de moeder van Dardanus, de stichter van Troje. Elektra is ook de naam van de dochter van Klytaemnestra, die met haar broer Orestes de nieuwe orde en wetten instelde. Maia was de moeder van Hermes. Maya was ook de voedster van Arcas, de zoon van de muze Callisto. Taygete werd in de gedaante van een hinde de moeder van Lakedaimon. Hyginus noemt in zijn Fabulae Tantalos als zoon van Taygete. Het moederschap van een aantal Pleiaden weerspreekt verhalen dat de Pleiaden maagdelijk zouden zijn.
Hun naam wordt vertaald als duiven. Graves leidt de naam af van de wortel plei, 'varen': in het seizoen wanneer de Pleiaden aan de hemel verschijnen is het goede vaarweer in aantocht. De Pleiaden zijn in de zomer te zien, in het sterrenbeeld de stier. Voor de boeren is hun komst het teken dat zij moeten gaan beginnen met het bebouwen van hun land.
Volgens een mythe zijn ze de maagdelijke metgezellen van Artemis, die werden achtervolgd door Orion en vluchtten naar Boiotie. Volgens Apollodorus is dit niet mogelijk, omdat de Pleiaden geen maagden waren. De goden veranderden hen in duiven, waar Pindaros' interpretatie van hun naam van afkomstig is, en plaatsten hen ten slotte als sterren aan de hemel, waar ze het 'zevengesternte' vormen, dwz de helderste sterren uit deze sterrengroep. De Pleiaden zijn te vinden in het sterrenbeeld stier. Uit oude overleveringen wordt wel afgeleid dat een van de sterren lang geleden is gedoofd: deze wordt in verband gebracht met Elektra.
De zusters van de Pleiaden, de Hyaden, staan ook als sterrengroep aan de hemel, het 'regengesternte'. Zij weenden om hun bij de jacht gedode zuster Hyas tot ze zelf ook stierven; ze werden wel voedsters van Dionysos genoemd.
De Hindoes noemen de sterrengroep Krittikas, ('snijders'), een toespeling op de functie van rechter die de Moeders van de Wereld hadden; castratie en het doden van de heilige koning speelde hierbij een rol. Het Griekse woord kritikos ('rechter') is hiervan afgeleid. Zeven priesteressen oordeelden over de mens. De god Agni had gemeenschap met de Zeven Moeders tijdens hun menstruatie; zij baarden een held in een rode wolk, die bliksemschichten bevatte. De held werd geofferd door een steek in de zij met een speer, en reïncarneerde vervolgens als zichzelf.
Ook in Mexico speelden de Pleiaden een rol bij het offeren van de koning. De Azteekse verlossergod Xipe Totec ('Gevilde Heer') werd geofferd als de Pleiaden in het zenit stonden in de laatste nacht van het Grote Jaar. Arabische landen noemden de Zeven Moeders ook wel de Zeven Wijzen.
Vanwege de rol van lenteboden wordt de Latijnse naam voor de Pleiaden, Vergiliae, wel afgeleid van ver, 'lente'.


Plouto. Pre-Helleense moedergodin. Ook gespeld als Pluto of Ploutos. Ploutos betekent rijkdom of overvloed. Zij wordt genoemd als dochter van Rhea en Kronos. Ook Thetis en Oceanus worden als haar ouders genoemd. Het Romeinse equivalent was Abundantia of Ops, die beide aspecten of varianten zijn van de Ceres, de Romeinse Demeter.
Plouto werd in de homerische hymne voor Demeter genoemd als een van de nimfen waar Persephone mee speelde en bloemen plukte, toen zij plotseling door de Hades werd verzwolgen.
Plouto was de moeder van Tantalos, de heerser die zijn zoon Pelops als voedsel aan de goden opdiende. Demeter, die afgeleid was door haar verdriet over haar ontvoerde dochter, was de enige die ervan at. Toen Pelops weer tot leven kwam, vulde zij de ontbrekende linkerschouder aan met ivoor. Tantalos' vader was de eikgod Zeus, die in Tmolos werd vereerd met een krans van eikebladeren.
Het graf van Tantalus is te vinden in Klein-Azië bij Smyrna, op de berg Sipylus. Ook is hier het meer te vinden dat zijn naam draagt. De motieven rond Tantalus komen verder naar voren in de straf die hij onderging voor het opdienen van zijn zoon, de tantaluskwelling. Zo moest hij eeuwig honger en dorst lijden, omdat het waterpeil waarin hij zich bevond onmiddellijk daalde als hij probeerde te drinken, en het gebladerte en fruit terugweek zo gauw hij ervan wilde eten. Maar juist de symboliek rond Tantalos kan worden geassocieerd met de rijkdommen van de vruchtbare aarde via zijn moeder Pluto, en met het dorstlessende water van het meer dat naar hemzelf is genoemd.
Tantalus was gehuwd met de godin Dione. Zijn kinderen waren Niobe, Pelops en Broteas. Deze Pelops kreeg een zoon Atreus, de vader van Menelaos en Agammemnon. Maar ook werd een Tantalus genoemd als zoon van Tyesthes of Broteas. Deze huwde Klytaemnestra, maar werd later met hun naamloze kind, een zuigeling nog, vermoord door haar tweede echtgenoot Agammemnon. Deze Agammemnon verwekte later bij Kassandra ook weer een zoon Pelops.
In de Griekse mythologie is Plouto Demeters zoon, in verband met de Eleusinische mysteriën. Hij werd verwekt in het omgeploegde veld, en symboliseert de rijkdom die het land voortbrengt. Het wordt ook een naam voor Hades, de heerser van de onderwereld, waar Persephone verblijft als het zaad dat in de aarde is gestopt, in afwachting van haar herleving als de gewassen tot bloei komen. Ploutos was synoniem met Brimos, de vrucht van het rituele huwelijk van Demeter en Triptolemus, Zeus of Iasios. Het kind Ploutos werd vaak afgebeeld op de arm van Irene of Tyche.
Plouto kan worden beschouwd als een andere naam voor Demeter, als moeder van het kind Kore (gelijkgesteld aan een korenaar) of als moeder van Ploutos ('rijkdom'), de personificatie van de oogst.


Polyhymnia. Romeins mozaïek uit de tweede eeuw.

Polyhymnia. Ook Polymnia. 'Rijk aan gezangen'. Muze van de gewijde hymne en van de welsprekendheid. Verder werd ze genoemd als muze van de mimische kunst, geometrie, meditatie en landbouw.
Haar attributen waren een scepter en een sluier.
Vaak werd ze afgebeeld in een lange mantel en en met een sluier. Haar vinger hield ze op de mond, en haar elleboog rustte op een pilaar.


Pomona. Pomona werd in Rome vereerd als de 'Appelmoeder'. Ze was de godin van de fruitbomen. Het was een titel van godinnen als Hera of Eva, die de appel of vrucht uitreikte die kennis of het eeuwige leven schonk. In Rome werden alle banketten afgesloten met het eten van appels, als eerbewijs aan Pomona, opdat zij de mensen goedgezind zou zijn.


Praxithea. 'Godin die doet'. Haar echtgenoot was Erichthonius of Erichtheus, koning van Athene. Zijn broer Boutes was priester van Athene en van Poseidon. Praxithea kreeg zeven dochters: Protogenia, Pandora, Proknis, Kreusa, Oreithyia, Chthonia en Otionia, en vier zonen, onder wie Kekrops. Het drietal Protogeneia, Pandora en Otionia offerde zichzelf op het altaar van Athene.
De karakters uit deze geschiedenis laten zich herleiden tot vormen van Athene zelf. Pandora was in Athene een titel voor de aardgodin Rhea, maar wordt ook genoemd als eerste vrouw, voortgebracht door Athene zelf en Prometheus. Otionia, 'met de oorschelpen, zou volgens Graves kunnen verwijzen naar Athenes uil. Erichthonius was het slangekind van de aarde, het kind of pleegkind van Athene, dat voortkwam uit de mislukte omhelzing van de smid Hephaistos en Athene. Athenes oudste tempel op de Acropolis heette naar hem, het Erichthion.
Kreusa was de moeder van Ion, de echtgenoot van Helike. Ook werd ze soms als moeder van Daphne genoemd.


Prende.


Psamahte. Vereerd in Argos. Echtgenoot Apollo, zoon Linus. Linus was een kind van Apollo en van de muze Urania, Terpsichore of de Argische Psamathe, dochter van de koning van Argos. Psamathe liet hem door herders opvoeden, maar hij werd verscheurd door honden. Psamathe werd door de koning gedood, waarop Apollo de pest over de stad zond. Linus was een beroemde zanger. Er wordt over hem gerouwd in klaagliederen, de zgn Linusliederen.


Pughat. Hittitische wijze vrouw, genoemd in de mythen van Ugarit. Ze is de dochter van Danel of Daniel. Haar broer is Aquat, de held die door Anat werd belaagd vanwege zijn boog. Pughat was een kenner van de astrologie. Pughat wreekte zich op de moordenaar van Aquat, de soldaat Yatpan. Hiermee kwam een einde aan de droogte en brak de regentijd aan.


Pyrrha. 'Vuurrood'. Pandora's dochter Pyrrha overleefde als enige met haar echtgenoot Deucalion de zondvloed waarmee Zeus de mensheid wilde vernietigen. Deucalion was de zoon van Prometheus en Klymene. Daar Epimetheus de vader was van Pyrrha, waren Deucalion en Pyrrha dus neef en nicht. Pandora werd overigens ook wel de dochter van Deucalion en Pyrrha genoemd. In een minder bekend fragment van Hesiodus wordt Pandora genoemd als moeder van Graecus, de stamvader van de Grieken. Hieruit blijkt haar identificatie met Pyrrha, die de moeder is van Hellen, de mythische stamvader van de Hellenen.
Om de zondvloed te overleven bouwde Deucalion een schip, dat na het zakken van het water landde op de Parnassus. Op advies van Themis vernieuwden ze het mensenras door het gebeente van hun moeder over hun schouder te gooien. In eerste instantie begrepen ze dit niet, maar toen bedacht Deucalion dat het ging om de stenen, die de botten waren van hun Moeder Aarde. Hieruit blijkt de identificatie van Pyrrha's moeder Pandora, die zelf gemaakt was van klei of aarde, met de aardgodin. Pandora was een titel van Rhea. Rhea is ook verwant aan het woord Rha, 'rood', de tweede helft van Pyrrha's naam.
Behalve het schip zijn ook andere motieven van dit vloedverhaal te herkennen in de bijbelse vloed. Pyrrha was net als de niet in de bijbel genoemde Naama geprezen om haar levenswandel. Ze zijn beiden moeder van een stamvader, Pyrrha van de Hellenen. Naamah via Cham van de Kanaanieten. Deucalion ('zoete wijn') en Noach zijn beide met een wijncultus in verband te brengen.
De Griekse vloedmythe vertoont ook overeenkomsten met de verhalen uit Oceanië rond de vulkaangodin Pele.







home: www.nissaba.nl/godinnen